انتقاد سازنده یا مخرب

همیشه شنیده ایم و خوانده ایم که انتقاد اگر سازنده و مثبت باشد می تواند باعث پیشرفت انسان شود, ولی به طور معمول وقتی افراد با انتقادی مواجه می شوند فرصتی برای تشخیص سازنده بودن یا نبودن آن نمی دهند و خیلی سریع درصدد جواب دادن به فرد منتقد برمی آیند

همیشه شنیده‌ایم و خوانده‌ایم که انتقاد اگر سازنده و مثبت باشد می‌تواند باعث پیشرفت انسان شود، ولی به طور معمول وقتی افراد با انتقادی مواجه می‌شوند فرصتی برای تشخیص سازنده بودن یا نبودن آن نمی‌دهند و خیلی سریع درصدد جواب دادن به فرد منتقد برمی آیند. معمولاً اولین عکس‌العملی هم که نشان می‌دهند، دفاع ازخودشان است. اما چه خوب خواهد شد اگر بتوانیم روحیه انتقادپذیری را در خود افزایش دهیم و با روی باز انتقاد دیگران را پذیرفته یا دست‌کم بشنویم.

همیشه و در هر جا ممکن است نسبت به اعمال مختلف ما انتقاد شود و این ما هستیم که باید با شیوه‌های گوناگون به آن انتقاد پاسخ دهیم. البته به یاد داشته باشیم که شیوه پاسخگویی ما نشان‌ دهنده شخصیت ما خواهد بود.

پس وقتی فردی از ما انتقاد می‌کند خوب است ابتدا بکوشیم کامل به حرف‌های او گوش کنیم و همواره عکس‌العمل خود را به تعویق بیندازیم. معمولاً عکس‌العمل‌هایی که بدون فکر صورت می‌گیرند، زیاد مناسب نیستند. برای فکر کردن و کمی زمان گذاشتن برای آن، نفس عمیقی بکشید و اندکی در مورد موضوع فکر کنید. مثلاً اگر این انتقاد به صورت ایمیل به دست شما رسیده است، یک ساعت این ایمیل را به حال خود رها کنید و پس از یک ساعت با ذهن باز و راحت سراغ آن بروید و در صورت لزوم به آن جواب بدهید.

همچنین یکی از راه‌های داشتن حس خوب و در نتیجه، عکس‌العمل مناسب در تمام امور این است که در هر موردی (که اغلب مردم جنبه منفی آن را می‌بینند) ما جنبه مثبت را در نظر بگیریم. در مورد انتقادها نیز قضیه همین طور است. ممکن است حتی این انتقاد به نحوی بی‌ادبانه و نامناسب مطرح شده باشد، اما در آن میان هم می‌توان چیزی ارزشمند پیدا کرد. مثل توصیه‌ها و پیشنهادهایی برای بهبود شرایط. بله می‌توان این انتقادها را فرصتی برای رشد و پیشرفت دید.

پس وقتی فردی انتقادی را بیان می‌کند از او تشکر کنید. با این کار(تشکر کردن) می‌توانید از حالت تهاجمی او نیز کم کنید. همچنین به خود نیز یادآوری می‌کنید که در این انتقاد تلخ، نکته مثبت قابل سپاسی نیز نهفته است.

در ضمن پس از تشکر کردن و تلاش برای یافتن نکته مثبت انتقاد، به روال عادی به کارهای روزمره باز نگردید،‌ اندکی درنگ کنید و بکوشید از همان لحظه، بهبود در کارها را آغاز کنید. البته این رفتار برای بسیاری از افراد سخت و مشکل است، چرا که آنها فکر می‌کنند از هر نظر کامل هستند. به خاطر داشته باشید که هیچ‌کس همیشه بر حق نیست. ممکن است زمانی شما هم اشتباه کنید و آن انتقاد، کاملاً درست و بجا باشد. پس دنبال موردی باشید که می‌توانید تغییر دهید و این تغییر را آغاز کنید.

دلیل اصلی عدم انتقادپذیری افراد این است که در بیشتر مواقع، ما انتقاد را یک توهین شخصی و بی‌احترامی نسبت به شخصیت خودمان می‌پنداریم؛ اما در واقع این طور نیست. بیشتر انتقادها، بخصوص انتقادهایی که بجا و مناسب مطرح می‌شوند، نسبت به یک عمل یا رفتار خاص ما و با نیت بهبود و رشد ما هستند. بهتر است حتی اگر انتقاد به گونه‌ای نامناسب مطرح می‌شود، ما آن را نسبت به یک عمل خود ببینیم و نه نسبت به شخصیت خودمان. اگر بتوانیم این‌طور رفتار کنیم، از بند احساسات منفی رها می‌شویم و می‌توانیم به صورتی منطقی نسبت به آن انتقاد فکر کنیم. در حالی که وقتی انتقاد را نسبت به شخصیت خود می‌بینیم معمولاً عصبانی شده و با جملاتی نظیر «من به کسی اجازه نمی‌دهم با من این‌گونه صحبت کند» و... به آن انتقاد پاسخ می‌دهیم. بویژه وقتی این انتقاد در یک محیط عمومی صورت گرفته باشد، شما حتی خود را موظف می‌دانید به فرد منتقد حمله و از خود دفاع کنید.

اما باور کنید این عمل اشتباه است. حتی اگر فرد مقابل شما آدمی بی‌ادب باشد شما نباید با او مثل خودش رفتار کنید. بکوشید نسبت به چنین کسانی همیشه فردی بهتر و مثبت‌نگرتر باشید. پس آرامش خود را حفظ کنید و درست بیندیشید. اگر قادر باشید با آرامش و شیوه‌ای مثبت جواب انتقادی توهین‌آمیز را بدهید شما برنده اصلی خواهید بود. حدس می‌زنید در چنین زمانی چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

اول از همه، دیگر افراد شما را تحسین خواهند کرد و نسبت به شما نظر بهتری خواهند داشت و مهم‌تر این که شما نسبت به خود حس بهتری پیدا خواهید کرد.

پس همیشه به خاطر داشته باشیم وقتی از ما انتقاد می‌شود سعی کنیم خود را بیرون از این انتقاد در نظر بگیریم و فقط به عملی که مورد نقد واقع شده است دقت کنیم. این رفتار را می‌توان با مثبت‌اندیشی در یک انتقاد، تشکر کردن از فرد منتقد و پاسخگویی به شیوه‌ای کاملاً مثبت انجام داد.

به عنوان مثال در نظر بگیرید فردی نسبت به متن نوشته شده از سوی شما نقدی داشته باشد و این موضوع را به شیوه‌ای نامناسب بیان کند مثلاً این‌گونه: «شما آدم بسیار ساده‌لوحی هستید. من هیچ ارتباطی بین مطالب نوشته شده توسط شما پیدا نکردم.» شاید در چنین مواقعی، بهترین راه‌حل این باشد که جمله اول او را نادیده بگیریم. با این کار، هم خود را راحت و آرام‌تر می‌کنیم و هم از فواید یک انتقاد سازنده بهره می‌بریم.

● انتقاد در محیط کار

علی رغم این‌که نقد کردن در همه محیط‌های اجتماعی پیش خواهد آمد، اما محیط کار یکی از اصلی‌ترین مکان‌هایی است که در آن انتقادها رخ می‌نمایند و البته که این مکان‌ها بهترین فرصت برای رشد و پیشرفت را در اختیار ما قرار خواهند داد.

پس همیشه در محل کار خود سعی کنید در مقابل نقدهایی که توسط دیگران ارائه می‌شود، گارد نگیرید و اجازه بدهید آنها نیز نقطه نظرات خود را مطرح کنند. ناراحت و عصبانی شدن بر اثر یک نقد و انتقاد ممکن است شرایط کاری شما را در آینده با مشکل مواجه کند.

تصور کنید در محل کار درست وقتی یک طرح بزرگ را به اتمام می‌رسانید و مطمئن هستید این کار بی‌عیب و نقص انجام شده است، مدیر شما فهرستی از ایرادهای آن را به شما ارائه می‌کند تا روی آنها کار کنید. مواظب باشید ناامید نشوید و برعکس برای بهبود و پیشرفت از این فرصت استفاده کنید.

فقط کافی است به این نکته دقت داشته باشید که شما کامل و بی‌عیب نیستید. اگر قبل از انجام هر عمل با این اندیشه پیش بروید که هیچ خطایی پیش نخواهد آمد، مطمئن باشید مرتکب اشتباه بزرگی شده‌اید. فقط باید بدانیم همه ممکن است اشتباه کنند و بیاموزیم از این اشتباهات درس بگیریم و به آنها به چشم یک تجربه نگاه کنیم. پس خوب خواهد بود اگر قبل از تحویل دادن هر کاری یا بیان سخنانی، دوباره همه جزییات را نیز بررسی کنیم تا در حد امکان جلوی اشتباهات گرفته شود.

همچنین در هر نقدی به این نکته توجه داشته باشید که دیگران ممکن است مواردی را ببینند که شما متوجه آن نبوده‌اید. پس دقت کنید که حتی وقتی شما با انتقاد مطرح شده موافق نیستید، فقط ممکن است نسبت به مسائلی آگاه نباشید. مثلاً وقتی افراد شما را فردی بدخلق و غیرقابل تحمل می‌دانند ولی خودتان این مساله را نمی‌پذیرید، اندکی تأمل کنید. شاید شما این بخش از شخصیت خود را نمی‌بینید و نسبت به آن آگاه نیستید.

در هر صورت این‌که قادر باشیم انتقادهای دیگران را شنیده و بپذیریم و اگر انتقادی سازنده و مثبت بود از آن در جهت پیشرفت خود بهره ببریم، نکته‌ای است که می‌تواند زندگی ما را تغییر دهد.

پس همیشه به خاطر داشته باشیم که به کار ما و عمل ما انتقاد می‌شود ونه به شخصیت ما و این‌که در میان هر انتقادی نکات مثبتی برای ما وجود خواهد داشت که با کمی توجه می‌توانیم از آنها بهره ببریم.

منبع: www.wikihow.com

نیلوفر اسعدی‌بیگی