ذره بینی به نام عیب جویی

یکی از بیماری های اجتماعی که مانع جدی در سر راه کمال انسان در حوزه های فردی و اجتماعی است, عیب جویی و خرده گیری از دیگران است

یکی از بیماری‌های اجتماعی که مانع جدی در سر راه کمال انسان در حوزه‌های فردی و اجتماعی است، عیب جویی و خرده گیری از دیگران است. خرده گیری، افزون بر آثار زیانبار گوناگون، عامل واگرایی اجتماعی نیز می‌باشد که بزرگ‌ترین خطر برای جوامع بشری است؛ از این‌رو آموزه‌های قرآنی به این مسئله به عنوان یک چالش جدی در برابر رشد و کمال انسان و جامعه انسانی توجه و اهتمام ورزیده است.

● ذره‌بین

برخی از مردم، از نظر روانشناسی اجتماعی، به بیماری منفی نگری به جای مثبت نگری دچار هستند. آنان به جای آنکه مثبت‌های هر چیزی را مد نظر قرار دهند و نیمه پر لیوان را بنگرند، به نیمه خالی آن اشاره می‌کنند. این شیوه برخورد با مسائل، ریشه در بیماری بینشی و نگرشی دارد و بیانگر شخصیت سست و ناتوانی است که خرده گیران از آن رنج می‌برند. آنان می‌کوشند تا ضعف‌ها و سستی‌های خویش را با ایرادگیری از عیب‌های دیگران و تفحص و جست و جو در خطاهای آنان، بپوشانند. قرآن انسان‌های ستمگر و متجاوز ، فاسق و شخصیت‌های ضد هنجارهای اخلاقی و اجتماعی ، کافران با بینش‌ها و نگرش‌های نادرست هستی شناسی و انسان شناختی ، گناهکاران و مجرمان ، تکذیب کنندگان انسان‌های سالم و درستکار و صادق و منافقان دورو که کارهای خوب را زشت می‌شمارند و به سرکوفت دیگران تمایل و گرایش دارند را ازجمله کسانی می‌شمارد که به عیب جویی و خرده گیری از دیگران تمایل دارند. در حقیقت قرآن کسانی را که دارای شخصیت‌های ناهنجار، نامتعادل و بی ثبات هستند، از جمله عیب جویان بر می‌شمارد؛ زیرا کافران و منافقان نیز همانند مجرمان، گناهکاران، بزهکاران و فاسقان از بیماری‌های چندی از جمله عدم قدرت تحلیل درست واقعیت‌ها و حقایق و مانند آن رنج می‌برند که آثار آن در رفتار و کردار آنان نیز به اشکال مختلف ظهور می‌کند.

● آثار و پیامدهای عیب‌جویی

عیب‌جویی دارای آثار و پیامدهای دنیوی و اخروی، فردی و اجتماعی است؛ از جمله آن‌ها می‌توان به محرومیت از هدایت الهی و نیز محرومیت از مغفرت الهی اشاره کرد. کشاندن آدمی به سوی رفتارهای زشت و بدتر که زمینه ساز ظلم و ستم به دیگری می‌شود، از دیگر پیامدهای عیب جویی است. همچنین موجب می‌شود تا آدمی تنها جنبه‌های منفی را ببیند و از جنبه‌های مثبت باز ماند، از این رو در دام فسق و فجور می‌افتد؛ زیرا همه جامعه را در حالتی از فسق و فجور می‌یابد و اندک اندک میل باطنی وی نیز به سوی فسق و فجور کشیده می‌شود و خود نیز در دام آن می‌افتد. تحریم عیب‌جویان و پیروی نکردن از سخنان و رفتار آن‌ها، سعی و تلاش در تغییر بینش و نگرش آنان و ترغیب به انجام کارهای خیر و نیک از جمله روش هایی است که می‌توان به وسیله آن‌ها به درمان عیب جویی و عیب جویان پرداخت.

● زمینه‌های عیب‌جویی

احساس کمبود شخصیت و عدم تعادل آن، که سبب می‌شود فرد نسبت به خود احساس نامطلوبی داشته و احساس حقارت، کمبود، ناتوانی، سستی و مانند آن در وجودش زیاد شود، از جمله زمینه‌های به وجودآمدن عیب‌جویی است. تفکر نادرست و بینش باطل و نگرش غلط، بخل و زمینه‌های آن در اشخاص و ثروت اندوزی و دنیاگرایی که به سخن‌چینی و تمسخر و استهزای دیگران می‌انجامد نیز از دیگر زمینه‌های عیب جویی است که قرآن به آن‌ها اشاره کرده است. همچنین کفر به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و آموزه‌های وحیانی و تکذیب رسالت پیامبران و آموزه‌های آنان عامل مهمی در عیب جویی به شمار می‌رود؛ زیرا بینش و نگرش باطل و نفی آموزه‌های حقانی الهی، آدمی را به سوی دنیاگرایی و ثروت و قدرت‌اندوزی می‌کشاند و او را وادار می‌کند که نسبت به کسانی که از آن بی بهره هستند یا به کارهای نیک و بخشش و انفاق می‌پردازند، خرده‌گیری و عیب‌جویی کند.

● راه درمان عیب‌جویی

تحریم عیب‌جویان و پیروی نکردن از سخنان و رفتار آن‌ها، سعی و تلاش در تغییر بینش و نگرش آنان و ترغیب به انجام کارهای خیر و نیک از جمله روش هایی است که می‌توان به وسیله آن‌ها به درمان عیب جویی و عیب جویان پرداخت.