با رسول خدا صلی الله علیه واله در سایه قرآن

گاه می شود كه یك كلمه, دنیایی از مفاهیم را در خود جمع می كند و گوینده با آن یك كلمه, دریایی از معارف را به دیگری منتقل می نماید, در مورد قرآن چنین ادعایی, گزاف نخواهد بود چرا كه كلمات و حروف آن از جانب حكیم علی الاطلاق, صادر شده است, با تمام اینها برخی از سوره ها ویژگیهای ممتازی دارند, از جمله, «سوره توحید» است كه مطالبی ژرف پیرامون خداوند متعال دارد

● مایوس نشوید!

در قرآن می‏خوانیم: «ای كسانی كه ایمان آورده‏اید، مراقب خویش باشید، هنگامی كه شما هدایت‏یافتید، گمراهی كسانی كه گمراه شده‏اند به شما زیانی نخواهد رساند، بازگشت همه شما به سوی خداست و شما را از آنچه انجام می‏دادید آگاه می‏سازد.» آیا این آیه با اصل «امر به معروف و نهی از منكر» منافات دارد؟ «جبیر بن نفیل‏» می‏گوید: در میان جمعی از یاران پیامبر اكرم (ص) نشسته بودم و از همه كم سن و سال‏تر بودم، صحبت از امر به معروف و نهی از منكر بود كه من با تمسك به این آیه خواستم ضرورت امر به معروف و نهی از منكر را زیر سؤال ببرم كه همگی یك صدا مرا سرزنش كردند و گفتند: آیه‏ای از قرآن را بدون اینكه به معنایش پی ببری، از بقیه جدا كرده‏ای؟!» آری! آیه فوق مربوط به شرائطی است كه امر به معروف و نهی از منكر كارساز نیست و تاثیری ندارد، در این مواقع است كه انسان نباید نگران گردد، زیرا وظیفه خویش را در حد مقدورش انجام داده و گمراهی آنها به وی زیانی نخواهد رسانید. پیامبر اكرم (ص) در باره آیه فوق، فرمود: «امر به معروف و نهی از منكر كنید، اما هنگامی كه دیدید مردم دنیا را مقدم كرده‏اند و بخل و هوی و هوس برآنها حاكم گشته و هركس تنها به رای خویش عمل می‏كند، (و به رای آمرین به معروف و ناهین از منكر وقعی نمی‏نهند.) به خویش بپردازید و عوام را رها كنید.»

● یك سوم قرآن در دو سطر

گاه می‏شود كه یك كلمه، دنیایی از مفاهیم را در خود جمع می‏كند و گوینده با آن یك كلمه، دریایی از معارف را به دیگری منتقل می‏نماید، در مورد قرآن چنین ادعایی، گزاف نخواهد بود چرا كه كلمات و حروف آن از جانب حكیم علی الاطلاق، صادر شده است، با تمام اینها برخی از سوره‏ها ویژگیهای ممتازی دارند، از جمله، «سوره توحید» است كه مطالبی ژرف پیرامون خداوند متعال دارد، و از آنجا كه اگر كل قرآن را در سه بخش (مبدا، معاد و آنچه میان این دو می‏باشد.) تقسیم كنیم، چكیده معارف مربوط به مبداء متعال در این سوره، متجلی گشته، لذا پیامبر اكرم (ص) آن سوره را برابر با یک سوم قرآن دانسته و خطاب به اصحاب خویش چنین می‏فرمود: «آیا از خواندن یك سوم قرآن در یك شب، عاجزید؟» یكی از حضار عرضه داشت: «ای رسول خدا! چه كسی توانایی آن را دارد؟» پیامبر (ص) فرمود: «سوره "قل هو الله" را بخوانید.»

● احترام ملائكه به قاری قرآن

انس با قرآن و تلاوت آمیخته با فهم معانی و مفاهیم آن، انسان را در آسمان معرفت الهی به پرواز درمی‏آورد و با ملائكه هم سنخ می‏كند و ملكوتیان به او عشق می‏ورزند، افزون بر این برخی سوره‏های قرآن خواص ویژه‏ای نیز به همراه دارند، از جمله در روایتی كه امام صادق (ع) نقل فرموده است چنین می‏خوانیم: «پس از آنكه رسول خدا (ص) بر جنازه «سعد بن معاذ» نماز گزارد، فرمود: هفتاد هزار فرشته كه در میان آنها جبرئیل نیز بود بر جنازه او نماز گزاردند. من از جبرئیل علت این احترام ملائكه را پرسیدم و او گفت: بخاطر اینكه او در همه حالات: در نشستن، ایستادن، سواره بودن، پیاده روی و رفت و آمد "قل هو الله احد" را تلاوت می‏كرد.»

● وای بر عیب‏جویان!

در قرآن می‏خوانیم: «ویل لكل همزهٔ لمزهٔ‏» (وای بر هر عیبجوی مسخره‏كننده‏ای!) در حدیثی از پیامبر اكرم (ص) می‏خوانیم: «در شب معراج گروهی از اهل دوزخ را دیدم كه گوشت از پهلویشان می‏چیدند و به آنها می‏خوراندند، از جبرئیل در باره اینها پرسیدم: گفت: اینها گروهی از امت تو هستند كه كارشان، عیبجویی و تمسخر بود.» در باره «همزه‏» گفته شده كه از ماده «همز» به معنای «شكستن‏» می‏باشد، و عیبجویان در حقیقت در پی شكستن شخصیت دیگران هستند. در باره عیبجویان پیامبر اكرم (ص) در حدیثی، چنین فرموده: «آیا شما را از شریرترین مردم آگاه نسازم؟» گفتند: «آری، ای رسول خدا!» فرمود: «آنها كه بسیار سخن چینی می‏كنند و آنها كه در میان دوستان، جدایی می‏افكنند و آنها كه برای افرادپاك، عیب می‏تراشند.» و بالاخره در مورد كسانی كه به دیگران بی‏احترامی می‏كنند فرمود: (اذل الناس من اءهان الناس) «ذلیل‏ترین مردم، كسی است كه به مردم اهانت كند.»

● از كجا به دست آوردی و در كجا صرف نمودی؟

قرآن در باره كسانی كه برای ریاكاری اموالی را در «امور خیر» صرف می‏كردند و منت می‏گذاشتند می‏فرماید: «ا یحسب ان لم یره احد» (آیا گمان می‏كند كه كسی او را ندیده (و از نیت او آگاه نمی‏باشد)؟) آری، خدا می‏داند كه اینان چگونه و از چه راهی مال به دست آورده و در چه راهی و با چه نیتی صرف كرده‏اند. پیامبر اكرم (ص) نیز فرموده‏اند: «در قیامت هیچ بنده‏ای گام نمی‏نهد، مگر آنكه از وی در باره چهار چیز، سئوال گردد: ۱- از عمرش، كه در چه راهی آن را سپری كرده. ۲- از مالش، كه از چه راهی بدست آورده، و در چه راهی مصرف نموده. ۳- از عملش، كه چه كارهایی انجام داده. ۴- از محبت ما اهل بیت (علیهم السلام).

● دست محبت‏بر سر یتیمان

در قرآن می‏خوانیم: «فاما الیتیم فلا تقهر» (... پس یتیم را تحقیر مكن.) پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید: «هنگامی كه یتیم اشك ریزد، عرش خدا به لرزه در آید.» خداوند به فرشتگان می‏فرماید: «ای ملائكه من! چه كسی این یتیم را كه پدرش در خاك جای گرفته، گریان نموده؟» ملائكه می‏گویند: «پروردگارا! تو آگاهتری.» خداوند می‏فرماید: «ای ملائكه من! شما را گواه می‏گیرم كه هركس گریه‏اش را خاموش و قلبش را شاد سازد، در روز قیامت او را شاد خواهم كرد.» در حدیث دیگری از یكی از یاران پیامبر (ص) چنین نقل شده: «ما خدمت رسول خدا (ص) نشسته بودیم، پسركی نزد وی آمد و چنین گفت: «كودكی یتیم هستم با خواهری یتیم و مادری بیوه. از آنچه خدا به تو اطعام كرده به ما اطعام كن، تا خداوند از آنچه نزد اوست‏بحدی به توارزانی كند كه خشنود گردی.» پیامبر (ص) فرمود: ای پسر! چه زیبا سخن گفتی! سپس رو به «بلال‏» كرده، فرمود: «برو و از آنچه نزد ماست، بیاور.» بلال بیست و یك خرما با خود آورد، پیامبر (ص) فرمود: «هفت دانه برای تو. هفت دانه برای خواهر و هفت دانه برای مادرت.» «معاذ بن جبل‏» برخاست و دستی بر سركودك كشید و گفت: «خداوند یتیمی تو را جبران كند و تو را جانشین نیكوكاری برای پدرت قرار دهد.» پیامبر به معاذ فرمود: از این كار، چه هدفی داشتی؟» گفت: «محبت و رحمت.» پیامبر فرمود: «هر یك از شما كه عهده دار سرپرستی یتیمی گردد و حق آن را ادا كند و دست‏بر سر وی‏كشد، خداوند به عدد هر موئی، حسنه‏ای برای او می‏نویسد و به هر موئی، سیئه‏ای از او محو كند و به هرموئی، درجه‏ای به او عطا نماید.»

● دست فقرا، دست‏خداست

در قرآن می‏خوانیم: «از اموال آنها صدقه (زكات) بگیر تا به وسیله آن، آنها را پاك‏سازی و پرورش دهی...» «آیا نمی‏دانند كه تنها خداوند است كه توبه بندگانش را می‏پذیرد و صدقات را می‏گیرد؟!» زكات (كه از آن در آیات فوق به «صدقه‏» تعبیر شده است.) یكی از احكام مهم اسلامی است كه دارای فلسفه اخلاقی، اجتماعی، روانی و غیره می‏باشد. انسان را از پستیها و بخل، پاك می‏كند. و درخت‏سخاوت و توجه به دیگران را آبیاری می‏نماید و فاصله‏های طبقاتی مرتفع می‏گردد و سبب پیشرفت جامعه اسلامی خواهد گشت. جالب این است كه در آیه فوق، گیرنده صدقات (زكات)، خدا معرفی شده است. این تعبیر یكی از لطیف‏ترین تعبیراتی است كه شكوه و عظمت زكات را بیان می‏دارد. لذا افراد نباید به كسی كه فقیر است‏با دیده تحقیر بنگرند و با دادن زكات، شخصیت آنها را درهم شكنند بلكه با این نگرش كه در واقع، خدا گیرنده زكات است‏با حالت‏خضوع، تواضع و ادب زكات را پرداخت نمایند. پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید: «هیچ كس از شما صدقه‏ای از كسب حلال و پاكیزه نمی‏پردازد. كه خداوند جز مال پاكیزه را نمی‏پذیرد. مگر اینكه خداوند با دست راست‏خویش آن را می‏گیرد، حتی اگر یك دانه خرما باشد، سپس در دست‏خدا نمو و رشد می‏كند تا از كوه هم بزرگتر می‏گردد.» در حدیث دیگری، پیامبر اكرم (ص) می‏فرماید: «صدقه پیش از آنكه در دست نیازمند قرار بگیرد، به دست‏خدا می‏رسد.»

صاحب اثر : سیدعلیرضا جعفری

منبع : مجله کوثر شماره ۲۹