نقش دین در بازدارندگی از جرایم

از نهادهای اجتماعی مهم، که در بازدارندگی از جرایم نقش مهم و حساسی را بر عهده دارد، نهاد مذهب و دین می باشد. آن هنگام که از نقش دین در جلوگیری از جرایم سخن به میان می آید، منظور از …

از نهادهای اجتماعی مهم، که در بازدارندگی از جرایم نقش مهم و حساسی را بر عهده دارد، نهاد مذهب و دین می باشد. آن هنگام که از نقش دین در جلوگیری از جرایم سخن به میان می آید، منظور از دین و مذهب همان آموزه های دینی و اعتقادی است که به صورت عملی از سوی افراد جامعه التزام فعلی دارد. بسیاری از جامعه شناسان به نقش سازنده دین در کاهش جرایم و بازدارندگی از ارتکاب بزه اعتقاد و تأکید دارند. گابری تارد- جامعه شناس فرانسوی- در سال۱۹۱۰ افزایش نرخ جرایم در جامعه خود را، در ارتباط با کاهش التزام عملی در سطح جامعه خود می دانست.

بی تردید فراموشی اخلاق مذهبی، عدم التزام عملی به دین و تضعیف مبانی اعتقادی موجب گسترش تمایلات مخرب و تقویت کج رفتاری و اشاعه الگوی رفتاری ضدارزش و نابهنجار در سطح جامعه خواهد شد. و در مقابل التزام عملی به مبانی اعتقادی و ارزشی باعث رشد روزافزون اندیشه های متعالی و انسانی و تقویت حس نوع دوستی در جامعه خواهد گشت. باید اذعان داشت منظور از دین باوری، صرفاً ارتباط فردی با منشأ آفرینش نیست. بلکه تحقق عملی دین در تمامی عرصه های خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و..

می باشد. در واقع دین با ارائه ابزارهای مختلفی چون انذار(ترساندن)، تبشیر(بشارت دادن)، شبکه های ارتباطی مومنان و متدینین، کنترل درونی، مشارکت گروهی در فعالیت های دینی، تقویت همبستگی فرد به نهادهای اجتماعی(چون خانواده) و تقیید اجتماعی موجب غنای سرمایه معنوی افراد و درنتیجه مصون نگه‌داشتن آنها از رفتارهای نابهنجار وضد اجتماعی می گردد.

نهاد دین با ارائه ضمانت اجرای اخروی(انذار و تبشیر)، سهم بسزایی در کنترل رفتارهای افراد دارد. اعتقاد به ضمانت اجرای اخروی و نظام سزادهی در جهان آخرت عاملی بازدارنده از ارتکاب جرایم و رفتارهای غیرانسانی و غیر مذهبی به شمار می رود. این مسئله موجب کنترل درونی افراد گشته و فرد خود به دلیل اعتقاد به پروردگار و نه به دلیل ترس از قانون و مجازات، از انجام اعمال ناشایست که می تواند جنبه متخلفانه و مجرمانه نیز داشته باشد، اجتناب و پرهیز می نماید. علاوه بر این در یک اجتماع دینی، افراد در شبکه های گروهی متشکل از متدینین قرار می گیرد. تعاملات افراد در درون این شبکه دینی به صورت یک عامل کنترل زای اجتماعی بروز می کند. طرد شدن از این شبکه اجتماعی مهم و احساس شرمساری در نتیجه ارتکاب رفتارهای مجرمانه، به عنوان دورنمای تخطی از الگوها و هنجارهای دینی، در جلوگیری از انحرافات نقشی عمده ایفا می نماید. همچنین اعتقاد به مذهب موجب تقویت حس نوعدوستی، دیگرخواهی، احترام و علاقه به دیگران می گردد.

در یک جامعه دینی افراد چون اعضای یک خانواده به همدیگر عشق ورزیده و دارای تمایلات لطیف انسانی اند. این حس تعلق خاطر به همدیگر و نوعدوستی متقابل، مانع از آن خواهد بود که افراد چشم طمع به اموال یکدیگر داشته و یا مترصد جان و حیثیت همدیگر شوند. و لذا این همبستگی گروهی موجب کاهش نرخ کجروی و انحرافات خواهد گردید. نهاد دین با کارکردهای متعددی چون مشارکت در فعالیت های مذهبی جمعی، تقویت همبستگی، کنترل دقیق رفتار، انسجام عاطفی و اجتماعی، انضباط بخشی، انتقال ارزش های دینی به نسل های بعدی و... در کنترل رفتارهای ضدارزشی و ضد اجتماعی عاملی مثبت و اساسی تلقی می شود.

ناگفته نماند شرط تأثیرگذاری آموزه های دینی آن است که فعالیت‌های دینی نه از سرعادت و یا اجبار، بلکه با اعتقاد راسخ و شوق قلبی انجام پذیرند و از این روست که باید اذعان داشت صرف اعتقادات دینی در بازدارندگی ازجرایم کارساز نبوده بلکه می بایست این اعتقادات به صورت التزام فعلی جامه عمل بپوشد. لذا با توجه به نقش سازنده دین در پالایش رفتار وکردار افراد، برخورداری ازتربیت صحیح دینی و گسترش آموزه های دینی بویژه در سطوح اساسی جامعه چون خانواده و مدارس توصیه می گردد تا بتوان به تضمین بهداشت روانی (فردی و اجتماعی) امیدوار بود.

یعقوب نعمتی وروجنی