پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
نمین مهد تمدن ۹۰۰۰ ساله
نمین منطقه‌ای کوهستانی واقع در حاشیه غربی دریای خزر است که از سطح دریا ۱۴۵۰ متر ارتفاع دارد.
این شهرستان با وسعت ۶/۱۱۰۰ کیلومتر مربع در شمال شرق استان اردبیل و در فاصله ۲۲ کیلومتری مرکز استان در کنار جاده ترانزیتی اردبیل به گیلان و تهران واقع است و در منطقه نوار مرزی، با جمهوری آذربایجان ۴۸ کیلومتر مرز مشترک دارد. هوای نمین زمستان‌ها سرد و تابستان‌ها ملایم است. این منطقه در فصل بهار هوایی بسیار لطیف و معطر دارد و تمام کوهپایه‌ها و ارتفاعات آن پوشیده از گیاهان علفی و دارویی و انواع گل‌های وحشی و زیباست. جنگل طبیعی فندقلو در شرق و جنوب نمین در ایران منحصر به‌فرد است و گردشگاهی طبیعی و بسیار زیبا برای عموم به شمار می‌آید.
● وجه تسمیه نمین
الف: دهخدا می‌نویسد چون آب و هوای این شهر در گذشته به علت جنگلی بودن ارتفاعات اطراف آن و نیز به علت نزدیکی به دریای خزر بسیار مرطوب بوده است، بدین سبب این شهر را نمین یعنی مرطوب نامیده اند.
ب: گویند در گذشته‌های دور شهر نمین بسیار بزرگ و آباد بوده با ۹۰۰۰ نفر جمعیت، بدین سبب این شهر را نه مین(نه هزار) نامیده‌اند که بعدها به نمین معروف شده است.
ج: امرای محلی سالی چند ماه در دامنه‌های شیندان قلعه سی اطراق می‌کرده‌اند با توجه به این که تمام شهرها و روستاهای اطراف به غیر از نمین از بالای این قطعه دیده می‌شده بدین سبب این شهر را نه بین یعنی جایی که دیده نمی‌شود نامیده‌اند بعدها حرف ب تبدیل به میم شده و به جای نه کلمه نمین تلفظ شده است.
● پیشینه تاریخی نمین
باستناد شواهد موجود تاریخی، چندین هزار سال قبل از میلاد مردمانی در منطقه فعلی به مرکزیت نمین ساکن بوده‌اند و تمدنی درخشان داشته‌اند. دمورگان با توجه به نتایج مطالعات خود بر روی منطقه چای قوشان حد فاصل نمین و روستای میناباد تاریخ پیدایش تمدن دراین منطقه را ۹۰۰۰ سال قبل از میلاد اعلام کرده و اشیایی از این منطقه مربوط به قرن ۱۶-۱۲ (ق-م) پیدا کرده است.
وی می‌گوید ساکنین اولیه این منطقه از راه شکار و جمع آوری غذا زندگی می‌کرده‌اند.
● آداب و رسوم و قومیت‌ها
مهمترین ویژگی فرهنگ مردم شهرستان نمین علاقه‌مندی ویژه آنان به کسب علم و دانش و تحصیلات عالیه از گذشته‌های دور است و به همین دلیل نمین به عنوان «شهر فرهنگی» از دیرباز بین عام و خاص معروف بوده است. به طوری‌که مدارس دخترانه و پسرانه به سبک نوین آموزشی «به استناد کتاب تاریخ و فرهنگ آذربایجان حسین امید» در شهر نمین به سال ۱۲۹۹ هجری شمسی دایر بوده است.
آداب و رسوم مردم این شهرستان نیز همانند آداب و رسوم دیگر اهالی استان اردبیل است و میهمان‌نوازی، اجرای مراسم مذهبی در ماه محرم، عید قربان، نوروز، هفته‌خوانی در منازل و تکایا از جمله این آداب و رسوم است. زبان مردم شهرستان نمین ترکی آذربایجانی و تالشی است، تالش زبان‌ها بیشتر در بخش عنبران و مناطق مرزی و شماری نیز در بخش ویلکیج سکونت دارند. مناطق معروف به پیله رود هم لهجه ویژه‌ای متمایز از لهجه شهرستان دارند.
● آثار تاریخی
از مهمترین آثار باستانی شهرستان نمین که به‌صورت اماکن و بناهای تاریخی به یادگار مانده می‌توان به بقعه شیخ بدرالدین نمینی در شهر نمین، بقعه پیرلنگ در شمال غرب روستای ننه کران، بقعه شیخ علی عنبران پیر طریقت، بقعه محمد سعید فرزند شیخ علی و پیر پیران بابا خرم‌الدین در عنبران علیا (به‌صورت بقعه‌های گنبدی و نقشبندی)، زیارتگاه آقا قنبری در روستای نیارق و همچنین تپه‌ها و سنگ نوشته‌های باستانی اشاره کرد.
● پیکره سنگی بابا داوود
پیکره سنگی بابا داوود عنبران در۴۰ کیلومتری شهر اردبیل و در روستای عنبران واقع است. ارتفاع این پیکره بی‌نظیر حدود ۲۰ متراست. این پیکره به شکل انسانی است که به روبرو نظاره میکند. هر سال میلیون‌ها نفر از سرتاسر ایران برای دیدن این پیکره به روستای عنبران سفر میکنند. باطی مسافتی حدود یک کیلومتر از شهر عنبران به‌سوی روستای مرزی و تاریخی عنبران علیا در دره معروف به تانگی بالاتر از چشمه «خان هونی» بر بلندای تپه‌ای معروف به بابا داوود عنبران پیکره بزرگی به نام ابوالهول ایران قرار دارد که یاد آور پیکره سنگی ابوالهول مصر است. این پیکره سنگی جلوه گر سیمای نیم تنه انسانی است غول پیکر که در کنار آن تمساحی عظیم الجثه آرمیده است. در دامنه این بنای حیرت انگیز غاری بزرگ قرار دارد که بر اهمیت اکوتوریستی این مجموعه دیدنی می‌افزاید.
● خانه صارم السلطنه
این خانه متعلق به میرکاظم خان حاکم حکومت محال ثلاثه مرزی، محال ویلکیچ (مرکز آن نمین) محال تالش (مرکز آن آستارا) محال اجارود و مغان (مرکز آن گرمی) بوده که حکم خود را از عباس میرزا گرفته و با دختر وی نیز ازدواج کرده بود. وی مرکز حکومت خود را نمین قرار داد و در همین محل اقدام به ساخت بنایی کرد که پس از تملک آن توسط سازمان میراث فرهنگی، این ساختمان در بهمن سال ۱۳۸۷ پس از پایان عملیات مرمتی به عنوان موزه نمین مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
این مجموعه در حال حاضر شامل بخش‌های زیر است:
۱. خانه اسبقی که در بخش جنوب غرب بنا و چسبیده به آن قرار دارد.
۲. مسجد که در ضلع شمالی میدان و بر روی شیب تپه بنا شده است، بانی مسجد فرخنده خانم دختر عباس میرزا قاجار عیال میر کاظم خان فرزند میر حسن خان بن میر مصطفی خان تالش بوده است.
۳. بازار قدیمی شهر در جوار رودخانه نمین چای، مسجد و میدان اصلی شهر شکل گرفته و جزو بازارهای نیمه باز محسوب می‌شود که نوسازی شده و هیچ پوششی ندارد.
۴. میدان، فضای باز وسیعی که دارای محدوده‌ای کم و بیش معین است و در محل تقاطع راههای اصلی شهر قرار گرفته و دارای کارکرد ارتباطی، اجتماعی، تجاری و مرکز تجمع مردم شهر در روزهای ویژه به شمار می‌آید.
این بنا دارای سردر هشتی، حیاط،حوض شش ضلعی سنگی با فوتره سنگی، چندین اتاق در بخش تخت بنا و بخش شیروانی و فضای خدماتی است.
اتاق‌های بخش شیروانی دارای پنجره‌های رو به نور هستند و نمایی زیبا از شهر قابل رویت است.
در این موزه آثار تاریخی، باستانشناسی و مردم‌شناسی که از منطقه نمین بدست آمده یا در ارتباط با منطقه نمین است، نگهداری می‌شود. از جمله اشیای این موزه می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:
پیکان‌های مفرغی، سکه‌های مربوط به قرون ۴ تا ۹ هـ . ق و دوران آق قویونلوها و قره قویونلوها، مخزن باروت مخصوص تفنگ متعلق به دوره زندیه، اسناد و کتب خطی مربوط به دوره تیموری، اشیای به دست آمده از خود بنا و اشیای مربوط به دوره صفویه است.
● آبشار شورشورنه
در مسیر جاده زیبای آستارا به اردبیل و بعد از عبور از گردنه باصفای حیران، در ۱۰ کیلومتری شمال شهرستان نمین، منطقه‌ای بسیار زیبا واقع شده که به عنبران محله معروف است و به دو قسمت سفلی و علیا تقسیم‌بندی می‌شود. آبشار شورشورنه در عنبران علیا و در بالای ایران رود واقع است و زیبایی فوق‌العاده‌ای دارد. آب این آبشار از صخره‌ای بلند سرازیر می‌شود و بین صخره و آب آبشار نیز غاری است که می‌توان در آن استراحت کرد. زیبایی و شکوه این آبشار بیننده را به شگفتی وا می‌دارد. منطقه ایران رود (اینه‌رود) منطقه‌ای سرسبز با کوه‌های بلند و درختان پربار است که در نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده و رودخانه آستارا چای آن را از کشور همسایه، جدا میکند. از آب این رودخانه برای ماهیگیری و شالیکاری استفاده می‌شود. از دیگر جاذبه‌های طبیعی این منطقه می‌توان از گسنپیمی (در مسیر آبشار)، پامرگ، مردسقی و چشمه نیاز (نیاز حوتی) نیز نام برد که آبی بسیار گوارا دارد.
● جنگل فندقلو
کمی دورتر از نمین یا به عبارتی نرسیده به نمین در استان اردبیل، دشت‌های سرسبز و وسیعی که یا پوشیده از گل‌های زیبای بابونه است که همچون سپیدی برف می‌درخشد یا زیر کشت رفته، جنگل فندقلو خود را نه با تابلو راهنمایی که آنجا نصب شده که با زیبایی و عظمت حیرت انگیزش نشان می‌دهد. جایی در حد فاصل دشت اردبیل و ارتفاعات مشرف به گردنه زیبای حیران که به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، از آب و هوایی بسیار متبوع، به‌ویژه در فصل تابستان برخوردار است.
عمده‌ترین درختان این جنگل، درختان وحشی فندق است که همین هم باعث شده این جنگل فندقلو نام بگیرد، اما درختان میوه دیگری مانند سیب وحشی، گوجه سبز، ازگیل، به، تمشک و توت فرنگی نیز در سراسر این جنگل به چشم می‌خورد.
علاوه بر درختان میوه، ممرز، راش، بلوط (بلندمازو) و بیدمشک نیز در این عرصه طبیعی یافت می‌شوند که به ارزش گیاهی منطقه می‌افزایند؛ انواع حیوانات وحشی مانندخرس قهوه‌ای، سمور، گرگ، روباه، خوک، خرگوش و پرندگانی چون عقاب طلایی، بلدرچین، هدهد، قرقاول و کبک نیز در این طبیعت سرسبز و زیبا جولان می‌دهند و روزگار می‌گذرانند و بر سرزنده بودن آن مهر تایید می‌زنند.
فندقلو در مجموع ۴۰۰۰ هکتار وسعت دارد که۱۰۰۰ هکتار آن جنگل فندق و ۳۰۰۰ هکتار دیگر پوشیده از گونه‌های دیگر گیاهی به‌ویژه سبزی و گل است. دشت گل بابونه، زیبایی رویاگونه‌ای به این منطقه داده است که البته عمر این گل‌های زیبا در روزهای گرم تیرماه کم کم به پایان می‌رسد. البته نگران به پایان رسیدن زیبایی‌های بهاری این منطقه نباید بود چرا که این منطقه در کمال حیرت دو بهار دارد؛ یک بهار آن از ابتدای فروردین تا پایان خرداد رخ می‌نماید و دیگری از مهر تا آبان جلوه گر می‌شود. سوسن چلچراغ به عنوان یکی اززیباترین و نادرترین گل‌های دنیا درجنگل فندقلو بطور طبیعی می‌روید. تا پیش از این فقط دردونقطه دنیا شامل رودبار گیلان و شهر لنکران جمهوری آذربایجان رویشگاه این گل شناسایی شده بود اما اخیراً در جنگل فندقلو و در منتهی الیه رشته کوه البرز سومین رویشگاه این گل شناسایی شده است که وسعت آن بیش ازمساحت رویشگاه این گل در رودبار است.
زمان گل دهی سوسن چلچراغ از اواسط خرداد شروع می‌شود و تا ۲۰ تیر ماه ادامه می‌یابد.
این جنگل که در سطحی به طول تقریبی ۲۵ کیلومترمربع پراکنده است، از شرق روستای خانقاه علیا واقع در مسیر جاده بین شهری نمین ـ آستارا شروع می‌شود و در شرق روستای حور خاتمه می‌یابد. شیب مراتع آن نسبتا کم است و به دلیل پوشش فشرده آن به‌ویژه چمن، آثار فرسایش در آن کمتر به چشم می‌خورد و به همین دلیل است که این نواحی به منظور ایجاد پیست اسکی روی چمن مورد توجه قرار گرفته است. در اعماق این جنگل در پایین دست نیز، چشمه آبگرمی به نام مشه سویی وجود دارد که آب آن علاوه بر خاصیت درمانی، به دلیل نزدیکی به دمای بدن انسان، پس از یک کوهپیمایی و جنگل نوردی خسته کننده، بسیار فرح بخش و تسکین دهنده است.
عرصه جنگلی فندقلو که دنباله جنگل‌های نیمه گرمسیری استان گیلان است، به خاطر داشتن جاذبه‌های منحصر به فرد جنگلی ـ مرتعی و گردنه زیبای حیران با جذابیت‌های طبیعی متنوع یکی از مناطق مهم گردشگری به شمار می‌رود. فندقلو شامل دو قسمت است: فندقلوق آبی بیگلو و فندقلوق نیارق؛ البته قسمت آبی بیگلو، بین مردم، شناخته شده‌تر است، که مدتی است به صورت پارک جنگلی طبیعی در آمده است.
اما فندقلو ق نیارق، یک منطقه بکر تفریحی است، که در گذشته فقط اهالی نیارق، از آن استفاده می‌کردند، ولی اکنون پذیرای انبوه مسافران از روستاها و شهرهای اطراف است.
در کل می‌توان گفت منطقه فندقلو، با داشتن انواع درختان میوه، گونه‌های گیاهی و طبی، حیات وحش، پیست‌های اسکی، آب‌های معدنی، آب و هوای معتدل و چشم اندازی زیبا، جزو مناطق منحصر به فردی است که قابلیت جذب توریست از سراسر ایران و جهان را دارد.
● کشاورزی و دامداری
نمین شهری کشاورزی است و به علت آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز توانایی بالایی در کشاورزی دارد. گندم، جو، گیاهان علوفه‌ای، بنشن، تربار، سیب، گلابی، گیلاس، آلبالو، زردآلو و آلوچه از مهمترین محصولات کشاورزی منطقه هستند. نمین به مانند دیگر شهرستان‌های استان اردبیل به دلیل دسترسی به مراتع نسبتا غنی در زمینه دامداری و دامپروری از رونق خوبی برخوردار است و انواع فرآورده‌های دامی از این منطقه صادر می‌شود.
