چشم انداز سینمای ایران

تاریخ پیدایش هنر هفتم, سرگذشتی پس پرفراز و نشیب و گاه تلخ و عبرت آموز است ابزار و كاربرد این هنر را جوامع صنعتی اروپا و امریكا باب كردند و سینما به عنوان وسیله ای جادویی كه حركت و هیجان می آفریند, از همان آغاز جایگاهی ویژه در قلوب نوجویان جهان یافت

سینما پدیده ای غربی

تاریخ پیدایش هنر هفتم، سرگذشتی پس پرفراز و نشیب و گاه تلخ و عبرت آموز است. ابزار و كاربرد این هنر را جوامع صنعتی اروپا و امریكا باب كردند و سینما به عنوان وسیله‏ای جادویی كه حركت و هیجان می‏آفریند، از همان آغاز جایگاهی ویژه در قلوب نوجویان جهان یافت.

این وسیله را شاه قاجار اولین بار از سفر فرنگ به ارمغان آورد و وسیله تفریح اشراف و درباریان ساخت، پس از احداث چند سالن عمومی نمایش و ورود تعدادی فیلم داستانی و خبری در سالهای ۱۲۸۳ تا ۱۲۸۶ شمسی، سینما در ایران رواج گرفت. به دنبال چنین روندی، نخستین فیلمسازان و فیلمبرداران ایران ظهور كردند و به تقلید از اروپاییان به هنر و صنعت‏سینما روی آوردند. سینمای ایران از همان گامهای نخستین، رو به انحراف گذاشت، زیرا سازندگان فیلمهای ایرانی، به جای استفاده از استعداد و توان نیروهای كار آمد كشور، چشم خود را به تولیدات كشورها بیگانه دوختند و به كپی برداری از روی آثار آنها پرداختند و نتیجه چنین عملكرد ناصوابی تولید چند صد فیلم بی ارزش و كم ارزش با مضامین عشق، جنون، جنایت و خشونت در تاریخ سینمای ایران است.

سینما (پیش از انقلاب اسلامی)

سینما پیش از انقلاب اسلامی در ایران، مبلغ ضد ارزشها و حاوی عناصر و عوامل نازیبا، گمراه كننده، غیراخلاقی و در مواردی ضد شرعی بود. آثار این سینما كه با استفاده از اسلوب و فرمولهای فیلم فارسی تولید شدند، مبتذلترین افكار، روابط نامشروع، تبلیغ نوع زندگی بی بند و بار غربی، سوق دادن اقشار جوان جامعه به سوی نا كجا آباد، تمسخر مذهب و . . . را آموزش می‏دادند. بر باد رفتن حیثیت صدها دختر و پسر، فروپاشی كانون دهها زندگی خانوادگی، ایجاد مراكز فحشا و اماكن فسق و فجور از جمله تاثیرات مخرب سینمای فیلم فارسی است كه اذهان جامعه را نسبت‏به ابزار سینما و از این طریق نسبت‏به مسئولان و سیاست‏گذاران امور هنری و فرهنگی وقت‏بدبین كرده بود. مردم به فساد موجود در اركان نظام پیشین پی برده و به شكلهای گوناگون از این مساله ابراز انزجار می كردند.

سلطه فرهنگی بیگانه بر فیلم فارسی (سینمای ایران)

فیلمسازان و تهیه كنندگان فیلم فارسی از آنجا كه جز به سوداندوزی نمی‏اندیشیدند و سینما را وسیله كسب ثروت و شهرت می‏دانستند، برحسب القائات و سیاستهای رژیم طاغوت، چشم تنگ نظر خود را به تازه های! جهان غرب دوخته بودند، به همین جهت‏شیوه ها و شگردهای خود را از سینمای بیگانه اخذ می‏كردند و سعی داشتند تا با الگوسازی از روی هنرپیشه ها و ستاره های خارجی، ترویج نوع البسه، زندگی و روابط منحط جوامع اروپایی و امریكایی، سینمای ایران را نیز آنگونه بسازند. تماشاگر وقتی به تماشای چنین فیلمهایی می‏نشست، آگاهانه یا ناخودآگاه می‏كوشید تا خود و زندگی اش مانند قهرمان فیلمها باشد و از این مسیر فرهنگ بیگانه رواج پیدا می‏كرد و چون خوره، اساس و شالوده دین، مذهب، اخلاق و سلامت جامعه و خانواده را می‏خورد و ویران می‏كرد. در یك كلام فیلم فارسی و فیلم های مبتذل خارجی، در گسترش فساد در جامعه پیش از انقلاب نقشی تعیین كننده داشتند، از همین رو بود كه حضرت امام خمینی (س) در سخنرانی تاریخی خویش در بهشت زهرا (س) - ۱۲/۱۱/۵۷ - فرمودند: "ما با رادیو مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم، ما با تلویزیون مخالف نیستیم، ما با آن چیزی كه در خدمت اجانب، برای عقب نگه داشتن جوانان ما و از دست دادن نیروی انسانی ماست ما با او مخالفیم". هرچند تعدادی اندك از فیلمسازان ایرانی كه درخور تعهدی سراغ داشتند سعی كردند آثار خوبی بیافرینند اما حقیقت اینكه تلاشهایشان كم رمق و كم اثر بوده است. پرده‏دری از روی مسائل و روابط مقدس زناشویی و خانوادگی بویژه از سالهای ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ پرده سینماهای كشور را آلوده ساخته بود و این پروسه تا ماههای اول سال ۱۳۵۷ ادامه داشت. سینما به دلیل ویژگیهای خاص و مخاطبان گسترده ای كه دارد می‏تواند با ایجاد جاذبه به القای اندیشه ها و پیامهای متنوع بپردازد. با توجه به چنین معنایی است كه این وسیله در دست اربابان قدرت و صنعت و تراستهای جهانی كاركرد می‏یابد. سینما می‏تواند با اتخاذ روش و ژانرهای گوناگون هنری، آموزش بدهد، سرگرم كند، موجبات تحول در حركتهای فكری و اجتماعی گردد و . . . و یا وارونه عمل كرده و مانند سینمای موجود غرب، فساد آفرین و تباه كننده زندگی و هستی بشریت‏باشد. فیلمسازان و مشتاقان هنر و صنعت‏سینما برای استفاده مطلوبتر از این وسیله با توجه به عقاید و نگرشهایشان، دست‏به ایجاد بینشهای متفاوتی در عرصه سینما زده‏اند، گروهی به دنبال سینما برای سینما هستند، دسته ای به ایده "سینما و سینماگر مولف" چسبیده اند تعدادی بر عقیده "سینما سیاست"، برخی بر روش "سینما قلم" و . . . پای می‏فشرند، به رغم همه این نظریه ها، سینما یك وسیله و شامل ابزار و مصالح مفیدی است كه می‏تواند در صورت بهره گیری درست آن هم در چارچوب مكتبی ارزشمند، به انسان سمت و سوی تكاملی ببخشد و این مساله، بزرگترین ویژگی سینما است.

سینمای نوین ایران

سینمای پیش از انقلاب در مجموع فاقد هر نوع اندیشه و مفهوم پویا بود با رخداد انقلاب اسلامی، تمامی اركان اجتماع درهم ریخت و بنای نوین جامعه ایران با عنوان "جمهوری اسلامی" زمینه ساز تحول در همه ابعاد اجتماعی و فرهنگی و هنری را فراهم ساخت.

اینك ایران به سینمایی نوین نیاز داشت چرا كه اعتقادها بارور شده و اندیشه ها به سوی حق گرایی رو نموده بود. بنابراین هنر به شكل و شیوه سابق نمی توانست پاسخگوی تغییرات اجتماعی و تحولات فكری مردم باشد، و باید سینما نیز چون دیگر اشكال هنری به راهی جز آنچه پیموده بود، هدایت می‏شد. آنچه در این میان بسیار مهم بود و نقشی تعیین كننده داشت، ویژگیهای انقلاب بود كه باید وارد هنر و سینما می‏شد كه مهمترین آنها را "اسلامی بودن"، "عقیده و جهاد"، " قیام الهی"، "رهبری روحانیت"، "انقلاب اعتقادی"، "الگوهای اسلامی"، "قانون الهی"، "ویژگیهای حكومت جمهوری اسلامی" و . . . تشكیل می‏دادند. سینما باید به این موارد توجه می‏كرد و دست اندركاران امور سینما نیز سعی كردند كه چنین كنند اما این مسائل و جایگزین كردن آنها كار یكروزه و یكماهه نبوده و نیست و به كوششی پیگیر آن هم برای درازمدت نیاز دارد.

وقوع انقلاب اسلامی باعث‏شد تا شوم بختانی كه سالهای سال بر سینمای ایران سلطه داشتند و با تولید صدها فیلم فارسی مبتذل جیب خلایق را خالی كرده و به فساد دامن می‏زدند، از عرصه قدرت سینما به كنار انداخته شوند. رخداد انقلاب اسلامی كه در نوع خود در جهان بی نظیر است‏با مشخصه اصلی اش یعنی مذهبی بودن، نه تنها نظام پوسیده شاهنشاهی كه بر تمام سیستمهای ضد ارزشی حاكم بر جهان غرب و شرق تاثیراتی عمیق و بنیانی نهاد. این انقلاب كه به رهبری قائد فقید انقلاب حضرت امام خمینی (س) ، پیشاهنگی روحانیان و وحدت مردم به پیروزی دست‏یازید، درصدد است‏بر اساس موازین و قوانین الهی و اسلامی نظم جامعه را پی‏افكند و طبیعی است در این مسیر كلیه ارگانها، دستگاهها و سازمانها باید اسلامی شده و هنر و سینما به عنوان فراگیرترین وسایل ارتباط جمعی منعكس كننده فرهنگ و آمال دینی و الهی مردم باشند. رهبر كبیر انقلاب اسلامی، اهمیت فراوانی برای هنر قائل بودند. ایشان در دیدار با تنی چند از وزیران در تاریخ "۲۳/۶/۵۸" فرمودند: "هنر صحیح، هنری است كه در خدمت مملكت و مردم است و این هنر است كه باید ترویج‏شود. باید تفكیك كرد هنری را كه متعهد و در خدمت انقلاب است از هنری كه مضر است و غیر جدی. هنری كه در خدمت مملكت و مردم است‏باید ترویج‏شود" دست‏اندركاران سابق فیلم فارسی و سینما كه جو موجود را برای ادامه حضور خود بی‏ثمر می‏دیدند به لحاظ آنكه دارای هیچ نوع اندیشه و ایدئولوژی انسانی نبودند، دچار سرگشتگی و حرمان گشتند، تعدادی به خارج از كشور گریختند، جمعی به انزوا كشیده شدند و برخی نیز در پشت نقاب چهره‏ای مهربان و شبه مذهبی كمین كردند تا در فرصتی دیگر انقلاب و سینمای عصر انقلاب را با انواع و اقسام حیل و نیرنگ مورد تاخت و تاز قرار دهند.

---