رفتارهای عجیب در ترافیک سردرگم تهران

سخت ترین کار برای «عابر پیاده» این است که بخواهد «عرض» یک خیابان «عریض» را طی کرده و «سالم» به آن طرف خیابان برسد برای یک راننده تهرانی هم سخت ترین کار این است که «احیاناً» بخواهد هنگام رانندگی و مشاهده عابر پیاده ای که از عرض یک خیابان عریض عبور می کند, مقداری از سرعت خود بکاهد

سخت‌ترین کار برای «عابر پیاده» این است که بخواهد «عرض» یک خیابان «عریض» را طی کرده و «سالم» به آن طرف خیابان برسد. برای یک راننده تهرانی هم سخت ترین کار این است که «احیاناً» بخواهد هنگام رانندگی و مشاهده عابر پیاده‌ای که از عرض یک خیابان عریض عبور می‌کند، مقداری از سرعت خود بکاهد. فرهنگ ترافیک حاکم بر خیابان‌های پایتخت و بسیاری از شهرهای کشور در نوع خود، مثال زدنی و کم نظیر است. یک ساعت درنگ و تأمل در کنار یکی از خیابان‌های شهر، شما را با ابعاد مختلف این فرهنگ ترافیک، بیشتر آشنا می‌‌کند.

میلیون‌ها خودرو در خیابان‌ها و اتوبان‌های پایتخت در حرکت هستند که رانندگان تمامی این خودروها مدعی هستند «مادر زاد، راننده به‌دنیا آمده‌اند!» و «گواهینامه رانندگی آنها در تاریخ تولدشان ممهور به مهر تأیید رئیس بیمارستانی شده است که در آنجا به دنیا آمده‌اند!»

بررسی واکنش رانندگان و حتی عابران پیاده و نوع رفتار ترافیکی آنها در موقعیت‌های مختلف، همه را به این نتیجه می‌رساند که: «بسیاری از ما (از نظر فرهنگ ترافیکی) مادرزاد بی فرهنگیم» و این حقیقت تلخی است که درصد زیادی از رانندگان و عابران پیاده باید آن را بپذیرند.

■ انتهای این ترافیک سنگین

دقایق زیادی در ترافیک سنگین خودروها معطل شده‌اید و خیلی مشتاق هستید در انتهای این ترافیک سنگین، علت معطلی خود را کشف کنید.

خودروها آرام آرام حرکت می‌کنند و شما به پاسخ سؤال خود می‌رسید: «پلیس!» بله! پلیس! علت این همه معطلی شما و صدها خودرو در ترافیک سنگین «پلیس» بوده است. البته منظور ما این نیست که «پلیس» مقصر است.

حقیقت این است که بنا به سرعت مجاز رانندگی در اتوبان، رانندگان خودروها با سرعت ۹۰ تا ۱۲۰ کیلومتر (طبق قانون) در حرکت هستند که با مشاهده خودرو یا مأمور پلیس که در کنار اتوبان ایستاده و توقف کرده است، سرعت خود را ناگهان کم می‌کنند که این مسئله منجر به ایجاد ترافیک سنگین می‌شود.

مهندس مصطفی پودراتچی استاد دانشگاه و کارشناس برنامه‌ریزی شهری در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: «ترس از پلیس راهنمایی و رانندگی، یکی از عادت‌ها و رفتارهای نامناسب ترافیکی رانندگان ما است که این ترس کاذب نه به نفع رانندگان و نه به نفع پلیس و شهروندان جامعه است. وقتی که رانندگان با سرعت مجاز ۹۰ تا ۱۲۰ کیلومتر در اتوبان‌های داخل شهر و یا مثلاً اتوبان کرج در حرکت هستند و این سرعت بیش از حد مجاز نیست، دلیلی ندارد که با مشاهده پلیس از او ترسیده و سرعت خود را تا حد زیادی کاهش دهند و موجب ایجاد ترافیک سنگین شوند.»

وی می‌افزاد: «البته اصلاح این رفتار ترافیک (ترس) مستلزم مشارکت نهاد پلیس و نیز آموزش رانندگان است. پلیس باید بداند که راننده‌هایی که در چارچوب قانون عمل می‌کنند، موظف به ترسیدن از پلیس نیستند و از طرفی رانندگان نیز در آموزش‌های قبل از دریافت گواهینامه باید فرابگیرند و بفهمند که ترس بیجا از پلیس مشکلات و ناهنجاری‌های ترافیکی را ایجاد خواهد کرد. بنابراین حل معضل «ترس از پلیس» مستلزم پیش‌بینی و اجرای یک برنامه میان مدت و یا بلند مدت است.»

■ تحمل ترافیک سنگین به‌خاطر مشاهده تصادف

یک رفتار نادرست ترافیکی دیگر «مشاهده صحنه تصادف» است. برخی مواقع یک تا دو ساعت در ترافیک سنگین معطل می‌شوید و هنگامی که به انتهای این ترافیک می‌رسید، متوجه می‌شوید که دلیل آن فقط یک تصادف کوچک است که همه رانندگان از جمله خود شما لحظاتی را صرف مشاهده آن کرده‌اید. البته تصادف‌های بزرگ‌تر و غیر معمول موجب معطلی بیشتر شهروندان در ترافیک خودروها می‌شود چرا که مشاهده آن، وقت بیشتری می‌طلبد!

پودراتچی در این‌باره می‌گوید: «یکی از اصول رانندگی که در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا به آن توجه می‌شود، این است که راننده‌ها به‌خاطر مشاهده صحنه تصادف، سرعت خود را کم نمی‌کنند، چرا که می‌دانند مشاهده تصادف، مشکلی را حل نمی‌کند و در شرایطی که پلیس مشغول رسیدگی به امور است، دلیلی ندارد که راننده‌ها مشغول تماشا شوند. رانندگان ما هم باید در آموزش‌های قبل از دریافت گواهینامه، فرا بگیرند که به خاطر مسائل حاشیه اتوبان و جاده، سرعت خود را تغییر ندهند و این معضل موجود، با مشارکت و همکاری چند راننده حل نمی‌شود، چرا که حتی اگر در بین همه رانندگان یک راننده هم بخواهد صحنه تصادف را تماشا کند، با کاستن از سرعت معمول خود، موجب کاهش سرعت حرکت خودروهای پشت‌سر شده و به این ترتیب مشکلات ترافیکی و عبور و مرور ایجاد خواهد شد.»

نکته جالب‌تر این‌که برخی مواقع دلیل ترافیک سنگین این است که در باند مخالف اتوبان تصادف شده است و رانندگان مشغول تماشای صحنه تصادفی هستند که در سمت دیگر رخ داده است! این دیگر از آن دسته رفتارهای ترافیکی عجیب است.

■ بیچاره عابر

رانندگی برخی‌ها طوری است که سعی می‌کنند از عابر پیاده سبقت بگیرند و اگر احساس کنند یا ببینند که یک عابر پیاده قصد عبور از عرض خیابان را دارد، سعی می‌کنند با چراغ زدن‌های طولانی و وحشتناک، عابر بیچاره را بترسانند تا جلوتر از آنها، از خیابان عبور نکند.

اگر در قانون مجازاتی برای زیر گرفتن عابر پیاده پیش‌بینی نشده بود، شاید شاهد رفتارهای ترافیکی وحشتناک‌تری هم می‌بودیم و تنها شانس عابر پیاده همین است.

پودراتچی می‌گوید: «در کشورهای اروپایی اگر رانندگان تاکسی، خودروهای شخصی و حتی اتوبوس، عابر پیاده‌ای را در حال عبور از عرض خیابان مشاهده کنند، سرعت‌شان را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که حقی از عابر ضایع نشود و در اصل در این کشورها عابر پیاده دارای احترام و امنیت است. البته عابران پیاده هم بنا به آموزش‌های ترافیکی ارائه شده به آنها، برای عبور از عرض خیابان قوانین موجود در این زمینه را رعایت می‌کنند.»

■ صدای خارجی‌ها هم درآمد

ما هنگامی از رفتارهای نادرست ترافیکی خود شرمنده می‌شویم که خارجی‌ها هم پس از آن‌که چند روزی به تهران می‌آیند، قبل از ترک تهران به‌خاطر این رفتارهای ما مجبور به واکنش و مصاحبه‌های منفی‌(!) می‌شوند؛ مثل پروفسور آلکس توردی (Alex Torday) استاد ترافیک دانشگاه‌های مطرح که پیش از سوار شدن به هواپیما و ترک تهران، رفتارهای ترافیکی رانندگان، موتورسواران و عابران پیاده تهرانی را این‌چنین توصیف می‌کند: «از نکات عجیب رانندگی در تهران این است که رانندگان تا آخرین لحظه تصمیم نمی‌گیرند و یک‌دفعه سر یک پیچ یا در محل یک خروجی به صورت لحظه‌ای تصمیم می‌گیرند که بپیچند!»

استاد دانشگاه‌های لوزان (سوئیس)، بارسلون (اسپانیا) و توکیو (ژاپن) می‌افزاید: «رانندگان در تهران کم‌توجه و بی‌دقت رانندگی می‌کنند و تغییر مسیرهای ناگهانی نه‌تنها بر جریان ترافیک تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه ظرفیت بهره‌وری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

وی حرکت مارپیچ رانندگان، ورود موتورسواران به پیاده‌روها و عبور عابران پیاده در هر نقطه از خیابان‌ها را از جمله نکات عجیبی می‌داند که در تهران با آنها روبه‌رو شده است و به اعتقاد او «حرکات عجیب رانندگان، موتورسواران و عابران پیاده در تهران باورنکردنی است.»

پروفسور توردی اظهار می‌دارد: «ترافیک در تهران و کلانشهرهای مشابه باید از سه منظر «رفتار و فرهنگ رانندگی»، «استفاده از فناوری‌های جدید» و «مدیریت سفرهای درون‌شهری» مورد توجه قرار گیرد.»

وی می‌گوید: «تجمیع و تمرکز مجتمع‌های تجاری و مراکز خرید از جمله دلایل ایجاد سفرهای غیر‌ضروری است و امروزه در شهرهای پیشرفته به جای این‌که مراکز فروش کالاهای مشابه را در یک‌جا متمرکز کنند، نسبت به توزیع آنها در نقاط مختلف شهر به‌منظور دسترسی آسان شهروندان اقدام می‌کنند.»