لزوم تغذیه نوزادان باشیر مادر در ماه های نخست زندگی

تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول زندگی مناسب ترین رشد و تكامل را برای كودك تامین می كند شروع زودرس غذای كمكی بین ۴ تا ۶ ماهگی یا قبل از آن موجب مخاطرات جدی برای شیرخوار می شود

● خطر شروع زودرس غذای كمكی

تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول زندگی مناسب‌ترین رشد و تكامل را برای كودك تامین می‌كند. شروع زودرس غذای كمكی (بین ۴ تا ۶ ماهگی یا قبل از آن) موجب مخاطرات جدی برای شیرخوار می‌شود. منظور از تغذیه انحصاری با شیر مادر آن است كه جز شیر مادر و قطره ویتامین هیچ ماده غذایی دیگر، حتی آب هم به شیرخوار داده نشود.

▪ در تغذیه كودك تنوع موادغذایی را رعایت كنید تا كلیه مواد مغذی مورد نیاز كودك تامین گردد.

▪ در تهیه و آماده‌سازی غذای كودك اصول بهداشتی را مراعات كنید.

▪ دست‌های خود و دست و صورت كودك را قبل از تغذیه بشویید و از ظروف تمیز و بهداشتی استفاده كنید.

▪ غذا را بلافاصله پس از تهیه به كودك بدهید.

▪ در غذا دادن به كودك از بشقاب و لیوان نشكن و قاشق كوچك و كم‌عمق (مرباخوری) استفاده كنید.

▪ هنگام غذا دادن به كودك صبور باشید و آرام‌آرام به او غذا بدهید.

با توانا‌تر شدن كودك اجازه دهید خودش غذا بخورد و شما فقط كمك كنید.

▪ وقتی به كودك غذا می‌دهید با او با محبت صحبت كنید و سعی كنید خاطره خوشی از غذا خوردن در ذهن داشته باشد.

▪ در صورت كم‌اشتهایی و بی‌میلی كودك سعی كنید از غذای مورد علاقه وی استفاده كنید و از طریق توجه و محبت بیشتر و همچنین با تغییر در تركیب، مزه و حتی رنگ غذا، او را به خوردن تشویق نمایید.

● توجه به این نكات در مورد تغذیه تكمیلی ضروری است:

▪ با شروع غذای كمكی باید دفعات تغذیه با شیر مادر را افزایش داد تا حتی‌المقدور از كاهش حجم شیر جلوگیری شود.

▪ در سال اول زندگی، وعده‌های غذای كمكی، پس از تغذیه با شیر مادر به شیرخوار داده شود.

▪ هر ۳ تا ۵ روز یك‌بار می‌توان ماده جدیدی را به غذای كودك اضافه كرد. این فاصله زمانی برای ارزیابی سازگاری غذا و اطمینان یافتن از عدم وجود آلرژی و حساسیت در كودك است.

▪ مادر می‌تواند شیرخوار را با قاشقی مناسب و یا با انگشتان تمیز خود تغذیه كند و به محض اینكه كودك آمادگی نشان داد، تغذیه توسط خود او را تشویق نماید.

▪ ضمن اینكه می‌توان كودك را به طور معقول برای غذا خوردن تشویق كرد ولی هرگز نباید به زور به او غذا خوراند.

▪ شیرخوار معمولا بین ۱۲- ۹ ماهگی قادر است از دو انگشت سبابه و شست خود برای برداشت قطعات كوچك غذا استفاده كند. لذا توصیه می‌شود در این سن تكه‌های كوچك مواد غذایی در دسترس كودك قرار گیرد تا بتواند خود را تغذیه كند.

▪ با شروع تغذیه تكمیلی علاوه بر قطره مولتی ویتامین، باید روزانه ۱۵ قطره از قطره آهن یا ۵/۱ میلی‌لیتر از شربت آهن (سولفات فرو) به شیرخوار داده شود.

▪ بعد از دادن قطره آهن باید علاوه بر دادن آب جوشیده خنك شده به شیرخوار دندان‌های او را هم با دقت تمیز نموده و یا ترجیحا مسواك زد.

▪ از زمان شروع غذای كمكی باید به شیرخوار به میزان كافی آب جوشیده خنك شده داد.

▪ در سال دوم زندگی باید ابتدا به كودك غذا داد و سپس وی را با شیر مادر تغذیه نمود.

● از مواد غذایی زیر برای تغذیه در سال اول زندگی نباید استفاده شود:

▪ سفیده تخم مرغ، شیر گاو، انواع توت، گیلاس، آلبالو، كیوی، خربزه و بادام زمینی به علت احتمال ایجاد حساسیت و اسفناج به علت وجود نیتریت.

▪ مواد غذایی كه نیاز به جویدن بیشتری دارند ( مانند: آجیل، كشمش، ذرت و تكه‌های سفت سبزی‌های خام مانند: هویج ). عسل غیر پاستوریزه، قهوه، شكلات، چای پررنگ و نوشابه. باید به خاطر داشت كه یكی از اهداف مهم تغذیه تكمیلی ایجاد رفتار صحیح و مناسب در امر تغذیه كودك است، نه پر كردن شكم وی.

● خطرات زود شروع كردن غذای كمكی

شروع زود هنگام غذای كمكی موجب می‌شود تا معده كم‌حجم شیرخوار با ماده غذایی كم ارزش‌تر از شیر مادر پرشده و او را از دریافت مقداركافی از شیر مادر كه هنوز مناسب‌ترین غذای شیرخوار است محروم نماید.

چون غذای كمكی بر عكس شیر مادر به سهولت با ویروس‌ها و باكتری‌ها آلوده می‌شود و خطر عفونت و اسهال به شدت افزایش می‌یابد.

● شرایط غذای تكمیلی

▪ در حجم كم دارای انرژی كافی بوده و از نظر كیفی از تركیب متعادل مواد مغذی و ریز مغذی‌ها نظیر پروتئین، كلسیم، ویتامین‌ها و املاح برخوردار باشد.

▪ در شروع نسبتا رقیق (كمی غلیظ‌تر از شیر مادر) باشد و به‌تدریج بر غلظت آن افزوده شود.

▪ نرم بوده و هضم آن آسان باشد. از یك قاشق مرباخوری شروع شده و كم‌كم بر مقدار آن افزوده شود.

▪ تازه و پاكیزه تهیه و با رعایت كامل اصول بهداشتی نگهداری شود.

▪ كاملا پخته شده و بعد از خنك شدن مصرف شود.

▪ فقط به اندازه مصرف ۲۴ ساعت پخته شود و در یخچال نگهداری گردد. اگر در حجم بیشتری تهیه شده است، مقدار اضافی بلافاصله به صورت وعده‌های جداگانه در فریزر قرار داده شود.

● مشكلات ناشی از شروع نكردن غذای كمكی در پایان ۶ ماهگی

▪ ممكن است از ماه هفتم به بعد شیر مادر به تنهایی برای تامین رشد شیرخوار كافی نباشد.

▪ عدم آشنایی تدریجی با قوام، مزه و نحوه جویدن غذاهای كمكی از ماه هفتم به بعد ممكن است موجب بی‌میلی كودك نسبت به مواد غذایی گردد.

● تعداد وعده‌های كمكی با توجه به سن شیرخوار به شرح زیر توصیه می‌شود:

▪ سن كودك

▪ ۷-۶ ماهگی ، ۴-۳ وعده در روز

▪ ۹-۸ ماهگی ، ۵- ۴ وعده در روز

▪ ۱۰ ماهگی به بعد ، ۵ وعده در روز

▪ از پایان ۱۲ ماهگی كودك باید به‌تدریج از غذای سفره خانواده تغذیه كند.

● چرا نباید غذای كمكی را پیش از پایان ۶ ماهگی شروع كرد

▪ در ماه‌های اول زندگی قدرت دفاعی دستگاه گوارش شیرخوار در برابر عوامل بیماری‌زا كمتر است.

▪ شروع زودرس غذای كمكی می‌تواند به سهولت او را دچار عفونت و اسهال‌های خطرناك نماید.

▪ مقدار و فعالیت آنزیم‌های لوزالمعده و املاح صفراوی كه در ماه‌های اول زندگی برای هضم غذای كمكی ناكافی است، از این سن به‌تدریج افزایش می‌یابد و هضم غذاهای كمكی را تسهیل می‌نماید.

▪ ملكول‌های درشت موادغذایی، قبل از این سن می‌توانند به راحتی از منافذ دستگاه گوارش شیرخوار عبور كرده و احتمال بروز حساسیت و آلرژی را افزایش دهند.

▪ حركت ناخودآگاه زبان كه باعث بیرون راندن غذا از دهان می‌شود در این سن از بین می‌رود و شیرخوار قادر به بلع غذا می‌گردد.

▪ حركات جانبی زبان كه غذا را برای جویدن به طرف دندان‌ها هدایت می‌كند بین ۸ تا ۱۲ ماهگی ظاهر می‌شود.

▪ توانایی كلیه‌ها كه تاكنون برای دفع مواد زائد محدود بوده است از این پس افزایش می‌یابد.

▪ شروع غذای كمكی قبل از پایان ۶ ماهگی نه تنها موجب رشد بهتر شیرخوار نمی‌شود بلكه اغلب منجر به كندی رشد می‌گردد.