بلوغ زودرس ‌در ‌پسران

بلوغ در پسران و دختران در اثر مجموعه‌ای از تغییرات هورمونی است که در سطح مغز، هیپوفیز، غده فوق‌کلیه و در نهایت غده‌های جنسی شامل بیضه‌ها و تخمدان‌ها ایجاد می‌شود.‌ نخستین …

بلوغ در پسران و دختران در اثر مجموعه‌ای از تغییرات هورمونی است که در سطح مغز، هیپوفیز، غده فوق‌کلیه و در نهایت غده‌های جنسی شامل بیضه‌ها و تخمدان‌ها ایجاد می‌شود.‌ نخستین علامت بلوغ در پسران بزرگ‌شدن بیضه‌هاست و در ادامه بزرگ‌شدن عضو تناسلی و رویش موهای زهار خواهد بود. این تغییرات از ۱۰ سالگی به بعد کم‌کم شروع می‌شود، ولی در ۱۲ تا ۱۵ سالگی کاملا نمایان می‌شود.

براساس تعاریف بالا در صورتی که در یک پسر قبل از ۹ سالگی بلوغ شروع شود، بیماری بلوغ زودرس مطرح می‌شود و باید ارزیابی و بررسی‌ها انجام شوند.

اولین قدم در این ارزیابی‌ها اندازه‌گیری هورمون‌هاست. زمانی که هورمون‌های ترشح‌شده از هیپوفیز ـ که به آنها «گنادوتروپین» می‌گوییم ـ بالا باشد، آن‌وقت بررسی مغزی مثل ام‌آر‌آی برای یافتن توده‌های احتمالی لازم است. اگر چه در اغلب موارد توده‌ای در مغز نیست و مشکل حساسیت زیاد سلول‌های هیپوفیز و هیپوتالاموس است که باعث ترشح زیاد هورمون شده است. با این وجود بررسی مغزی می‌تواند یک توده مغزی یا بیماری عفونی در مغز را آشکار کند.

در بیشتر موارد بلوغ زودرس، میزان هورمون‌های هیپوفیزی یا همان گنادوتروپین‌ها که در اصطلاح علمی اف‌اس‌اچ و ال‌اچ هستند،بالا نیست. بیماری‌هایی مثل بزرگی مادرزادی غده فوق‌کلیه، تومورهای غده آدرنال و در نهایت تومورهای بیضه می‌تواند با ساختن مقادیر زیاد هورمون جنسی مردانه (آندروژن) بلوغ زودرس را در پسران ایجاد ‌‌کند، البته گاهی هیچیک از این موارد وجود ندارد و فعالیت زیاد سلول‌های سازنده هورمون مردانه علت ماجراست.

اهمیت تشخیص بموقع بلوغ زودرس همان‌طور که شرح داده شد، در درجه اول یافتن علت‌هایی است که شامل بیماری‌های توصیف شده می‌شود. در درجه بعد سرکوب تولید هورمون‌های مردانه در یک پسر کم‌سن و سال به ۲ دلیل اهمیت دارد؛ اول این که تغییرات بلوغ اگر در سن کمتر از سایر کودکان رخ دهد، باعث ناراحتی و عدم تطابق کودک با محیط می‌شود و بنابراین باید با دارو بلوغ را تا حدی که شبیه دیگران شود، به تاخیر انداخت و دوم این‌که بلوغ زودرس، اگرچه باعث رشد ناگهانی قد می‌شود، ولی خیلی زود صفحه رشد استخوان‌ها بسته شده و رشد را متوقف می‌کند. در نتیجه این کودکان معمولا قد نهایی کوتاه‌تری نسبت به آنچه با توجه به قد پدر و مادر برایشان پیش‌بینی می‌شود، پیدا خواهند کرد.

در نهایت باید گفت درمان صحیح بلوغ زودرس در پسران به تشخیص علت آن بستگی دارد که گاه یک تومور مغزی خوش‌خیم علت ماجراست که برداشته می‌شود و کودک نجات می‌یابد. گاه یک تومور در بیضه‌ها عامل ماجراست و گاهی نیز بزرگی غده فوق‌کلیه یا حساسیت سلول‌های هورمون‌ساز علت بیماری است که با درمان دارویی بهبود پیدا می‌کند.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی