موانع نماز

ای كسانی كه ایمان آورده اید جز این نیست كه شراب و قمار و بت ها و تیرهای قرعه , برنامه های پلیدی است از عمل شیطان , دوری از آنها بر شما واجب است , كه رستگاری شما در گرو دوری از آنهاست

در راه حركت انسان به سوی نماز ، این واقعیت پر بركت الهی ، موانعی هست ، كه لازم است ، عاشق نماز ، با تمام وجود با این موانع به مبارزه برخیزد ، سستی در مقابل این موانع ، انسان را از فیض با عظمت نماز باز داشته و از رحمت حضرت حق محروم می كند ، در متن قرآن مجید در باره موانع نماز در ضمن چند آیه می خوانیم :

( یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالاَْنْصَابُ وَالاَْزْلاَمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ * إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَكُمُ الْعَدَاوَهَٔ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللهِ وَعَنِ الصَّلاَهِٔ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ )(۱) .

ای كسانی كه ایمان آورده اید جز این نیست كه شراب و قمار و بت ها و تیرهای قرعه ، برنامه های پلیدی است از عمل شیطان ، دوری از آنها بر شما واجب است ، كه رستگاری شما در گرو دوری از آنهاست .

بطور حتم شیطان می خواهد میان شما در مسئله خمر و قمار دشمنی و كینه بیندازد و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد ، آیا این كارها را ترك می كنید ؟

( قُلْ أَنفِقُوا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً لَن یُتَقَبَّلَ مِنكُمْ إِنَّكُمْ كُنتُمْ قَوْماً فَاسِقِینَ * وَمَا مَنَعَهُمْ أَن تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللهِ وَبِرَسُولِهِ وَلاَ یَأْتُونَ الصَّلاَهَٔ إِلاَّ وَهُمْ كُسَالَی وَلاَ یُنفِقُونَ إِلاَّ وَهُمْ كَارِهُونَ )(۲) .

به منافقین دو رو و پست بگو :

انفاق كنید به حال رغبت یا اكراه ، این انفاق از شما پذیرفته نخواهد شد ، به حقیقت كه شما گروهی فاسق هستید .

چه مانع شد اینان را كه انفاقشان پذیرفته نشود مگر كفرشان به خدا و رسول خدا ، اینان به نماز حاضر نمی شوند مگر با حال كسالت ، و انفاق نمی كنند مگر از روی بی رغبتی !

آنچه به عنوان موانع نماز از آیات ذكر شده استفاده می شود می توان در چهار قسمت خلاصه كرد :

۱ ـ شراب

۲ ـ قمار

۳ ـ بت پرستی

۴ ـ تظاهر و خودنمائی

در اینجا لازم است به توضیح هر یك از این چهار مانع اقدام شود ، باشد كه گمراهی با خواندن آن از خواب غفلت بیدار گردد .

۱ ـ شراب

مشهور است كه مخترع شراب شیطان رجیم بود ، او با اختراع این ماده فساد كه اهل دل آن را ام الخبائث نامیده اند ، به عقل و قلب و روح و ایمان و عمل و ادب و تربیت انسان حمله برد ، و در این حمله ناجوانمردانه هم در طول تاریخ موفق بود ، زیرا آنان كه به این ماده فساد آلوده شدند ، قوای عاقله را از دست دادند ، و در نتیجه تبدیل به حیوانی بی فكر شدند ، و چون از اندیشه در عواقب امور بازماندند ، از اثر بی فكری به انواع گناهان و معاصی آلوده شدند ، و در آلودگی به معاصی حركت الهی قلب و روح را از دست داده خود را به هلاكت ابدی دچار كردند !

امتیاز انسان بر سایر موجودات عالم به عقل اوست ، چون عقل را از دست بدهد ، از تمام موجودات بی ارزش تر و پست تر می گردد .

عقل حوزه جاذبه ، تكالیف و مسؤولیت های الهی و انسانی است ، وقتی جاذبه این حوزه نورانی از دست برود ، خود بخود ظرف وجود و صفحه حیات از تابش نور پر فروغ تكلیف و مسئولیت محروم می گردد .

كسی كه از نور عقل و تفكر بهره مند است ، جز به سوی خیر دنیا و آخرت حركتی ندارد ، عقل محبوب ترین خلق خداست ، و عاقل كه عقلش را بكار گیرد محبوب ترین بنده الهی است .

در آثار « طبسی » صفحه سی و یك آمده :

بدان كه تفكر سیر انسانی است از مبادی به مقاصد ، و نظر را همین معنا گفته اند .

و هیچ كس از مرتبه نقصان به مرتبه كمال نتواند رسید الا به سیری ، و به این سبب اول واجبات تفكر و نظر است .

و بدان كه مبادی سیر ، كه از آنجا حركت باید كرد ، آفاق و انفس است ، و سیر استدلال است از آیات هر دو ، یعنی از حكمت هائی كه در هر ذره از ذرات هر یكی از این دو كون یافته شود ، بر عظمت و كمال مبدع هر دو ، تا مشاهده نور ابداع او در هر ذره ذره كرده شود :

( سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الاْفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ )(۳) .

تفكر اسباب را به حق قائم دیدن است ، و فاضل ترین اعمال ، فكرت است و ورع .

بدان كه هر كه را سخن نه از سر حكمت است آن عین آفت است ، و هر كه را خاموشی نه از سر فكرت است آن همه شهوت و غفلت است ، و هر نظر كه نه از سر عبرت است آن همه سهو و زلت است .

قالَ النَّبِیُّ تَفَكُّرُ ساعَهٔ خَیْرٌ مِنْ عِبادَهِٔ سَبْعینَ سَنَهًٔ .

بعثت انبیاء و امامت امامان بنا به فرموده علی(ع) در خطبه اول نهج البلاغه برای حركت فكری انسان بوده .

اگر بخواهید آثار و نتائج و محصولات و ثمرات اندیشه و فكر را در طول تاریخ به حساب بیاورید ، در هیچ كتاب و كتابخانه ای گنجایش نخواهد داشت .

تمام كتب علمی ، و تمدن با عظمت انسانی بر این صفحه خاك و در این میدان تابناك نتیجه اندیشه انسان در امور مادی و معنوی است .

شما خود فكر كنید كه شراب این دو ماده فساد ، چه تیشه ای به ریشه انسانیت ، كه عبارت از قوه اندیشه اوست می زند ، و چگونه آدمی را از دست راه راست الهی و صراط مستقیم ربانی به كجی و ضلالت می برد ، حركت در راه راست چه سودها ، و سیر در راه ضلالت چه ضررها و خسارتها برای انسان دارد ؟

امام باقر (علیه السلام) می فرماید :

شراب خوار با روی سیاه ، دهان كج ، زبان بیرون آمده ، و با ناله و فریاد سخت از شدت تشنگی وارد قیامت می شود ، و از چاهی كه چرك بدن زناكاران در آن است به او می آشامانند !

امام ششم (علیه السلام) به یونس بن ظبیان فرمود :

از طرف من كه به مردم لطف و محبت دارم بگو : هر كس یك جرعه شراب بنوشد ، خداوند و ملائكه و انبیاء و مؤمنان او را لعنت می كنند ، مستی شراب روح ایمان را از كالبد برده و بجایش روح پست و كثیف و لعنت شده قرار می دهد .

پیامبر بزرگ در مسئله شراب ده طائفه را لعنت كردند :

غرس كننده مُو ، نگهبان آن ، فشار دهنده انگور جهت شراب ، خورنده ، ساقی ، حمل كننده ، تحویل گیرنده ، خریدار ، فروشنده ، دریافت كننده پول .

پیامبر فرمودند :

از اولین برنامه هائی كه خداوند منع فرمود ، عبارت است از بت پرستی ، شرابخواری .

و نیز آن حضرت فرموده :

شراب خواری مبدء تمام گناهان است(۴) .

امام ششم (علیه السلام) می فرماید :

شراب منع تمام آلودگی هاست و شراب خوار ، تكذیب كننده قرآن است ، زیرا اگر قرآن را باور داشت ، حرامش را حرام می دانست ! !

امام باقر (علیه السلام) می فرماید :

خداوند به چیزی همانند شرابخواری معصیت نشده ، برای شراب خوار مست زنای با مادر و دختر و خواهر امری است عادی ، زیرا به هنگام مستی ، آنان را تشخیص نمی دهد كه چه كسی هستند و نیز برای مشروبخوار ترك نماز برنامه ای است سهل و آسان .

به امیرالمؤمنین (علیه السلام) عرضه داشتند ، شما فرموده اید شراب از دزدی و زنا بدتر است فرمود : آری ، زناكار ممكن است گناه دیگری مرتكب نشود ، ولی شراب خوار چون مست شد زنا می كند ، آدم می كشد ، و نماز را ترك می نماید(۵) .

در این روایات ملاحظه كردید ، كه از جمله موانع راه نماز آلوده بودن به شراب است .

دانــــــا نخورد شراب و مستی نكند *** با طبع بلند میل پستی نكند

خوشبخت كسی بود كه اوقات عزیز *** صرف هوس و هواپرستی نكند

مضرات شراب و شرابخواری ، و خسارتهائی كه از این ناحیه به تاریخ حیات خورده قابل شمردن نیست ، همین بس كه در باره شراب در روایات خواندید كه شراب ریشه همه خبائث و آلودگی ها و گناهان است .

ابلیس شبی رفــت به بالین جوانی *** آراسته با شكل مهیبی سر و بر را

گفتا كه منم مرگ اگر خواهی زنهار *** باید بگزینی تو یكی زین سه خطر را

یا آن پدر پیـــــر خودت را بكشی زار *** یا بشكنی از مادر خود سینه و سر را

یا آن كه بنوشی و سه جامی تو از این می *** تا آن كه بپوشم زهلاك تو نظر را

لرزید از این بیم جوان بر خود و جا داشت *** كز ترس فتد لرزه بتن ضیغم نر را

گفتا پدر و مادر مـــــــن هر دو عزیزند *** هرگز نكنم ترك ادب این دو نفر را

لكن چو به می دفع شر از خویش توان كرد *** نوشم دو سه جامی و كنم دفع خطر را

نوشید دو جامی و چو شد خیره زمستی *** هم مادر خود را زد و هم كشت پدر را

ای كاش شود خشك بن تاك ، خداوند *** زین مایه شر حفظ كند نوع بشر را

۲ ـ قمار

قمار عمل پلیدی است كه مانند شراب مخترعش شیطان است ، و از جمله علل كینه و دشمنی بین مردم است .

مالی كه از قمار بدست می آید بر اساس آیات و روایات حرام است ، و با آن مال هیچ برنامه ای نمی توان داشت ، و بر بدست آورنده مال واجب است ، آن مال را به صاحبش بازگرداند .

قمار برنامه كثیفی است كه برای دو طرف آن مایه دشمنی و علت رنجش ، و كینه توزی است .

قمارباز اگر ببازد دشمن برنده می شود و اگر ببرد ، بازنده دشمن او می گردد ، كمتر مجلسی برای قمار تشكیل می شود كه در آن نزاع و كینه برنخیزد ، و چه بسا بازنده مال به خاطر مالی كه با حسرت و اندوه نسبت به باختنش مواجه شده دست به خودكشی بزند . قمارباز موجودی به تمام معنی بی رحم است ، زیرا مالی كه باید نفقه زند و فرزند شدو ، و در راه خدای مهربان به انفاق و صدقه و خیرات و مبرات خرج گردد ، مفت به یك مفت خواری مانند خودش می بازد ، و زن و فرزند را از نفقه و خویش را از رحمت حضرت حق محروم می كند .

بعید نیست كه قمارباز بخاطر باختن مال و بدست آوردن مایه جدید ، دست به دزدی ، خدعه ، مكر و حیله و آدم كشی بزند .

۱ ـ سوره مائده (۵) : ۹۰ ـ ۹۱ .

۲ ـ سوره توبه (۹) : ۵۳ ـ ۵۴ .

۳ ـ سوره فصلت (۴۱) : ۵۳ .

۴ ـ تمام این روایات در وسائل ۱۷ / است .

۵ ـ وسائل ۱۷ / ۲۵۰ .

۶ ـ وسائل ۶ / ۲۴۱ باب ۱۰۳ .

منبع : عرفان اسلامی (شرح جامع مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه)جلد ۵

---