نقش فرد در کاهش هزینه های اقتصادی جامعه

اکنون با خود فکر کرده اید چگونه با اندکی برنامه ریزی می توان جلوی هدر رفتن بخشی از هزینه ها را گرفت بررسی این ماجرا از دو زاویه فردی و اجتماعی واجد اهمیت است

اکنون با خود فکر کرده اید چگونه با اندکی برنامه ریزی می توان جلوی هدر رفتن بخشی از هزینه ها را گرفت. بررسی این ماجرا از دو زاویه فردی و اجتماعی واجد اهمیت است.

تاکنون با خود فکر کرده اید چگونه با اندکی برنامه ریزی می توان جلوی هدر رفتن بخشی از هزینه ها را گرفت. بررسی این ماجرا از دو زاویه فردی و اجتماعی واجد اهمیت است. در بخش فردی ماجرا، ما با توجه به درآمد ماهیانه ای که داریم میزان مخارج خود را مشخص کرده و تلاش می کنیم که این مخارج از حد تعیین شده فراتر نرود، چه آنکه در این صورت متحمل فشارهای اقتصادی می شویم. در نتیجه برای پرهیز از این فشارها تنظیم مخارج با درآمد ماهیانه از اهمیت ویژه ای برخوردار است اما از منظر اجتماعی شکل موضوع اندکی تفاوت پیدا می کند. تفاوت از این نظر که بسیاری از ما آنجا که پای منافع فردی خودمان در میان نیست، تعهدمان کمرنگ تر می شود. به این معنی که نقش کمتری برای کاهش این هزینه ها برای خود قائل هستیم. در نتیجه توجه چندانی به نقش فردی خود در کاهش هزینه های اجتماعی نشان نداده، مسئولیت اجتماعی خود را فراموش می کنیم. حال آنکه اگر کمی دقت کنیم خواهیم فهمید که جامعه و منافع کلی آن چیزی جز منافع تک تک ما نیست و هر هزینه ای که بر دوش جامعه بیفتد هزینه ای است که به همه ما تحمیل شده است. درک این موضوع و تلاش برای نهادینه کردن مسئولیت اجتماعی در کاهش هزینه های اقتصادی علاوه بر برنامه ریزی های مدیریتی مناسب به گسترش فرهنگی در سطح جامعه نیاز دارد که از طریق آن وجوه مثبت این پدیده برای عموم تشریح شده و برایشان جا بیفتد. آنچنان که هر شخص برای جلوگیری از افزایش هزینه ها در سطح جامعه به همان اندازه حساسیت داشته باشد که در زندگی شخصی خود حساسیت دارد.

برای درک بهتر موضوع می توان از مثال های بی شماری استفاده کرد. یکی از عینی ترین این موارد بحث اسکناس و هزینه هایی است که از طریق چاپ آن بر دوش جامعه وارد می شود. چندی پیش روابط عمومی بانک مرکزی آماری در این خصوص منتشر کرد و در این زمینه توضیحاتی داد که توجه به آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این گزارش با اعلام این که سالانه ۱۲ میلیارد تومان صرف تجدید چاپ اسکناس می شود، تصریح شده بود که هزینه تجدید چاپ اسکناس های فرسوده از مالیات های مردم تأمین می شود.

به نوشته روابط عمومی بانک مرکزی، اسکناس یک ثروت ملی محسوب می شود که باید از این ثروت ملی حفظ و نگهداری کرد، زیرا با این اقدام و نگهداری صحیح اسکناس سالانه میلیون ها دلار صرفه جویی ارزی برای کشور حاصل می شود. در این گزارش با اشاره به این که هزینه تجدید چاپ اسکناس های فرسوده از مالیات های مردم تأمین می شود، اعلام شده بود که با نگهداری صحیح از اسکناس هزینه چاپ مجدد آن را می توان صرف طرح های توسعه ای کشور کرد. به گزارش این بانک به دلیل نگهداری ناصحیح سالیانه ۷۰۰ میلیون برگ اسکناس از گردونه خارج می شود. این در حالی است که به گفته کارشناسان استفاده از ابزارهای پولی (کارت بانکی) موجب تسریع مبادلات اقتصادی و جلوگیری از فرسایش بی مورد اسکناس می شود و با استفاده و خرید از طریق کارت خودپرداز ضرورتی به وجه نقد و حمل مقادیر زیاد اسکناس با همراه داشتن چک های مسافرتی نیست و تمامی این اقدامات باعث حفظ این ثروت ملی می شود.

یک نمونه از چنین طرح هایی، طرح شتاب است که به دارندگان کارت بانکی امکان می دهد با کارت بانکی خود از همه پایانه های فروشی که در سطح کشور نصب شده استفاده کنند. همچنین دارندگان کارت بانکی می توانند علاوه بر استفاده از دستگاه های خودپرداز از پایانه های فروش نیز استفاده کنند. به گزارش بانک مرکزی با استفاده از کارت بانکی و خرید از طریق مراکز خدماتی دارای پایانه های فروش و عدم حمل فیزیکی پول، هزینه های سنگین چاپ مجدد اسکناس کاهش می یابد و در وقت و زمان نیز صرفه جویی می شود.

تأکید بر این نمونه از صرفه جویی با توجه به تأثیرات اقتصادی آن در حالی صورت می گیرد که بسیاری از ما به هیچ عنوان از اهمیت چنین موضوعاتی باخبر نیستیم و در نتیجه در نگهداری از اسکناس دقت نمی کنیم. نحوه قرار دادن اسکناس در کیف و بی توجهی به اصول نگهداری برای همه ما امری آشناست و نیاز به توضیح بیشتر ندارد. اگر به گفته های چندی پیش «مجید صنیعی آبادی» مدیر سازمان تولید اسکناس و مسکوک دقت کنیم بیشتر متوجه تأثیرات این نمونه بسیار ساده از بی توجهی در بعد کلان خواهیم شد. به گفته وی طی سه سال گذشته به طور متوسط سالانه یک تا۱/۴میلیارد قطعه اسکناس چاپ شده است که در مقایسه با اواسط دهه هفتاد بیش از دوبرابر افزایش نشان می دهد.

«صنیعی آبادی» با بیان این مطلب که تا اواسط دهه۷۰ سالانه حدود ۶۰۰میلیون قطعه اسکناس تولید می شد، ولی در سه سال اخیر به عنوان پرکارترین سال های سازمان تولید اسکناس و مسکوک، این رقم به حدود یک میلیارد تا یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون قطعه رسیده است، گفته بود: «سرانه اسکناس در ایران ۱۱۵ قطعه است که بر همین اساس این رقم، حدود ۱۰ برابر استاندارد جهانی آن است.» به گفته وی در حال حاضر سرانه اسکناس در کشورهایی مانند امریکا، انگلیس و فرانسه۱۰ تا ۱۵ قطعه، در کشورهای همسایه ایران ۳۰ تا ۳۰ قطعه و در پاکستان ۵۰ قطعه است. وی با بیان این که میزان قطعه اسکناس در گردش از سرانه اسکناس ضرب در جمعیت به دست می آید، افزود: در حال حاضر در کشور ما هشت میلیارد قطعه اسکناس گردش می کند.

با نگاهی به این حجم تولید اسکناس در کشور بهتر می توان موضوع نگهداری از این ثروت ملی را درک کرد. ثروتی که با نگهداری هر چه بیشتر و در نتیجه کاهش تولید آن می توان صرفه جویی های فراوانی در بعد ملی به دست آورد.

نمونه اسکناس و اشاره به آن تنها یکی از موضوعاتی است که نقش صرفه جویی و در نتیجه کاهش هزینه های ملی در آن آشکار می شود. مصرف بهینه منابع انرژی و جلوگیری از اسراف آنها نیز نمونه دیگری است که در صورت توجه به آن می توان سالانه از هدر رفتن ثروت ملی بسیار زیادی جلوگیری کرد. سخنان چندی پیش رئیس کمیسیون انرژی مجلس مبنی بر این که ایران ۳/۵ برابر چین ۱/۳ میلیارد نفری مصرف انرژی دارد، ناظر بر همین وضعیت است. «حمیدرضا کاتوزیان» با اشاره به روند مصرف گاز در کشور گفته بود: «اگر مصرف گاز با شرایط فعلی ادامه پیدا کند در افق چشم انداز ۲۰ ساله، ایران به یکی از عمده ترین واردکنندگان گاز در جهان تبدیل می شود و در آن زمان در حدود دو میلیارد و۷۵۰میلیون متر مکعب مصرف خواهیم داشت.» به گفته وی ایران ۱۱ برابر ژاپن و ۳/۵ برابر چین مصرف انرژی دارد که این امر برای اقتصاد کشور غم انگیز است.

اسراف و اتلاف منابع انرژی، نمونه غم انگیزی از بی توجهی به ابعاد تأثیر گذار و اجتماعی رفتار فردی ماست. این در حالی است که بسیاری از ما به هیچ وجه حاضر نیستیم که نسبت به منافع فردی خود بی توجهی نشان دهیم. به تعبیری بهتر حساب همه هزینه های خود را در زندگی شخصی داریم و از چارچوب تعیین شده برای خود تخطی نمی کنیم. این در حالی است که وقتی پای جامعه به میان می آید همان رفتاری را که در سطح شخصی انجام می دهیم را به فراموشی سپرده به اسراف و اتلاف منابع پرداخته، منافع ملی را به فراموشی می سپاریم.

اهمیت دادن به این نکته در سطح ملی و جا انداختن آن نیاز به جا انداختن فرهنگ درست مصرف در جامعه دارد. این امر نیز به تنهایی و بدون کمک گرفتن از دستگاه های آموزشی جامعه به هیچ وجه امکان پذیر نیست. رسانه ها و در راس آنها صدا و سیما در این میان توانایی زیادی برای کمک به رشد و گسترش این فرهنگ دارند. از سوی دیگر با فراهم کردن زمینه های لازم برای استفاده از ابزار های مدرن و پیشرفته دیجیتال می توان به آسانی جلوی بسیاری از هزینه های غیر لازم را در جامعه گرفت. به عنوان مثال تصور کنید که سالانه چه میزان برای چاپ و انتشار انواع و اقسام مدارک مختلف صرف می شود. این در حالی است که با استفاده درست از ابزارهای الکترونیک می توان حجم بسیار زیادی از هزینه های اضافی در این باره را کاهش داد.

همه این گفته ها البته زمانی به نتیجه مثبت نزدیک خواهد شد که بسیاری از ما به همان اندازه که برای سود و زیان شخصی خود اهمیت قائل هستیم، به سود و زیان جامعه نیز توجه کنیم. باور به اینکه منابع جامعه نیز همان منافع ماست که در معرض برخورد انسان های بیشتری قرار گرفته، امری بسیار ساده است و از پیچیدگی خاصی برخوردار نیست. با این حال بسیاری از ما حتی هنگامی که با موضوع آشنا می شوند باز هم ترجیح می دهند که نقش خود را در بهبود شرایط اجتماعی نادیده بگیرند. این نادیده گرفتن تا زمانی که تأثیرات آن فقط متوجه شخص ما باشد تأثیر چندانی در شرایط اجتماعی ندارد، اما هنگامی که پای منافع جمعی به میان کشیده می شود موضوع فرق می کند. بی توجهی به این منافع جمعی است که نتایج تلخی به دنبال خواهد داشت. نمونه عینی آن نیز مصرف سه و نیم برابری انرژی در کشور ما در مقایسه با کشور پر جمعیتی همانند چین است.

نویسنده: داوودپنهانی