جهان آخرت جهانی برتر

دنیای ما در مقایسه با جهان آخرت, درست شبیه رحم مادر در مقایسه با عالم دنیا, جهانی بسیار پست و با ادراکات ضعیف است

«ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ(عنکبوت/۶۴)؛ دنیا جز بازیچه و سرگرمی بیش نیست در حالی که جهان آخرت است که عالمی زنده و جاوید است اگر این سخن را بفهمند.

دنیای ما در مقایسه با جهان آخرت، درست شبیه رحم مادر در مقایسه با عالم دنیا، جهانی بسیار پست و با ادراکات ضعیف است. همانطور که جنین در رحم مادر تنها از حواس بسیار ضعیفی همچون لامسه و ادراکات عاطفی مبهم و درک ناقصی از لذت به سر می برد، ما نیز در دنیایی مملو از نقصها به سر می بریم اما همانند همان جنینی که به رحم مادر انس گرفته، به دنیای خودمان انس گرفته ایم و تمایلی برای خروج از آن نداریم.

همانطور که جنین برای درک عالم برتر دنیا باید زحمت وحشت تولد را تحمل کند، ما نیز برای درک عالم برتر آخرت ناچاریم از پل مرگ عبور کنیم. به محض ورود در جهان آخرت باز همچون جنینی که بعد از تولد، مجهز به حواس قویتری از جمله شنوایی و بینایی می شود، ما نیز مجهز به حواس و ادراکات قویتری خواهیم شد که البته ربطی به ایمان و کفر ما ندارد بلکه از مقتضیات و ویژگیهای عالم آخرت است و یک روند طبیعی خواهد داشت. به همین جهت هر کسی که بمیرد - خوب یا بد - قدرت رویت فرشتگان را درمی یابد.

«یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلائِکَةَ لا بُشْری‏ یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً»(سوره الفرقان/ ۲۲)؛ روزی که بالاخره گناهکاران به دیدار فرشتگان نائل شوند، آن روز بشارتی برای آنها در برنخواهد داشت، روز عذاب و کیفر است و فرشتگانِ [عذاب‏] به آنها خواهند گفت: «از دریافت رحم و رأفت خداوند به واسطه‏ی اعمالتان بکلی ممنوع هستید.»

آنچه باعث می شود در آخرت بتوانیم فرشتگان را ببینیم در حالی که در دنیا با وجود انبوهی فرشتگان در اطرافمان رویتشان امکان ندارد، تقویت حواس و ادراکاتمان است. بینایی و شنوایی ما در این دنیا دو حس از حواس پنجگانه ماست که محدود و ضعیف است. بینایی ما توان دیدن اجسام لطیفی همچون جسم هوا را ندارد. بلکه گاهی اجسام سختی که شفاف بوده و نور را عبور می دهند را نیز نمی توانیم ببینیم. مثلا شیشه ساده ای که خیلی تمیز باشد دیده نمی شود. این در حالی است که شیشه یک جسم سخت است و مثلا دست ما در آن فرو نمی رود اما اجسام لطیف مثل هوا با آن که وجود دارند و از جسم برخوردارند، دست در آن فرو می رود. پس برای رویت چنین اجسامی بینایی بسیار قویتری لازم است که از تجهیزات جهان آخرت است.

آنچه باعث می شود در آخرت بتوانیم فرشتگان را ببینیم در حالی که در دنیا با وجود انبوهی فرشتگان در اطرافمان رویتشان امکان ندارد، تقویت حواس و ادراکاتمان است. بینایی و شنوایی ما در این دنیا دو حس از حواس پنجگانه ماست که محدود و ضعیف است. بینایی ما توان دیدن اجسام لطیفی همچون جسم هوا را نداردطبرسی در احتجاج از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) روایت کرده فرمود شما مردم نمیتوانید با حواس ظاهری خود فرشتگان را مشاهده کنید زیرا از جنس هوا هستند و تمیز و تشخیص آنها برای شما غیر مقدور است اگر خداوند قوای دیدگان شما را بیفزاید بطوری که بتوانید آنها را مشاهده کنید خواهید گفت که ایشان نیز مانند ما بشرند. (تفسیر جامع، ج‏۵، ص ۴۲۸)

شنوایی ما نیز در این دنیا محدود و ضعیف است ما توان شنیدن صداهای بالای بیست هزار هرتز و پایین تر از چهار هزار هرتز را نیز نداریم. اما در عالم برزخ توانایی شنیدن صدای صور اسرافیل را خواهیم داشت. صور چنان صدای عظیمی است که در سرتاسر عالم شنیده خواهد شد و باعث مرگ و حیات همه موجودات می شود.

بنابراین احساسا آخرتی بسیار شدیدتر و رنج و لذت آن بسیار عمیق تر است. این در حالی است که احساسات و درک و لذت ما در این عالم، عواطفی موهوم، مبهم و ناقص هستند؛ درست شبیه احساسات و ادراکات ما در حین خواب. از همین رو پیامبر خدا(با اشاره با درکی که در آخرت پیدا خواهیم کرد) فرمودند: النَّاسُ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا (مجموعه ورام، ج ۱، ص ‏۱۵۰)؛ مردم در خوابند وقتی مردند بیدار می شوند.

علاوه بر این چیزهایی هم که از آن لذت برده شود و یا بواسطه آنها درد و رنج پدید آید، بسیار عظیم تر و بلکه متفاوت از مولدهای لذت و رنج دنیوی هستند. اصلا محسوساتی در جهان آخرت وجود دارد که نظیر آن در دنیا نیست اما می خواهند برای ما تعریفشان را بکنند پس مجبورند در حد فهم ما به نعمتها یا عذابهای ناقص دنیوی مثال بزنند. وگرنه این چه جهنمی است که هیزم آن انسانها و سنگها هستند. یا این چه بهشتی است که حوریه از خاک آن می روید.

«کسی نمی‏داند، هیچ نفسی نمی‏داند که چه چیزها که مایه روشنایی چشمهاست در آنجا پنهان است، یعنی امکان ندارد انسان در این دنیا بفهمد. اگر یک جنین در رحم می‏تواند لذات و آلام این دنیا را درک کند، یک انسان دنیایی هم می‏تواند لذات و آلام آن جهان را درک کند. پس غیر از این که تعبیری بیان کنند و بعد بگویند مطلب بالاتر از این حرفهاست، راه دیگری نیست.

آنچه باعث می شود در آخرت بتوانیم فرشتگان را ببینیم در حالی که در دنیا با وجود انبوهی فرشتگان در اطرافمان رویتشان امکان ندارد، تقویت حواس و ادراکاتمان است. بینایی و شنوایی ما در این دنیا دو حس از حواس پنجگانه ماست که محدود و ضعیف است. بینایی ما توان دیدن اجسام لطیفی همچون جسم هوا را ندارد امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) می‏فرماید: «وَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ مِنَ الدُّنْیا سَماعُهُ اعْظَمُ مِنْ عِیانِهِ وَ کُلُّ شیْ‏ءٍ مِنَ الْاخِرَةِ عِیانُهُ اعْظَمُ مِنْ سَماعِهِ»(نهج البلاغه صبحی صالح، خطبه ۱۱۴)؛ در دنیا هر چه که آدم می‏شنود، وقتی می‏بیند، می‏فهمد شنیده‏اش بزرگتر بوده از آنچه دیده؛ آخرت بر عکس است، هرچه انسان بشنود، وقتی که ببیند می‏فهمد آنچه که می‏بیند خیلی بیشتر است از آنچه که شنیده؛ یعنی با الفاظ دنیا نمی‏شود [آخرت را] بیان کرد.

فی الجمله درباره نعمات بهشتی فرموده اند: «وَ فیهِ ما لا عَیْنٌ‏ رَأَتْ وَ لا اذُنٌ سَمِعَتْ وَ لا خَطَرَتْ عَلی‏ قَلْبِ بَشَرٍ»؛ یعنی آنجا چیزهایی است که نمونه‏اش را نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به قلب بشری خطور کرده است.(مجموعه‏ آثار استاد شهید مطهری، ج ‏۲۶، ص ۵۷۹/ مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی و غذای بهشتی، ص ۵۷۷)

طراح زندگی آخرت خودمان هستیم

یکی دیگر از دلایل برتری آخرت بر دنیا آن است که سرنوشت و خوشبختی و بدبختی هر کس در دست خودش است. آخرت جهانی است که خودمان می سازیم. دنیای ما دنیایی آکنده از ناملایمات و رنج هاست و اتفاقا بلاها بیشتر بر سر خوبان عالم می بارد. علاوه بر ستم هایی که بشر، خود بر یکدیگر روا می دارند بسیاری از مشکلات، طبیعی هستند و از سختیهای دنیا محسوب می شوند مثل این که کسی در اثر زلزله معلول شود، یا این که بعضی فقر، یا معایب جسمانی را از گذشتگان خود به ارث می برند و بعضی ...

اما جهان آخرت جهانی جاوید و به دور از هر گونه عیب و نقص طبیعی است در جهان آخرت مبنای زندگی هر کس اعمال خود اوست. لذا ابدا ظلم و نقصانی وجود ندارد زشتی و زیبایی به صورت ارثی، ژنتیکی و اتفاقی تقسیم نمی شود بلکه هر کس خود طراح واقعی چهره خودش است.

«یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصِی وَ الْأَقْدامِ» (الرحمن/ ۴۱)

انسیه نوش آبادی