انتخابات پارلمانی عراق این بار همه می آیند

عراق همسایه بحران زده غربی ایران امروز پنجشنبه ۲۴ آذر ۱۵ دسامبر شاهد برگزاری انتخابات مجلس نمایندگان این كشور خواهد بود

این انتخابات آخرین مرحله از روند سیاسی پی ریزی شده در عراق پس از برافتادن ساز و برگ و دیوان و دولت بعثی و حكومت صدام حسین است كه در قطعنامه های سازمان ملل متحد و قانون اداره موقت كشور بدان تصریح شده است، روند طراحی شده توسط نیروهای سیاسی عراق و اعضای جامعه بین الملل تاكنون با فراز و فرود و چالش های اغلب امنیتی در آخرین مرحله به برگزاری انتخابات پارلمان و تعیین دولت جدید توسط پارلمان رسیده است، از این رو، اگر تدوین قانون اساسی از سوی ناظران به عنوان نقطه عطف اول روند نوین سیاسی عراق معرفی شده است، تشكیل مجلس نمایندگان نقطه عطف دیگر این مسیر قلمداد می شود. انتخابات امروز هم به لحاظ داخلی و هم از منظر كشورهای خارجی، علی الخصوص در نظركشورهای منطقه رویدادی حایز اهمیت و تعیین كننده محسوب می شود؛ رویدادی كه محتوا و سمت و سوی نخستین دولت دائم بعد از صدام را در عراق مشخص خواهد كرد. طبعاً انتخابات پارلمان عراق در درجه اول موضوعی داخلی است اما به سبب موقعیت ویژه منطقه و حضور نیروهای بین المللی در آن، این انتخابات دارای ابعاد و اهمیت بین المللی و منطقه ای نیز می باشد، از منظر داخل چنانچه انتظار می رفت با كنار رفتن قدرت قاهر یك حكومت توتالیتر در سرزمینی با گرایش های قومی ومذهبی قوی اما سركوب شده، گرایش های مذكور هر یك به گونه ای در صحنه تحولات تازه حضور یافته اند، سه گرایش عمده شیعی، سنی و كردی با حضور در عرصه تحولات سیاسی تازه در حال حاضر همزیستی توأم با رقابتی را تجربه می كنند كه بسیار متفاوت از الگو و دستور كار دولت صدام است، دولتی كه برخلاف موازین دموكراتیك با نادیده گرفتن اكثریت ۶۰ درصدی شیعیان در عراق ، بخشی از اعراب سنی و منسوبان به حزب بعث را در سیستمی تك حزبی حاكم بی رقیب كشور قرارداده و با روش های سركوبگرانه با اكراد و شیعیان برخورد می كرد.روش هایی كه تاكنون گوشه هایی ازابعاد هولناك آن بر جهانیان روشن شده است. جابه جایی ناگهانی لایه های قدرت در عراق تا مدتی باعث آن شد كه بخش عمده ای از جریانهای سیاسی واقشار اعراب سنی عراق در قبال تحولات جدید موضع سلبی اختیار كرده و علاوه بر تحریم انتخابات مجمع ملی با قانون اساسی مصوب این مجمع نیز از در مخالفت درآیند. این در حالی بوده است كه جریان های وابسته به حزب بعث با پیوند خوردن به جریان های خشونت گرا چون القاعده و دیگر ناراضیان داخلی و منطقه ای سعی داشته اند با ناامن كردن محیط و با دامن زدن به انفجارهای پی در پی و ترور و خشونت به مقابله با روند جدید تحولات سیاسی برخیزند، با این اوصاف، اراده سیاسی داخلی و بین المللی سمت و سوی وقایع را به گونه ای پیش برده كه امروز همه جریان های سیاسی مؤثر شامل هر سه جریان عمده شیعی، سنی و كردی در جریان انتخابات پارلمان حاضر بوده و لیست های مختلف انتخاباتی خود را انتشار داده باشند، حال ، برای نخستین بار مردم عراق به صورت گسترده و با مشاركت همه جریان های مؤثر و اصلی كشور دموكراسی پارلمانی را مشق و تمرین می كنند در حالی كه همزمان عراق شاهد حضور نیروهای نظامی خارجی است، اما اكثر جریان های سیاسی، مراجع مذهبی و حتی كشورهای منطقه و فرا منطقه به انتخابات به مثابه فرصتی برای ایجاد ثبات و امنیت نگریسته و از آن استقبال كرده اند كه این وضعیت خود یكی از عجایب عالم سیاست محسوب می شود.اینكه چگونه اعراب سنی به سمت قرار گرفتن در متن تحولات سیاسی تازه، پیش آمده اند، در فرازهای بعدی این نوشتار مورد بررسی قرار خواهد گرفت. آنچه در این بخش به آن خواهیم پرداخت، آخرین آرایش سیاسی نیروها و گروههای سیاسی در صحنه انتخابات مجلس نمایندگان است.

آرایش سیاسی نیروها و گروه ها در انتخابات

تفاوت انتخابات پارلمانی با انتخابات مجمع ملی كه چندی پیش در عراق برگزار شد، حضور جدی اعراب سنی در صحنه انتخابات است. در انتخابات تازه اعراب سنی به صحنه آمده اند و پیش بینی می شود رقابت اصلی بین این جریان و جریان شیعه باشد، چون بنابر آرایش قومی سهم كردها مانند انتخابات قبل ثابت است.در میان شیعیان برای انتخابات مجلس لیست واحد شیعی تحت عنوان ائتلاف یكپارچه عراق (برنده انتخابات مجمع ملی) مجدداً شكل گرفته است كه یك لیست قدرتمند در انتخابات محسوب می شود. البته شخصیت هایی چون بحرالعلوم و دباغ و چلبی از این لیست بیرون هستند، احمد چلبی رهبر كنگره ملی به علت به توافق نرسیدن بر سر درصد افراد احزاب در لیست مشترك از ائتلاف شیعیان بیرون مانده و خود لیست كنگره ملی را ارائه داده است كه لیستی محكم و دارای شانس تلقی می شود، اما درفاصله با ائتلاف بزرگ قرار دارد. بنابراین در كنار گرایش ها و لیست های پراكنده، جریان شیعیان با دو لیست اصلی در انتخابات حاضر است. یكی ، لیست ائتلاف یكپارچه كه شامل مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، حزب فضیلت، حزب الدعوه و گروه مقتدی صدر و برخی دیگر از شخصیت های عراقی است و به قدرتمندترین لیست ائتلاف در عراق معروف است، گروه یا لیست دوم كنگره ملی عراق است كه توسط احمد چلبی و تعداد زیادی از شخصیتهای مستقل و سرشناس شیعه كه بنا بربرخی اخبار نمایندگان حدود ۱۷ گروه هستند، تشكیل شده است.دومین لیست قدرتمند انتخابات پارلمانی لیست ائتلاف كردی است كه ازائتلاف دو حزب قدرتمند دموكرات كردستان و اتحادیه میهنی به رهبری مسعود بارزانی و جلال طالبانی تشكیل شده و پیش بینی می شود آرای جامعه كردهای عراق را كاملاً به خود اختصاص بدهد، البته در جریان رقابت های اخیر و مباحث میان حزبی برای اولین بار جنبش اسلامی كردستان از ائتلاف سیاسی با دو حزب اصلی كرد جدا شده است كه پیش بینی می شود این جریان خیلی توان رقابت با لیست ائتلاف كردی رانداشته باشد.از سوی دیگر، سنی ها در انتخابات اخیر فعالیت زیادی داشته و با جریان و گروه های مختلف به صحنه آمده اند. قویترین لیست آنها كه از احتمال جلب بیشتر آرای سنی ها برخوردار است، لیست مشترك حزب اسلامی عراق و سازمان وقف سنی عراق است و جریان های دیگر در حول و حوش این ائتلاف ارزیابی می شوند. اما یك لیست ویژه، لیست و ائتلافی معروف به لیست ایاد علاوی نخست وزیر سابق عراق است، اگر مبنای لیست شیعیان و سنی ها، مذهب است و مبنای لیست كردی قومیت، اما فهرست معروف به لیست علاوی دارای مبنا و محور لائیك و ناسیونالیستی عربی است. درواقع در این فهرست افراد معروف به تكنوكرات های لائیك با گرایش های ناسیونالیستی از هر طایفه و مذهب گرد آمده اند. این لیست از تبلیغات وسیعی در عراق برخوردار بوده و گفته می شود لیست مورد حمایت آمریكایی ها هم هست. البته سیاست اعلامی و البته نه حتماً اعمالی آمریكا بی طرفی در انتخابات و حمایت از كسانی است كه با رأی مردم به مجلس راه یافته و تركیب دولت را معین می كنند، اما اغلب كارشناسان صحنه و ناظران رسانه ای، پیروزی گروه ایاد علاوی در انتخابات را خواست و تمایل آمریكا می دانند. غازی الیاور رئیس جمهور دولت موقت عراق هم در لیست علاوی قرار دارد. این دو كه در انتخابات قبلی با ناكامی نسبی روبرو شده اند. این بار سعی كرده اند با انسجام و تبلیغات بیشتر بر آرای جریان خود در انتخابات افزوده و كرسی های بیشتری در مجلس كسب كنند، از آنجا كه بحث قومیت و طایفه گری در عراق امروز بحثی قوی است چندان مشخص نیست كه لیست سیاسی علاوی تا چه اندازه می تواند در جلب آرای مردم موفق باشد. آنچه گفته شد آرایش قوی و اصلی ترین گروهها و جریانهای سیاسی در صحنه انتخابات است. البته برای انتخابات مجلس حدود ۲۶۰ چهره سیاسی لیست انتخاباتی و فهرست انواع ائتلاف ها را منتشر كرده اند، اما اصلی ترین آنها چنانچه گفته شد عبارتند از: لیست های ائتلاف یكپارچه (شیعیان) چلبی (شیعیان)، ائتلاف كردی، ائتلاف حزب اسلامی و سازمان وقف (سنی ها) و ایاد علاوی (تكنوكرات های ناسیونالیست) با درنظر گرفتن انگیزه بالای اقشار شیعه و سنی و كرد برای رقابت سیاسی و دعوت نهادها و مراجع صاحب نفوذ از مردم برای شركت در انتخابات پیش بینی می شود سطح شركت مردم در انتخابات در حد قابل قبولی باشد كه این به قدرت و مشروعیت دولت برآمده از پارلمان كمك خواهد كرد. علاوه بر آن اقبال اعراب سنی (كه جمعیت قابل توجهی در عراق هستند) نسبت به انتخابات پارلمان در واقع به معنای برچیده شدن مرزبندی این جمعیت كثیر با تحولات سیاسی پس از صدام حسین در عراق و واردشدن عرب های سنی به روند و مناسبات تازه سیاسی در عراق است. دلخوری و بدبینی اعراب سنی از تغییر و تحولات مناسبات قدرت در عراق طبعاً با همراهی و همدلی دیگر كشورهای عرب منطقه نیز مواجه بوده است.

چنانچه سازوكار ورود اعراب سنی عراق به صحنه سیاسی جدید كشور به عنوان فعالان سیاسی متشكل و مؤثر، نتیجه طراحی و تلاش اتحادیه عرب و اجلاس كشورهای عربی در قالب اتحادیه عرب در «قاهره» (پایتخت مصر) بوده است، اجلاس قاهره ثمره نهایی كش وقوس هایی بود كه میان كشورهای عربی و آمریكا بر سر تحولات عراق مدت ها در جریان بود. واقع آن است كه دولتهای عربی علی رغم ارتباط با آمریكا و حتی همراهی با این كشور در بسیاری از عرصه های بین المللی از تغییرات به وجود آمده، در عراق راضی نبوده، و در جست وجوی راهی برای ارتقای وضعیت سیاسی اعراب سنی در عراق بوده اند، پس از مدتی تحریم و كناره گیری از تحولات از سوی سنی های عراق به نظر می آید آنها پذیرفته اند كه برای در نظر گرفته شدن به عنوان یك واقعیت در عراق باید واقعیت های دیگر كه عبارت از شیعیان و كردها هستند را نیز پذیرفته و به تعامل و رقابت به آنها بپردازند، در این زمینه، ابتكار اتحادیه عرب در برگزاری اجلاس قاهره چند هفته قبل از انتخابات پارلمان عراق رویدادی مهم و تعیین كننده بود كه برای تبیین علت تغییر رویكرد جامعه سنی عراق در این انتخابات نسبت به انتخابات قبلی نمی توان از كنار اجلاس قاهره به سادگی عبور كرد.

---