زمین آماده دل, بذر تقوا می خواهد

نگاهی به ضرورت بهره گیری از فضای ماه رمضان در تبلیغ دینی

ماه مبارک رمضان، ماه تقوا و بازگشت به فطرت پاک اولیه است.شاید از تحمل گرسنگی و تشنگی شروع شود و در درجات بالا به بستن چشم بر روی محرمات و ناشنوایی گوش از ناپاکی ها برسد. این ماه، فرصتی است برای دوباره با خود پیمان بستن؛ پیمانی از جنس تازگی و طراوت روح؛ روحی که بعد از دویدن در ۱۱ ماه سال، از دغدغه ها فرسوده شده است. این روح در ماه مبارک رمضان به میهمانی خدا دعوت می شود و یک ماه شرم می کند که در بارگاه خداوندی دروغ بگوید، تهمت بزند، ریا کند، ربا دهد، چشم و گوش را به ناپاکی ها بسپارد و... خداوند ماه رمضان را ماه بهار دلها قرار داد، ماه نزول قرآن و رجوع به این نقشه راه زندگی بشریت آنچه در این ماه بسیار با اهمیت است، آمادگی پذیرش مردم برای دریافت پیامها و حقایق دین است. «قدس» در گفتگو با کارشناسان،به ضرورت بهره گیری مبلغان دینی از فرصت ماه مبارک رمضان می پردازد.

حجة الاسلام و المسلمین کاظم صدیقی، یکی از مبلغان دینی نام آشنای کشورمان، با بیان اینکه ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و هدایت است، وظیفه مبلغان را در راستای وظیفه انبیای الهی عنوان کرده و می گوید: در این ماه، مردم زمینه پذیرش بیشتری برای دریافت پیامهای الهی و انسانی دارند، گرفتن روزه، خواندن نماز و برگزاری مجالس مذهبی با دعوت از مبلغان، نشان دهنده آمادگی آنان برای پذیرش است. وی ادامه می دهد: در هیچ کشوری چنین شرایطی وجود ندارد. این محبت به اهل بیت(ع) و پذیرش ولایت آنان است که مردم ما را دور هم جمع می کند. گوش جان آنان برای شنیدن سخنان علما و مبلغان مذهبی باز است و بهترین فرصت در این ماه مبارک به وجود آمده که باید از آن نهایت استفاده را برد. وی با اشاره به رسالت پیام رسانی فرهیختگان، خطبا، مبلغان و اهالی رسانه، تأکید می کند: آنان باید از این آمادگی روحی و فضایی که برای مردم ایجاد شده است، نهایت استفاده را ببرند. نسل جوان ما هم که فطرتی آگاه دارند، تمایل خوبی به شنیدن پیامهای اخلاقی در این روزها از خود نشان می دهند. صدیقی در خصوص ویژگیهای تبلیغ تأثیر گذار تصریح می کند: مبلغان باید زبان مخاطب را بشناسند و متناسب با نیاز آنان سخن بگویند، به او خوراک علمی، معرفتی و احساسی را به میزان مناسب عرضه کنند و بدانند که عرضه آنها قطعاً متقاضی دارد. یادآوری می کنم، خداوند این توفیق را به شما اهل رسانه هم داده است که همگام با مبلغان، در راستای آگاه سازی افکار عمومی حرکت کنید.

این کارشناس مذهبی در خصوص خوراک معرفتی، علمی و احساسی مردم در ماه مبارک رمضان، عنوان می کند: تفسیر قرآن کریم بهترین غذای روح است، زیرا مجموعه کامل از دستورهای فکری و عملی است که موجب بیداری عقل و احساس مردم در جهت صراط مستقیم می شود. بازگو کردن وجوه و ابعاد مختلف قرآن و بیان سیره انبیا، از ضرورتهایی است که تأثیرات بسیاری را بر روی مردم دارد.

صدیقی در پاسخ به این سؤال که «آسیبهای حوزه تبلیغ دینی چیست؟» می گوید: همه مبلغان استانداردهای شاخص سازمان های تبلیغی را ندارند. شاید مبلغان شاهد حمایتهای خوب متولیان نبودند، اما از کرامتهای اهل شیعه این است که برخی با عشق کار می کنند. البته رشد معرفتی مردم هم بسیار ارتقا یافته و با شناسایی مبلغان متعهد و آگاه به مسائل، تقاضای خود را مطرح می کنند.

● غبار غفلت از دل بزداییم

حجة الاسلام و المسلمین مهدی ماندگاری، یکی دیگر از مبلغان و کارشناسان دینی نیز ماه مبارک رمضان را بهترین فرصت برای بیان و کسب معارف الهی عنوان می کند و می افزاید: این روزها بهترین زمان برای کسب معارف از سوی مردم و مخاطبان و مغتنم ترین فرصت برای ترویج دین از سوی مبلغان است. وی با بیان اینکه معارف مکتب شیعه حقایق عالم خلقت است، می گوید: ترویج این معارف باید به بهترین شیوه و با مؤثرترین ابزار اطلاع رسانی صورت گیرد؛ اما در این راه، موانعی هم وجود دارد. متأسفانه غبار خرافات بر حقایق چیره شده و فطرتها را غبار غفلت فرا گرفته است؛ لذا وظیفه مبلغان زدودن غبار خرافات از حقایق دین و پاک کردن غبار غفلت از دلهای مردم با بیان معارف است. ماندگاری نتیجه پیوند فطرت انسانی و حقایق دین را، حرکت مردم به سوی دیندانی و دینداری می داند و خاطرنشان می کند: امروز به دلیل این غبارها، مردم نگاه سطحی به دین دارند، اما اگر غبارها زدوده شود، پیوند عمیق بین روح و جسم محقق می شود.

وی گام اول برای شناخت عمیق معارف را، کسب معرفت دینی و تلاش برای دانستن نسخه های برتر اسلام عنوان می کند و می گوید: هنوز مردم نمی دانند یا باور نکرده اند که روش های دینی گواراتر و مؤفق تر است.

این کارشناس مسائل دینی با تأکید بر پرهیز مبلغان از کلی گویی در خطابه ها و سخنرانیها، خواستار بیان امور به صورت ریز و ارائه فرمول صحیح به مردم شده و می افزاید: تشریح بسیاری از مسائل موجب می شود باور پذیری مردم عمیق تر شود و در گام بعد باور کنند که راهکار دین، مطمئن ترین و مؤثرترین است.

وی، گام سوم را تقویت انگیزه دفاع از ارزشهای دینی در افراد دانسته و ادامه می دهد: امروز برخی از مردم برای دفاع از ارزشهای انسانی و اسلامی انگیزه ای ندارند و بی تفاوت شده اند. خداوند در قرآن کریم سه مرتبه را برای برتری مؤمنین به کاربرده است که معرفت( انگیزه کسب معارف دینی) تقوا(انگیزه عمل به دستورات الهی) و جهاد(انگیزه دفاع از ارزشهای دینی) از آنهاست.

ماندگاری با بیان اینکه غبار غفلت و غبار خرافات در ضربه به انسانها مکمل یکدیگرند، می گوید: متأسفانه امروز ارزشها و زیباییها در نگاه مردم جا به جا شده است و به جای اینکه به اساس دین توجه کنند، ظواهر آن را اصل قرار می دهند. امروز مردم ما مصادیق واقعی معارف اسلامی را گم کرده اند. ظاهر خود را دیندار می دانند، اما در باطن چنین نیستند.

● تقوا، زیباترین پیام رمضان

وی می افزاید: مردم مادر ماه مبارک رمضان فقط از دینداری افطاری دادن را بلدند، اما زیباترین پیام این ماه، یاد آوری معاد و قیامت است.

این روزها بهترین زمان برای پاشیدن بذر مفاهیم عمیق ارزشی در دلهای آماده مردم است تا جوانه های آن در رفتار و اعمالشان نمود یابد.

ماندگاری در خصوص ویژگیهای یک مبلغ خوب و تأثیرگذار تصریح می کند: اول اینکه باید سوز تبلیغ داشته باشد؛ بدین معنا که تبلیغ برایش یک شغل نباشد، بلکه عشق باشد؛ عشق به هدایت و انتقال پیامهای انسانی و الهی، حتی اگر همچون پیامبر(ص) برسرش خاکستر پاشیدند، در زمان بیماری او، بربالین آن فرد برود و هدایتش کند. وی عامل بعدی را سواد بالای مبلغ عنوان کرده و می گوید: مبلغ باید حقیقت دین، مخاطب و روشهای صحیح را بشناسد. مبلغی که سواد نداشته باشد، جوابهای ناقص می دهد. داشتن سلامت روحی، از دیگر شاخصه های یک مبلغ است.

او باید حقیقت را بازی کند. او هنرپیشه نیست. اگر چنین باشد، مردم به او اعتماد نخواهند کرد.

این کارشناس مذهبی ادامه می دهد: هنر بیان مؤثر نیز از دیگر خصوصیات یک مبلغ خوب است. البته نهادهای تبلیغی کشور باید در بخش آموزش و تربیت نیروهای زبده سرمایه گذاری بیشتری کنند. هنر این نیست که ۲۰ هزار مبلغ را به عنوان آمار بالا عنوان کنیم، بلکه باید تعداد مبلغان زبده و آموزش دیده را افزایش دهیم.

● انتقاد به حجم بالای برنامه های تفریحی صدا و سیما در ماه رمضان

معاون تبلیغ و آموزشهای کاربردی حوزه علمیه قم ماه مبارک رمضان را ماه ضیافت الهی می داند و می گوید: میهمانان باید شرایط مناسبی را برای حضور در این ضیافت در خود مهیا کنند که این شرایط با سعی در اصلاح اخلاقیات و تقویت ارزشهای دینی آماده می شود.

حجة الاسلام و المسلمین محمد حسن نبوی، فلسفه روزه داری را بازگشت به خدا و تقوا عنوان می کند و می افزاید: بستر سازی برای متقی شدن و پارسایی از مهمترین هدفهای روزه گرفتن است که آثار روحی و جسمی بر روی افراد دارد.

وی ادامه می دهد: اگر کسی در ماه مبارک رمضان، مؤلفه پرهیز از گناه را در خود تقویت کند، بهترین استفاده را از این لحظات و روزها برده است.

نبوی در خصوص برنامه های تبلیغی در این ماه، نقش رسانه ملی را محوری می داند و تصریح می کند: جالب است که برنامه های تفریحی صدا و سیما در ایام تابستان گسترده نیست، اما در ماه رمضان این برنامه ها به اوج خود می رسد و زمینه غفلت دل و کم شدن توجه به خدا را در افراد مهیا می کند. پخش و تکرار حجم بالایی از برنامه های تفریحی در ماه خدا شایسته نیست. امروز رسانه ملی به جای آگاهی بخشی به افکار عمومی، نقش غفلت افزایی را پیدا کرده است.

وی در پاسخ به این سؤال که «در مواضع رسانه ملی نسبت به این انتقادها، آنان اقبال عمومی را مطرح می کنند؟» اظهار داشت: این حجم از برنامه های تفریحی ولو اینکه اقبال عمومی هم وجود داشته باشد، شایسته نیست. من با برنامه های تفریحی و سرگرم کننده مخالف نیستم، اما در این حد واقعاً درست نیست آن هم در ماه توبه و توجه به خدا. با وجود برنامه های متعدد تلویزیونی، مردم کمتر به مسجد می روند. جالب است که داعیه صدا و سیما برای جلب اقبال عمومی و گسترش برنامه های تفریحی، در ماه مبارک رمضان و ماههای محرم و صفر است؛ یعنی زمانی که مردم باید برای پاک کردن دلهایشان به مساجد بروند. اینجاست که رسانه ملی به عنوان عامل بازدارنده عمل می کند.

● ضرورت ترغیب مردم به حضور در مساجد

معاون تبلیغ حوزه علمیه قم می افزاید: ممکن است برخی از برنامه های ویژه ماه مبارک رمضان در صدا و سیما دارای پیام انسانی و الهی باشد، اما نرفتن به مساجد و نشستن پای برنامه های تفریحی نتایج بدی را در پی خواهد داشت. وی می گوید: فضای مساجد به عنوان خانه خدا، سازنده است و ترغیب مردم به مکان پاک نتایج خوبی را به همراه دارد. وی ادامه می دهد: تأثیر ارتباطی که مردم با عالم دینی و روحانی در مساجد دارند، از طریق رسانه جمعی امکان پذیر نیست. مبلغان دینی در هر منطقه ای، آسیبها و مشکلات را به صورت ریز و ملموس بررسی و تحلیل می کنند، در حالی که روحانیون در صدا و سیما به دلیل گستره جغرافیایی، آسیبهای کلی را مطرح می نمایند. رسانه های گروهی ارتباط یک سویه با مردم دارند، در حالی که در مساجد این ارتباط دو طرفه است. شبهات و سؤالهای خود را به صورت ریز مطرح و پاسخ کاربردی هم دریافت می کنند.

نبوی با اشاره به طرح هجرت ویژه مبلغان دینی، آن را به دو دسته «هجرت بلند مدت» و«هجرت کوتاه مدت» تقسیم کرده و خاطرنشان می کند: مبلغان در طرح هجرت بلند مدت با خانواده خود به صورت داوطلبانه به روستاهای محروم کشور اعزام می شوند و بیش از یک سال بنا به خواسته خود در آن منطقه خدمت می کنند. اما در طرح هجرت کوتاه مدت که در ایام تابستان، ماه مبارک رمضان و مناسبتهای دینی اجرا می شود، زمان حضور کوتاهتر است.

وی از اعزام ۳ هزار و ۷۸۴ مبلغ در ایام تابستان و ۶ هزار و ۵۰۰ مبلغ دیگر در ماه مبارک رمضان سال جاری به مناطق محروم سراسر کشور از سوی حوزه علمیه قم خبر می دهد و می گوید: سال گذشته حدود ۲ هزار نفر مبلغ دینی در ماه مبارک رمضان اعزام شدند که امسال بنا به افزایش چشمگیر تقاضا، شاهد رشد ۳/۵ برابری آن بودیم.

نبوی اضافه می کند: مدارس تربیت مبلغ، حوزه های علمیه سفیران هدایت و دیگر مراکز آموزشی در جهت پرورش نیروهای زبده، کارشناس و متعهد فعالیت می کنند. معاون تبلیغ حوزه علمیه قم، خطاب به مبلغان جهت بهره گیری از فضای آماده ماه مبارک رمضان برای انتقال پیام دین، توصیه می کند: باید تلاش شود که در این روزها، خوراکی مناسب با هر سن و سطح فکری و درک افراد، به روح آنان عرضه شود.

زهره کهندل