دعا و نیایش رمز ماندگاری آرامش در انسان

حق باریتعالی انسان را به گونه ای آفرید كه انسان از آغاز آفرینش در جستجوی معبود و كمال مطلق بوده است تا بتواند به عشق ورزی با معشوق هستی بپردازد تا به آرامش درونی دست یابد

حق باریتعالی انسان را به گونه ای آفرید كه انسان از آغاز آفرینش در جستجوی معبود و كمال مطلق بوده است تا بتواند به عشق ورزی با معشوق هستی بپردازد تا به آرامش درونی دست یابد.

با نگاهی به ادیان آسمانی (مسیحی، یهودی، زرتشت، اسلام و...) و ادیان غیرآسمانی و ادیان بدوی در می یابیم كه پیروان آنان دارای دعاها، نیایش ها، اوراد و اذكار خاص خویش بوده كه در عبادات از آن استفاده می كنند، تا ارتباط با معبود خود برقرار نمایند.

دعا و نیایش نه تنها درعالم انسان، بلكه در عالم نباتات و جمادات نیز وجود دارد و همه به تسبیح و تنزیه حق تعالی مشغولند.

آنچه در آسمانها و زمین است، همه به تسبیح و ستایش خدا كه پادشاهی منزه و پاك و مقتدر و داناست مشغولند. (جمعه/۱)

ستاره و درخت، خدا را سجده و عبادت می كنند. (الرحمن/۶)

سعدی شیرین سخن در همین ارتباط می فرماید:

تسبیح گوی تو نه بنی آدمند و بس

هر بلبلی كه زمزمه بر شاخسار كرد

در میان ادیان آسمانی، اسلام بیش از همه برای دعا و نیایش اهمیت خاص و ویژه قائل شده است. با نگاهی به آیات و روایات، اهمیت دعا و نیایش بهتر آشكار می شود. قرآن كریم در آیات متعددی بندگان را دعوت به دعا و نیایش می نماید و شرط اجابت دعا را راز و نیاز و درخواست قلبی و زبانی می داند:

«و خدای شما فرمود كه مرا با خلوص بخوانید تا دعای شما را مستجاب كنم و آنان كه از دعا و عبادت من اعراض و سركشی می كنند زود با ذلت و خواری در دوزخ شوند.»(غافر/۶۰)

«آیا آن كیست كه دعای بیچارگان مضطر را به اجابت می رساند و رنج و غم آنان را برطرف می سازد و شما مسلمانان را جانشینان اهل زمین قرار می دهد. آیا با وجود خدای یكتا، خدایی دیگر شایسته پرستش هست؟ نه هرگز اما اندك مردم متذكر این حقیقتند.»(نمل/۶۲)

«آنگاه كه بندگان من از دوری و نزدیكی من از تو پرسند، بدانند كه من به آنها نزدیك هستم، هر كسی مرا بخواند دعایش را اجابت می كنم، پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند تا به سعادت راه یابند.»(بقره/۱۸۶)

حدیثی به نقل از حضرت رسول اكرم(ص) در ارتباط با اهمیت دعاست كه می فرمایند:

«پروردگار خود را شب و روز دعا كنید و بخوانید زیرا سلاح و حربه مؤمن دعاست.»(اصول كافی/ج۲/ص۴۶۸)

و در جای دیگر می فرمایند:

«دعا حربه و سلاح مؤمن برای دفع دشمنان و عمود دین است كه مؤمن به آن برپاست و دعا نور آسمان و زمین است.»(همان)

حضرت امام صادق(ع) به نقل از علی(ع) می فرماید:

«محبوب ترین اعمال نزد حق تعالی در زمین دعاست.»(همان/حدیث۸)

«دعای بندگان عبارت است از اینكه بنده خدا با خواندن پروردگارش رحمت و عنایت پروردگار خود را به سوی خود جلب كند و خواندنش به این است كه خود را در مقام عبودیت و مملوكیت قرار دهد، به همین دلیل عبادت در حقیقت دعاست. چون بنده در حال عبادت خود را در مقام مملوكیت و اتصال به مولای خویش قرار می دهد و اعلام تبعیت و اقرار به ذلت می كند تا خدا را با مقام مولویت و ربوبیتش به خود معطوف سازد. دعا هم همین است.(پرورش روح انسان/ عباس عزیزی/ص۵۰)

دعا وسیله قرب و نزدیكی بنده با پروردگار، عبد با معبود و مخلوق با آفریدگار است. دعا زمینه ساز آرامش روح و روان انسان است. اینكه انسان همواره در دعا تمام نگاه خویش را فقط به معبود متوجه می سازد و از غیر او چشم می پوشد. در واقع نوعی یگانه پرستی و دوری از شرك را تمرین می كند و وحدانیت و یكتاپرستی كه شرط اول مسلمانی است را به منصه ظهور می رساند.

حضرت امام(ره) در وصیتنامه سیاسی و الهی خویش می فرمایند:

«با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خواهران و برادران مرخص و به جایگاه ابدی سفر می كنم.» این عروج عرفانی همراه با نفس مطمئنه كه به «ارجعی الی ربك» می رسند در نتیجه مداومت در دعا و نیایش به درگاه خدای متعال حاصل شده است و عاقبت دارندگان این نفس روحانی و توأم با طمأنینه و آرامش آن است كه خداوند متعال خطاب به آنان می فرمایند:

«پس داخل شو در زمره بندگان خاص من و داخل شو در بهشت»(فجر/۳۰ ۲۹)

استمرار و مداومت در دعا و نیایش چه به صورت روحی و قلبی و چه به صورت اعمالی و افعالی، موجبات دوام و ماندگاری آرامش روحی و روانی انسان را به همراه خواهد داشت.

وجود ادعیه فراوان در تعالیم اسلامی كه هر یك به فراخور زمان و مكان خاص می باشد و نیز كتاب ارزشمند مفاتیح الجنان كه حاوی دعاهای فراوان با مضامین عرفانی است (چون دعای كمیل، توسل، ندبه، جوشن كبیر، جوشن صغیر، عرفه و...) همه زمینه ای است برای گشودن باب معرفت شناسی و رجعت به اصل و ذات خویش و نیز ارتباط دائم به آفریدگار هستی بخش و این ادعیه پلی است بین این زمین خاكی و فردوس برین و بهشت نعیم.

دعای عرفه كه از دعاهای دهه اول ذیحجه و روز عرفه (نهمین روز از این دهه) است، زمینه ساز وصول انسان به مقامات عالیه و كمالات روحانی و نیز روز اعتذار و ندامت انسان از افعال و اعمال گذشته است.

می توان ادعیه را عالیترین مضامین و بلندترین مفاهیم دانست، انجام ناب ترین و زلال ترین نیایش انسان در پگاه بندگی و فرو ریختن سنگین ترین حصارهای جهل و بیگانگی مخلوق با خالق، كشف حقایق و شناخت مراتب كمال همچنین پرهیز از خواهشهای نفسانی در زندگانی پر از هوا و هوس تنها با دعا و انابه میسر است و استشمام عطر دل انگیز تر از رایحه باغهای بهشتی و درك پرتوهای معرفت از چشمه ناب حقیقت با قرائت خالصانه و انس صادقانه با پروردگار از طریق دعا انجام می گیرد.

در میان اماكن مقدس برای انجام دعا و نیایش، مسجد برترین مكان می باشد و دارای فضیلتی ویژه است، زیرا مسجد خانه خدا بر روی زمین است. اگر به عنوان میهمان در خانه خدا برویم و او را با خلوص بخوانیم حق تعالی به احترام این حضور ما و از باب میزبانی سهلتر و سریعتر زمینه سازی جهت اجابت دعای بندگان را فراهم می سازد. از طرف دیگر حضور در مسجد و تشكیل اجتماع برای استماع و قرائت دعا موجب خواهد شد تا راه اجابت دعا كوتاهتر شود زیرا:

«یدا... مع الجماعه» دست خدا با جماعت است.(حدیث نبوی)

از امام صادق(ع) در خصوص دعا در مسجد نقل است كه فرمودند: «هر گاه حاجتی از خداوند دارم همیشه هنگام ظهر برای دعا به مسجد می روم.»

محمدعلی موظف رستمی