علل, عوارض و درمان چاقی

● تعریف چاقی

اصطلاحاً تجمع بیش از حد چربی در بدن را چاقی می‌نامند. چاقی را می‌توان یک پدیده شایع دانست که برداشت طبقات مختلف مردم از آن متفاوت است. انگیزه ابتدایی اغلب مردم برای کاهش وزن داشتن ظاهری زیباست، در حالیکه کنترل وزن، نقشی حیاتی در حفظ سلامتی و مبارزه با بیماریها دارد.

اضافه وزن، در واقع وضعیتی است که شخص دارای وزنی بیش از وزن مطلوب برای قدش باشد. ممکن است وزن یک فرد چاق، براساس جداول استاندارد در محدوده طبیعی واقع شده و برعکس امکان دارد فردی بدون اینکه چاق باشد، اضافه وزن داشته باشد. بعنوان مثال فرد ورزشکاری را در نظر بگیرید که اضافه وزن دارد. این فرد ممکن است در دسته افراد چاق قرار نگیرد، زیرا درصد زیادی از بدنش را توده عضلانی تشکیل می‌دهد نه چربی. اما در بیشتر افراد، چاقی و اضافه وزن به موازات هم‌اند.

راههای مختلفی برای تعیین میزان چاقی و اضافه وزن وجود دارد. بهترین روش محاسبه شاخص توده بدن (BMI) می‌باشد. برای این منظور وزن را به کیلوگرم و قد را به متر اندازه گرفته، سپس با استفاده از فرمول زیر شاخص توده بدن را محاسبه می‌نماییم:

وزن (Kg)/قد = شاخص توده بدن

سپس با استفاده از زیر مشخص می‌کنیم که فرد در چه وضعیتی قرار دارد:

تقسیم‌بندی شاخص توده بدن

لاغر ۵/۱۸<

طبیعی ۹/۲۴-۵/۱۸

دارای اضافه وزن ۹/۲۹-۲۵

چاقی درجه ۱ ۹/۳۴-۳۰

چاقی درجه ۲ ۹/۳۹-۳۵

چاقی درجه ۳

● تقسیم‌بندی اضافه وزن و چاقی

همانطور که مشاهده شد ، شاخص توده بدن بالاتر از ۲۵ بیانگر اضافه وزن و درجات مختلف چاقی می‌باشد.

q وزن مطلوب: BMI بین ۵/۱۸ و ۲۵ نشاندهنده وزن مطلوب است.

q اضافه وزن: BMI بین ۲۵ تا ۳۰ بیانگر اضافه وزن است.

q چاقی: BMI بیش از ۳۰ نشاندهنده چاقی است.

● علل چاقی

به زبان ساده، اضافه دریافت انرژی و بی‌تحرکی می‌تواند به علت ایجاد عدم تعادل بین دریافت و صرف انرژی، موجب تجمع چربی در بدن و چاقی گردد. اضافی وزن و چاقی نتیجه عدم تعادل انرژی در هر فرد ممکن است بعلت ترکیبی از عوامل مختلف باشد. رفتارهای فردی، عوامل محیطی و ژنتیک، همه در ایجاد چاقی نقش دارند.

● وراثت

از مدتها پیش مشخص شده است که اضافه وزن و چاقی در خانواده‌ها به ارث می‌رسد. مطالعات بسیاری ارتباط ژنتیک و بروز چاقی را تایید می‌نمایند. اما این نه چاقی، بلکه استعداد چاق‌شدن است که به ارث می‌رسد.

بسیاری از عوامل عصبی و هورمونی دخیل در کنترل وزن، ژنتیکی می‌باشند.

● دریافت غذا

شواهد و مدارک زیادی بیان می‌کند که الگوی غذاخوردن و فعالیت جسمی اولین علل ایجاد اضافه وزن در کشورهای صنعتی است. به نظر می‌رسد که دریافت بیش از حد انرژی نتیجه پرخوری باشد، اما افراد چاق لزوماً بیش از افراد لاغر غذا نمی‌خورند.

در دسترس بودن غذاهای متنوع، باعث دریافت میزان بیشتری انرژی می‌گردد، زیرا هنگامیکه مواد خوراکی منتوع‌تری در اختیار باشد، فرد بیش از زمانیکه تنها یک نوع ماده خوراکی در دسترس است، غذا مصرف می‌کند، مصرف غذاهای آماده و نوشیدنی‌های شیرین که سرشار از چربی و شکر هستند یکی دیگر از عوامل ایجادکننده چاقی است.

● فعالیت بدنی

تاثیر دریافت بیش از حد غذا، زمانیکه این انرژی در بدن مصرف نگردد، دوچندان می‌شود. عدم تحرک باعث افزایش مشکل چاقی می‌گردد.

● عوارض چاقی

بزرگسالان چاق معمولاً مستعد ابتلا به بیماریهای مزمن هستند. افزایش ۲۰ درصد در وزن بدن باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماریهای زیر می‌شود:

ـ افزایش فشار خون

ـ افزایش کلسترول خون

ـ دیابت نوع II

ـ عدم تحمل گلوکز

ـ بیماریهای قلب و عروق

ـ آنژین صدری

ـ بیماریهای احتقانی قلب

ـ سکته

ـ سنگ کیسه صفرا

ـ نقرس

ـ آرتریت

ـ مشکلات تنفسی

ـ بعضی از انواع سرطان

ـ مشکلات حاملگی

ـ اختلافات روانی همچون افسردگی و اختلالات خوردن

● بیماریهای قلب و عروق

مطالعات بسیاری ارتباط میان چاقی و بیماریهای قلب و عروق را ثابت نموده‌اند. واضح است هنگامیکه وزن شخص افزایش یابد، فشارخون، چربی خون و قند خون او افزایش پیدا می‌کند. به ازاء هر ده درصد افزایش وزن، ۵/۶ میلی‌متر جیوه افزایش در فشار سیستولیک، ۱۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر افزایش در کلسترول پلاسما و ۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر افزایش در قند خون مشاهده می‌گردد. تمام عوامل ذکر شده از ریسک فاکتورهای بیماریهای قلب و عروق‌اند.

● چربیهای خون

مطالعات بی‌شماری نشان می‌دهند که بین الگوی چربیهای خون و مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلب و عروق ارتباط وجود دارد. در واقع این عامل خطر به اندازه فشار خون و سیگارکشیدن اهمیت دارد. این تاثیر در افراد جوانتر با اهمیت‌تر از افراد مسن بالای ۷۰ سال می‌باشد.