درمان دندان نهفته

آشنایی با علل و راه حل یکی از شایع ترین مشکلات دهان و دندان

یک رادیوگرافی از دهان و فک برای همه جوانان ۱۸ تا ۱۹ ساله ضروری است. در دهان هر انسان بالغی حدود ۳۲ دندان وجود دارد. دندان‌‌های دائمی از ۶ سالگی تا ۱۸ سالگی روی فک‌های تحتانی و فوقانی رشد می‌کنند و روند رویش آنها ۱۲ سال طول می‌کشد...

در طول این مدت ممکن است اتفاق‌های مختلفی برای تعداد، شکل، زمان و نحوه رویش دندان‌ها رخ دهد.یکی از این مشکلاتی که ناهنجاری نسبتا شایعی هم محسوب می‌شود، وجود دندان نهفته در فک است که به اقدام‌های درمانی نیاز دارد.

دندان نهفته همان‌طور که از نامش پیداست داخل فک ‌گیر کرده و قادر به کنارزدن لثه نیست. دندان‌های نهفته اغلب اتفاقی و با انجام رادیوگرافی از فک بیمار کشف می‌شوند. تعداد آنها نیز یکی دو عدد است ولی در موارد نادر به ۵ تا ۱۰ دندان نیز می‌رسد.

● عوامل پیدایش دندان نهفته

عوامل مختلفی در شکل‌گیری دندان نهفته نقش دارند که برخی از مهم‌‌ترین آنها عبارتند از:

- شکل دندان‌ها: گاهی دندان‌ها حین رشد کج می‌شوند و برخی تاج بزرگی دارند. این کجی و بزرگی غیرعادی، مانع خروج دندان از لثه می‌شود و دندان داخل فک مدفون و به دندان نهفته تبدیل می‌شود.

- ضربه به فک: ضربه به دهان کودک (روی لثه‌ها) گاهی راه خروج دندان از لثه را می‌بندد. در این مواقع نوعی بدشکلی به وجود می‌آید و پدر و مادرها به دلیل خالی ماندن محل رویش دندان یا تعداد کم دندان‌ها کودک را به کلینیک‌های دندان‌پزشکی می‌برند. ناهنجاری‌ها در اثر ضربه گاه قابل درمان است و گاه غیرقابل درمان.

- ضایعات سر راه دندان: این ضایعات به شکل کیست‌ها و تومورهایی هستند که اطراف تاج و ریشه دندان قرار گرفته‌اند و منشاء جنینی دارند. این ضایعات ممکن است خوش‌خیم یا مشکل جدی باشند و در هر صورت باید درمان شوند. اگر این ضایعات باعث اختلال در روند رشد طبیعی دندان شوند، به مداخله جراحی نیاز پیدا می‌کنند. سن بروز ضایعات لثه‌ای بین ۱۸ تا ۳۵ سالگی است.

- کمبود جا در فک: کمبود جا شایع‌ترین دلیل ایجاد دندان‌های نهفته است و اغلب باعث نهفتگی دندان‌های عقل می‌شود. این ناهنجاری به نامتناسب بودن اندازه فک و تعداد دندان‌ها مربوط است و الزاما به این معنا نیست که فک بسیار کوچک است. دندان عقل نهفته در نژاد آفریقایی کمتر و در جوامعی که تبادل ژنی زیاد است، بیشتر دیده می‌شود. به‌طور کلی ۸۰ درصد مردم دندان عقل نهفته دارند. شیوع نهفتگی دندان به دلیل کمبود جا به ترتیب در دندان عقل پایین، دندان عقل بالا، دندان نیش‌ فک بالا، دندان آسیای کوچک فک پایین و به‌ندرت در نیش فک پایین دیده می‌شود.

● چگونه از وجود چنین دندان‌هایی مطلع شویم؟

باید برای همه جوانان در سنین ۱۸ تا ۱۹ سالگی رادیوگرافی از فک درخواست شود تا به وسیله آن بتوان از وجود دندان نهفته مطلع شد و اقدام‌های لازم را انجام داد. اگر رویش دندان طبیعی نباشد، مثلا کج باشد و مستقیم رشد نکرده باشد یا به دلیل کمبود جا قادر به خروج از لثه نباشد، ممکن است به بخشی از استخوان فک تبدیل شود. باقی ماندن این دندان‌ها داخل فک همیشه بدون عارضه نیست و ممکن است باعث عفونت و آبسه و سایر ضایعات دهانی دندانی شود.

● درمان چیست؟

دندان عقل باید قبل از ۲۵ سالگی خارج شود و نگه‌داشتن آن ضروری نیست. خوشبختانه کشیدن این دندان کار دشواری نیست و در کلینیک‌های دندان‌پزشکی و به‌وسیله جراحان فک قابل انجام است. البته این تصور که دندان‌های نهفته باعث خرابی سایر دندان‌ها می‌شوند، درست نیست ولی می‌توانند باعث کجی و بدشکلی سایر دندان‌ها شوند. انجام رادیوگرافی باعث می‌شود مشکل زودتر تشخیص داده شده و درمان آغاز شود. بی‌نظمی دندان‌ها را می‌توان با روش ارتودنسی اصلاح کرد. اگر شخصی چند دندان نهفته داشته باشد، حتی می‌توان در یک جلسه با بی‌حسی موضعی بیش از یک دندان او را خارج کرد. درد پس از این عمل هم طبیعی است و با مسکن‌های معمولی کنترل می‌شود.

تجویز آنتی‌بیوتیک فقط وقتی ضرورت دارد که به دلیل دستکاری‌، احتمال عفونت وجود داشته باشد. در این صورت آنتی‌بیوتیک خوراکی و به مدت ۴ تا ۵ روز تجویز خواهد شد. بیمار شب بعد از عمل لازم است غذاهای نرم و خشک بخورد و حتی‌الامکان از فشارآوردن به فک خودداری کند. در این شب مسواک زدن توصیه نمی‌شود و گذاشتن کمپرس یخ کمک می‌کند خونریزی قطع شود. روز بعد از عمل نیز باید دهانشویه مصرف ‌شود.

اگر حین خارج کردن دندان علاوه بر دندان، کمی از استخوان فک نیز برداشته ‌شود، در روزهای دوم و سوم بعد عمل، تورم قابل‌توجهی ایجاد می‌شود اما این تورم و احتمالا بوی بد دهان نشانه عفونت نیست و به‌تدریج فروکش می‌کند. درمواقعی که دندان عقل پایین خارج می‌شود، گاه داخل حفره لخته ایجاد می‌شود که به آن اصطلاحا لخته خشک می‌گوییم. این لخته بسیار دردناک است و در صورت تشکیل باید به‌وسیله جراح خارج و محل آن شستشو داده شود و بعد آن را به‌طور موضعی پانسمان می‌کنند. با خروج لخته خشک، لخته تازه‌ای به وجود می‌آید و درد کاملا از بین می‌رود.

دکتر محمد بیات

جراح فک و صورت، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران