عدالت در نظام سلا‌مت

ارتقای سطح سلامت جامعه، به عنوان مهم ترین هدف نظام سلامت مطرح است. از مهم ترین شاخص های ارزیابی میزان موفقیت نظام سلامت در دست یابی به این هدف می توان به شاخص امید به زندگی، نرخ …

ارتقای سطح سلامت جامعه، به عنوان مهم ترین هدف نظام سلامت مطرح است. از مهم ترین شاخص های ارزیابی میزان موفقیت نظام سلامت در دست یابی به این هدف می توان به شاخص امید به زندگی، نرخ مرگ و میر نوزادان زیر یک سال و کودکان زیر پنج سال و مرگ و میر مادران در صد هزار تولد زنده ، اشاره کرد.

هر چند دانش و مهارت پزشکان برای بهره گیری از تجهیزات نوین و در نتیجه تشخیص سریع بیماری ها و کاهش زمان درمان موثر است اما آن چه برای ارتقای سطح سلامت جامعه نیاز است تنها این گزینه نیست بلکه با تقویت بیمه ها، وضعیت‌ ‌اقتصاد، بهداشت و درمان در کشور بهبود می یابد.

با آموزش افراد جامعه درصد‌ ‌قابل توجهی از هزینه های درمان بیماری ها کاهش یافته و از تجهیزات بیمارستانی به‌ ‌نحو احسن استفاده می شود.‌

در ادامه، متناسب با روز سلامت و بهداشت به بررسی روند تغییر برخی از این شاخص ها می پردازیم.

۱‌) مراکز بهداشت روستایی

در سه دهه گذشته‌؛ ‌جمهوری اسلامی ایران خط مشی و سیاست مناسبتری را برای تامین نیازهای مردم کشور‌ ‌اتخاذ کرد و در این راستا به موفقیت قابل توجهی در بخش های اجتماعی و اقتصادی دست‌ ‌یافت. در سال۱۳۵۷ ‌ ‌شبکه مراقبت های بهداشتی اولیه در سرتاسر کشور راه اندازی شد. ‌

تا سال ۱۳۶۰ در کل تعداد ۳۱۴۶ خانه بهداشت و ۳۲۳۴ مرکز بهداشتی و درمانی شهری و روستایی دولتی فعال در کشور راه‌اندازی شده بود. این تعداد با گسترش شبکه بهداشتی و درمانی و حمایت همه‌ جانبه دولت، در سال ۱۳۸۰ به ۱۶۲۸۱ باب خانه بهداشت و ۵۶۷۵ مرکز بهداشتی و درمانی افزایش یافت. بیش ترین گسترش مراکز یاد شده طی برنامه‌های اول و دوم توسعه اتفاق افتاده است.‌

واحدهای ارائه دهنده خدمات بهداشتی و درمان سرپایی در کشور شامل خانه بهداشت، مرکز بهداشتی و درمانی روستایی، مرکز بهداشتی و درمانی شهری، پایگاه بهداشت شهری، مرکز بهداشت شهرستان و استان است. براساس طرح جامع توسعه شبکه بهداشتی و درمانی کشور بایستی تعداد ۱۷۰۹۴ خانه بهداشت، ۲۷۸۹‌ مرکز بهداشتی و درمانی روستایی، ۳۲۰۵ مرکز بهداشتی و درمانی شهری ایجاد و راه‌اندازی شود.‌

این روند رو به رشد هم چنان ادامه دارد به طوری که خانه های بهداشت طی سال های اخیر، رشد سریعی به علت افزایش سطح بهداشت عمومی داشته است. این توسعه گسترده شبکه بهداشتی و درمانی کشور باعث تسهیل دسترسی آحاد مردم به خصوص روستاییان به مراقبت‌های اولیه بهداشتی شده است به طوری که در حال حاضر بالغ بر ۹۵ درصد جمعیت کشور تحت پوشش این خدمات قرار دارند.۱‌

علاوه بر خانه های بهداشت، مراکز بهداشتی درمانی روستایی‌ ‌نیز تاسیس شده اند که در این مراکز یک پزشک، یک کارشناس بهداشت، و یک مسوول امور اداری‌ ‌به امور مربوط به سلامت مردم رسیدگی می کنند. به طور متوسط به ازای هر ۷۰۰۰ شهروند‌ ‌روستایی، یک مرکز روستایی بهداشتی - درمانی وجود دارد.۲

۲‌) تعداد بیمارستان ها

یکی از عوامل موثر در بهبود وضعیت درمانی کشور و کاهش مرگ و میر بیماران، افزایش تعداد بیمارستان ها و تخت های بیمارستانی است .

قبل از انقلاب اسلامی، کمبود تعداد بیمارستان ها یکی از عواملی بود که انبوه بیماران را رنج داده و سالانه هزاران نفر را به کام مرگ می فرستاد اما بعد از انقلاب، تعداد مراکز درمانی و بیمارستان ها رشد بسیار چشم گیری داشته است. که در ذیل به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد .‌

تعداد موسسات درمانی فعال (بیمارستان، بیمارستان و زایشگاه،‌ ‌زایشگاه) کشور در سال ۱۳۸۴ برابر ۷۵۰ واحد اعلام شده است. تعداد تخت ثابت موسسات‌ ‌درمانی کشور ۱۱۳.۲۴۴ تخت گزارش شده است. تعداد کل تخت‌های فعال کشور در این سال۹۳۰۰۲ ‌ ‌تخت اعلام شده است.‌

‌با توجه به جمعیت کشور در سال ۱۳۸۴ که رقمی معادل۶۸.۴۶۷.۴۳۶ ‌ ‌نفر برآورد شده است، نسبت جمعیت به تخت ثابت در سطح کشور معادل ۶۰۵ نفر‌ ‌بوده است و نسبت جمعیت به تخت فعال در سطح کشور رقمی معادل ۷۳۶ نفر را شامل‌ ‌می‌شود.‌

‌تعداد و درصد بیمارستان های کشور بر حسب سازمان اداره‌ کننده به شرح‌ ‌ذیل است‌:

‌‌ بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی در سطح کشور به تعداد۴۹۵ ‌ ‌موسسه ، با ۶۶ درصد‌ ‌نسبت به کل بیمارستان ها ‌‌

‌‌ بیمارستان‌های تحت پوشش بخش خصوصی در سطح کشور به تعداد۱۲۸ ‌ ‌موسسه با ۱۷ درصد نسبت به کل بیمارستان ها

‌ بیمارستان‌های تحت پوشش بخش خیریه در سطح کشور به تعداد۲۵ ‌ ‌موسسه با ۳ درصد نسبت به کل بیمارستان ها‌

‌ بیمارستان‌های تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی در سطح کشور‌ ‌به تعداد ۶۵ موسسه با ۹ درصد نسبت به کل بیمارستان ها۳

با توجه به آنچه بیان شد به وضوح جهش و پیشرفت کمی و کیفی مراکز بهداشتی و درمانی ایران نسبت به رشد آن در کشور های منطقه در سه دهه گذشته بخصوص در دهه اخیر مشخص می شود و این ثمرات مدیون تلاش و کوشش متخصصان و محققان کشور می باشد.‌

حسین میری