سلامت جسمانی

می دانیم كه انسان موجودی است متشكل از روح و جسم, و این دو بعد بر روی یكدیگر تاثیر دارند در نتیجه همان طور كه روح بر جسم دارای تاثیر است و این مطلب رادر بیماری های روان تنی می بینیم, جسم نیز بر روح دارای تاثیر است حال اگر این بعد از وجود آدمی یعنی جسم مادی او دارای سلامت كافی باشد, اثرات مشغول كننده و باز دارنده آن برروح نیز كمتر خواهد شد و برعكس

می‏دانیم كه انسان موجودی است متشكل از روح و جسم، و این دو بعد بر روی یكدیگر تاثیر دارند. در نتیجه همان‏طور كه روح بر جسم دارای تاثیر است و این مطلب رادر بیماری‏های روان تنی (Psychosomatic) می‏بینیم، جسم نیز بر روح دارای تاثیر است. حال اگر این بعد از وجود آدمی یعنی جسم مادی او دارای سلامت كافی باشد، اثرات مشغول كننده و باز دارنده آن برروح نیز كمتر خواهد شد و برعكس.

بسیاری از بیماری‏ها بر روی جسم اثر سوء گذارده و از آنجا كه روح جسمانیهٔ الحدوث است می‏توانند بر روح نیز اثر سوء گذارند. (۱) برای مثال بسیاری از بیماری‏های جسمی دارای آثار غیر جسمی بوده و موجب بروز اختلالات روانی از جمله ایجاد اضطراب در انسان می‏گردند.

در دین به سلامتی جسمی و هر آنچه كه به آن مرتبط است اهمیت زیادی داده شده و دستورات زیادی در رابطه با عواملی كه سلامتی جسمی انسان‏ها را به خطر می‏اندازند آورده شده است كه به عنوان نمونه می‏توان به دستورات بهداشتی و پیشگیری كننده از بیماری‏ها، توصیه‏های درمانی، دستور رجوع به طبیب درهنگام بیماری، ممنوعیت استفاده از موادی كه به بدن آسیب می‏رسانند و.... اشاره كرد. (۲)

در واقع، از آنجا كه انسان موجودی جسمانی و روحانی است و دین نیز برای هدایت و به كمال رساندن انسان آمده است، به هر دو بعد وجودی وی و سلامتی آنها توجه كافی را مبذول نموده و از توانائی و سلامت در هر دو بعد تمجید فرموده است چنانكه قرآن كریم درتوصیف طالوت كه از مردان الهی بوده می‏فرماید:

«و زاده بسطهٔ فی العلم والجسم‏» (۳) ;و خداوند علم و قدرت جسم او را وسعت‏بخشیده است.

درآیات و روایات وارده از ناحیه ائمه اطهارعلیهم السلام، دستورات وتوصیه‏های فراوانی درباره تغذیه، بهداشت، ورزش و تحرك جسمانی، خواب و استراحت، مسائل جنسی و... به ما رسیده است كه به پاره‏ای از آنها در خلال بحث اشاره خواهیم كرد.

تغذیه

یكی از اختصاصات شاخص جسمانی انسان، مسئله خوردن وآشامیدن است كه از اهمیت‏بسزائی برخوردار است. تغذیه و نحوه آن ارتباط تنگاتنگی با سلامتی جسمی و در نتیجه سلامتی روانی دارد. در قرآن كریم در آیاتی به این مسئله اشاره شده و برای مثال فرموده شده:

«فلینظر الانسان الی طعامه‏» (۴) ; پس انسان باید كه به طعام خود بنگرد.

اساسا یك رژیم غذائی كامل و سالم باید بتواند كلیه نیازهای بدن به انواع مواد غذائی از قبیل نیاز به كربوهیدرات‏ها، پروتئینها، چربی‏ها، ویتامین‏ها و مواد معدنی و آب را تامین نماید.

كربوهیدرات‏ها بعنوان منبع اصلی تامین انرژی، پروتئین‏ها برای حفظ ساختمان و كار نواحی مختلف بدن، ویتامین‏ها و مواد معدنی و آب برای انجام كلیه فعالیتهای متابولیسمی بدن، سنتز و تاثیر هورمونها و... دارای كاربرد هستند. اگر بخواهیم به زبانی ساده‏تر مواد غذائی ضروری در یك رژیم غذائی مناسب را تقسیم بندی نمائیم، می‏توانیم آنها را به چند گروه تقسیم كنیم:

الف) گروه شیر; شامل شیر، پنیر، بستنی، كره، خامه، ماست، و بقیه غذاهائی كه از شیر ساخته می‏شود.

ب) گروه گوشت; شامل گوشت قرمز (گوشت گاو، گوسفند، شتر و...)، گوشت‏سفید (گوشت مرغ و ماهی)، تخم مرغ، بقولات ومغزهای آجیلی بعنوان جایگزین.

ج) گروه میوه و سبزی‏ها (دارای نقش بسیار مهم)

د) گروه نان و مواد آردی شكل (۵)

دریك رژیم غذائی متعادل باید از این چهار گروه حداقل یكی دو نمونه وجود داشته باشد و البته مسئله تنوع غذائی و این نكته كه هر ماده غذائی آثار مخصوص به خود را در بدن بجای می‏گذارد را نباید فراموش كرد. در همین باره به روایت زیر درباره نحوه تغذیه رسول اكرم‏صلی الله علیه وآله كه برترین الگوی انسان‏ها در همه ابعاد هستند و بجهت اختصار تنها ترجمه آنرا در اینجا می‏آوریم، توجه فرمایید:

«آن جناب همه رقم غذا میل می‏كرد، خیار را با خرما می‏خورد ومحبوبترین میوه‏ها پیش آن حضرت خربزه و انگور بود، هندوانه را با خربزه و گاهی با شكر و بسا با خرما میل می‏كرد - تا آنجا كه گوید - وقتی كه روزه می‏گرفت و مصادف ایام رسیدن رطب بود، فقط با آن افطار می‏كرد. اكثر اوقات انگور را دانه دانه میل می‏فرمود. پنیر میخورد - تا آنجا كه گوید - خرما میخورد و بعد آب می‏نوشید، اكثر غذای آن حضرت خرما با آب بود.

شیر و خرما و حلیم می‏خورد، محبوبتری غذاها پیش آن جناب گوشت‏بود، كدو را دوست داشت و به یك نوع آن كه دباء نامیده می‏شود علاقه داشت و از خوردنیهای سفره دست‏به سوی آن دراز می‏كرد گوشت مرغ و گوشت‏حیوانات صحرائی و پرندگان و همچنین نان و روغن و سركه و كاسنی و ریحان كوهی و كلم میل می‏فرمود». (۶)

شیوه تغذیه این بالاترین انسان‏ها درهمه زمان‏ها ومكان‏ها كه روایت فوق تنها گوشه‏ای از آن است، می‏تواند الگوی خوبی برای همگان باشد.

---