ستاره هایی که بر صحنه می درخشند

نگاهی به حضور بازیگران مطرح سینما در جشنواره تئاتر فجر

مثلی قدیمی بین علاقمندان به حرفه بازیگری وجود دارد که با گذشت زمان، روز به روز بر تأثیر آن افزوده شده است، مثلی که شهره همه بازیگران است و هیچ یک داعیه برخلاف آن ندارند! فرقی هم نمی‌کند که آن را برای بازیگری ایرانی روایت کنی یا ستاره‌ای ‌هالیوودی! همه به این مثل معتقدند که‌: هنر بازیگر را روی صحنه نمایش باید شناخت! به همین دلیل نیز هست که بازیگران از‌هالیوود گرفته تا بالیوود و سینمای ایران هر از چند گاهی دوست دارند از پرده سینما به صحنه تئاتر رجعت کنند و توان خود را در بازیگری در عرصه تئاتر بار دیگر محک زنند و با تجربه ای مجدد به سراغ سینما باز گردند! البته اگر از جمله بازیگرانی بوده باشند که توانسته باشند، از صحنه تئاتر دل کنده و خود را به پرده سینما محدود کرده باشند!‌

بر همین اساس، در سال‌های گذشته همواره شاهد رفت و آمد بازیگران خوب و چهره‌های شاخص تئاتر کشور به عرصه‌های سینما و تلویزیون بوده‌ایم. از این منظر امروز نام‌های زیادی را می‌توان به خاطر آورد که ریشه و آغاز فعالیت آن‌ها در عرصه بازیگری بر صحنه‌های تئاتر شهر تهران بوده است و در این میان نیز هستند بازیگران بزرگی که هنوز بر صحنه‌های تالار‌های مختلف این سرا به هنر نمایی می‌پردازند و با حضور خود تجربه‌ای منحصر به فرد در هر اجرا برای خود و مخاطب می‌سازند تا رابطه نمایشنامه، کارگردان، بازیگر و مخاطب همچنان در سیر طبیعی خود شکل گیرد. امسال سی و یکمین جشنواره تئاتر فجر نیز از این روند بری نبوده است و نمایش‌های گوناگونی طی آن بر صحنه می‌روند که اجرای آن‌ها بر دوش بازیگرانی نامدار است، بازیگرانی که سال‌ها تجربه بازی در عرصه نمایش را دارند و در عرصه سینما مانند ستارگانی بر پرده نقره‌ای درخشیده‌اند:

● گلاب آدینه:

گلاب مستعان دختر حسینقلی مستعان با نام حرفه‌ای گلاب آدینه، یکی از چهره‌های شاخص عرصه بازیگری کشور است که امسال پس از مدت‌ها دوری گزینی از عرصه بازیگری بار دیگر بر صحنه تئاتر ظاهر می‌شود. آدینه، امسال در نخستین روز برپایی جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، در اجرای نمایشی با نام «بیوه‌های غمگین سالار جنگ» نوشته محمد امیر یاراحمدی به ایفای نقش می‌پردازد. این نمایش یک اثر قدیمی است که پیش از این نیز نسخه‌ای از آن بر صحنه اجرا شده بود. اما اکنون پس از گذشت ۱۰ سال از اجرای پیشین بار دیگر با کارگردانی متفاوت به روی صحنه می‌رود تا نشانگر تفاوت دیدگاه‌های دو کارگردان باشد. اجرای پیشین این نمایش در ۱۰ سال پیش توسط‌هادی عامل کارگردانی شده بود، اما اجرای جدید این نمایش توسط شهاب‌الدین حسین پور کارگردانی شده است.

این نمایش، قصه طمع سه بیوه (هوو) است که بر سر ارث و میراث اموال همسر خود جدال می‌کنند و در نهایت تصمیمی نابخردانه می‌گیرند. گلاب آدینه یکی از بازیگران این نمایش است که بخش مهمی از تبدیل اندیشه‌های نویسنده و کارگردان به کنش در زمان صحنه را بر عهده دارد. او که همسر مهدی‌هاشمی است در سال ۱۳۳۲ در تهران به دنیا آمده است. او کارشناس اقتصاد سیاسی از دانشگاه شهید بهشتی است و کار هنری‌اش را در عرصه تئاتر و از سال ۱۳۵۴ با گروه تئاتر دانشجویی پیاده به سرپرستی مهدی‌هاشمی و داریوش فرهنگ آغاز کرد. همین امر یعنی شروع فعالیت حرفه‌ای بازیگری از عرصه هنرهای نمایشی و تئاتر، موجب شد تا به خوبی به رموز هنر بازیگری پی ببرد و از توان خوبی در پرداخت شخصیت‌های موجود در نمایشنامه‌ها و فیلمنامه‌ها برخوردار شود. او سپس با مهارتی که در عرصه تئاتر در هنر بازیگری بدست آورد توانست در سینما و تلویزیون نیز بسیار خوش بدرخشد. آدینه برای اولین بار با مجموعه تلویزیونی سلطان و شبان در عرصه عمومی به محبوبیت رسید و ۱۱ سال بعد برای نقش‌آفرینی در فیلم روسری آبی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش دوم زن را از سیزدهمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد. او در دو فیلم دیگر از رخشان بنی اعتماد به نام‌های بانوی اردیبهشت، زیر پوست شهر نیز خوش درخشید. گلاب آدینه در مهمان مامان ثابت کرد که یکی از بازیگران قدرتمند سینمای ایران است. با این وجود، تئاتر، عرصه ای است که آدینه بار دیگر آن را می‌آزماید تا نه تنها خاطره سال‌های دور را که بر صحنه‌های تئاتر می‌درخشید، زنده کند، بلکه قدرت بازیگری خود را در عرصه ای نهایت قدرت بازیگری را به نمایش می‌گذارد، نمایان کند.

● علی نصیریان :‌

پانزدهم بهمن ۱۳۱۳، پسری در تهران به دنیا آمد که بعدها بدل به یکی از چهره‌های ماندگار کشور شد. علی نصیریان، سال‌هاست که در عرصه‌های مختلف بازیگری شامل تئاتر، سینما و تلویزیون، حضور دارد و با حضور پررنگ خود، توانسته است نام خود را بدل به نامی ماندگار در خاطره چند نسل از ایرانیان کند. این بازیگر نامدار که البته بازی در برخی از فیلم‌های سینمایی مانند شکارچی شنبه برایش حاشیه‌هایی از جنس لغو روادید سفر به ایالات متحده را نیز به همراه داشته است، این بار قرار است در نمایشی از فرهاد آئیش به نام «هفت شب با مهمانی ناخوانده در نیویورک» بر صحنه تئاتر شهر حاضر شود. حضوری که اگر بخت با تماشاگران این نمایش همراه باشد، نخستین حضور علی نصیریان به عنوان یک بازیگر صاحب نام در جشنواره تئاتر فجر نیز به شمار می‌رود. البته حضور نصیریان در این جشنواره تنها در صورتی محقق می‌شود که مشکل بیماری‌اش که ناشی از تمرین نمایش در هوای آلوده تهران بوده است، مرتفع شود و سرفه‌های پی‌درپی‌اش بند آید. به هر صورت نصیریان فعالیت هنری‌اش را به عنوان یک بازیگر تئاتر در سال ۱۳۳۱ با بازی در تئاتر جامعه باربد آغاز کرد و در ادامه در سال ۱۳۳۵ موفق شد تا جایزه نخستین مسابقه نمایشنامه‌نویسی را برای نمایش بلبل سرگشته به دست آورد. پرده نقره‌ای سینما برای نخستین بار در فیلم گاو بود که مزین به تصویر چهره نصیریان به عنوان یک بازیگر شد. او در سال ۱۳۸۰ به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار ایران در رشته بازیگری تئاتر و سینما شناخته شد. اما خاطره حضور او در عرصه بازیگری تئاتر و سینما با آثاری مانند کفش‌های میرزا نوروز از سال‌ها پیش از آن نیز در خاطره‌ها ماندگار بود!

● فرهاد آئیش:‌

فرهاد آئیش در سال ۱۳۳۱ در شمیران زاده شد. دبستان و دبیرستان را در تهران گذراند اما در ایران نماند. ابتدا به انگلستان و سپس به آمریکا سفر کرد و در آنجا به آموختن فیلم‌سازی و عکاسی پرداخت. اما نه عکاسی و نه فیلمسازی هیچ کدام او را راضی نمی‌کرد، عکاسی را رها کرد و به جای آن به تئاتر گروید. پس از مدت‌ها تجربه زندگی در شهرهای سانفرانسیسکو، واشنگتن، بوستون و برلین و تجربه کارگردانی و بازی در بیش از ۳۰ نمایشنامه به زبان‌های فارسی و انگلیسی در این شهرها بار دیگر به ایران بازگشت. به این ترتیب برای نخستین بار در سال ۱۳۷۶ جامعه هنری ایران شاهد حضور آئیش به عنوان یک هنرمند در میان خود شد.

امسال آئیش در جشنواره تئاتر فجر اثری به نام «هفت شب با مهمانی ناخوانده در نیویورک» را بر صحنه اجرا می‌کند. نویسنده نمایشنامه این اثر خود آئیش است و کارگردانی و بازی در یکی از نقش‌های آن را نیز خود بر عهده دارد. این اثر بازگوی ماجرای نویسنده‌ای ایرانی در واپسین روزهای تولید یک رمان در یکی از شهرهای آمریکا است که به ناچار میزبان فردی می‌شود که از ایران آمده و به نظر می‌رسد که به اشتباه مزاحم او شده است. خود آئیش می‌گوید که ایده نگارش این اثر در شرایطی که میزبان یکی از هنرمندان ایرانی در آمریکا بوده است، به ذهنش متبادر شده است. آئیش که برای بسیاری با بازی در آثاری مانند مجموعه تلویزیونی شمس‌العماره و فیلم سینمایی زندگی با چشمان بسته اثر رسول صدر عاملی شناخته می‌شود، در تمام طول سال‌های گذشته همواره حضوری فعال در عرصه تئاتر داشته است و نیم بیشتر کارنامه هنری‌اش به بازی در نمایش‌های صحنه و یا تلویزیونی اختصاص دارد. نمایش هفت شب با مهمانی ناخوانده در نیویورک نیز پیش از این توسط خود هنرمند بر صحنه اجرا شده بوده است، و اجرای آن در این دوره از جشنواره تئاتر فجر در واقع یک بازآفرینی یا باز تولید از اثری است که هجده سال پیش آن را نخستین بار در برابر دیدگان علاقمندان بر روی صحنه‌های تئاتر اجرا کرده بود.

● لعیا زنگنه:‌

لعیا زنگنه، در نظر بسیاری با مجموعه تلویزیونی «در پناه تو» ره صد ساله را یک شبه رفت، اما واقعیت ماجرا چیز دیگری است. زنگنه، پیش از آن که در مجموعه تلویزیونی یاد شده بازی کند، ره پوی سفت و سخت راه دشوار تئاتر و بازیگری در محضر کارگردان‌های بزرگ و سختگیری چون علی رفیعی کارگردان صاحب نام تئاتر کشور بوده است. امسال جشنواره تئاتر فجر موجب شده است تا لعیا زنگنه پس از سال‌ها دوری از صحنه‌های تئاتر بار دیگر خاطره بازی در نمایش‌هایی مانند «یادگار سال‌های شن» را که در سال ۱۳۷۱ علی رفیعی کارگردانی کرده بود، برای تماشاگران تئاتر زنده کند، اما این بار نام نمایش «شب به خیر کوچولو» است و کارگردانی آن را نیز فرشاد منظوفی نیا بر عهده دارد. تحصیلات زنگنه در مقطع کارشناسی در رشته بازیگری نمایش است و از این جهت بازیگری به شمار می‌آید که هم از نظر آکادمیک، علم بازی تئاتر را دارد و هم از نظر تجربه، راهی پربار را سپری کرده است. «شب به خیر کوچولو» که موفق شده است این بازیگر پرطرفدار کشور را بار دیگر به صحنه تئاتر بازگرداند نوشته حسن عابدی است و به محکوم کردن سقط جنین به عنوان نوعی قتل اختصاص دارد.

● همایون ارشادی:‌

بازی بر صحنه تئاتر به بازیگر هویت می‌بخشد، به همین دلیل نیز موارد متعددی از حضور ستاره‌ها و بازیگران نامدار سینما را می‌توان در طول تاریخ سینما در عرصه تئاتر باز شناخت که تنها به این دلیل صورت گرفته است که بازیگری که فعالیت خود را در سینما آغاز کرده و به شهرت رسیده است می‌خواهد نشان دهد که شهرتش بی‌دلیل نیست و از فن و توان بازیگری به اندازه کافی برخوردار است که بر صحنه تئاتر نیز بتواند ایفای نقش کند. امسال نیز همایون ارشادی بازیگر بین‌المللی سینمای ایران برای نخستین بار در نمایشی با نام «سیزده» بر صحنه تئاتر شهر در برابر دید علاقمندان حاضر می‌شود و به اجرای نقش می‌پردازد. همایون ارشادی زاده ۱۳۲۶ اصفهان است. او تا مقطع دبیرستان در آبادان درس خواند. پس از دیپلم به ایتالیا رفت و در آنجا معماری خواند و یازده سال بعد به ایران بازگشت. در سال ۱۳۷۵ توسط خانم تهمینه میلانی به عباس کیارستمی معرفی و موفق شد در فیلم طعم گیلاس بازی کند. فیلم جایزه نخل طلا را بدست آورد و همایون ارشادی یک‌شبه ره صد ساله را رفت. بازی او در فیلم ماندگار درخت گلابی افتخار دیگری برای او به حساب آمد. بازی در نقش‌های بابا در فیلم بادبادک باز (۲۰۰۷) ساخته مارک فورستر، آسپاسیوس در فیلم آگورا (۲۰۰۹) به کارگردانی آلخاندرو آمنابار و «حسن» در فیلم سی دقیقه بامداد (۲۰۱۲) ساخته کاترین بیگلو تجربه‌های بین‌المللی ارشادی در بازیگری به شمار می‌روند. نخستین تجربه بازیگری ارشادی در عرصه تئاتر یعنی سیزده بازگوی موقعیت مردی است که به دلیل بیماری در دوراهی انتخاب زندگی و مرگ افراد پیرامون خود را دچار چالش کرده است و از این منظر یادآور همان فیلمی است که ارشادی را به شهرت رساند، حال باید دید که آیا این حضور صحنه‌ای نیز به اندازه حضور ارشادی بر پرده نقره‌ای نیز جذاب هست یا نه؟

● صابر ابر:‌

صابر ابر چهره محبوب این روزهاست، آن هم پس از بازی درخشان ولی کوتاهش در فیلم درباره الی ساخته اصغر فرهادی که بسیار زیبا بر دل‌ها نشست و جای ابر را به عنوان یک چهره در عرصه بازیگری سینما تثبیت کرد. ابر نیز که زاده ۱۳۶۳ تهران است فعالیت حرفه‌ای خود را نه در عرصه تئاتر بلکه در عرصه تلویزیون با اجرای برنامه رنگین کمان آغاز کرد و پس از آن به اجرای مسابقاتی مانند در ۱۰۰ ثانیه پرداخت. اما به زودی به سمت تئاتر متمایل شد و فعالیت در عرصه تئاتر را از سال ۱۳۸۷ با بازی در نمایش کرگدن به کارگردانی فرهاد آئیش آغاز کرد. ابر امسال با نمایشی به نام «ننه دلاور بیرون پشت در» به کارگردانی سجاد افشاریان بر صحنه تئاتر حضور دارد. متن این نمایش بر اساس دو نمایشنامه «ننه دلاور» برتولت برشت و «بیرون پشت در» ولفگانگ بورشرت نوشته‌ شده است و موضوع آن درباره برخورد آدم‌ها با جنگ است که این جنگ تا دوره معاصر توسعه پیدا می‌کند. نمایش دو شخصیت اصلی دارد که بر اساس شخصیت «به گمان» از نمایشنامه «بیرون پشت در» و شخصیت اصلی «ننه دلاور» نوشته شده‌اند. به هر صورت ابر اکنون سابقه‌ای پربار از حضور در عرصه تئاتر در کارنامه خود دارد و بازی‌اش‌ در این نمایش برای اهالی نمایش امری دور از انتظار نبوده است، اما باید دید که آیا در گیر و دار جشنواره نیز این بازیگر همچنان قادر است ظرایف بازی خود را به رخ بکشد یا نه؟

● هانیه توسلی :‌

وقتی نمایش پدر دوست‌داشتنی با بازی‌هانیه توسلی، در یکی از جشنواره‌های تئاتر، در تبریز روی صحنه رفت، نصرالله قادری که به عنوان داور آنجا حضور داشت،‌هانیه توسلی را برای بازی در نمایش پدر انتخاب کرد. یک سال پس از آن، در فیلم کوتاه روی جاده نمناک (مهدی کرم پور) و سریال غریبه (جواد اردکانی) بازی کرد و سرانجام با شام آخر وارد عرصه حرفه‌ای سینما شد. او دانش‌آموخته ادبیات نمایشی در دانشگاه آزاد است و علاقمند به عکاسی و نقاشی. در نمایش‌های قرمز و دیگران و گل‌های شمعدانی (محمد یعقوبی) بازی کرد که به خاطر دومی، کاندیدای دریافت جایزه شد. همچنین نمایش باله روی سطرهای بی‌معنی (لیلی عاج) با بازی بداهه او مورد توجه قرار گرفت. امسال نیز توسلی با بازی در نمایشی به نام «قرار» به کارگردانی سیامک احصایی جزو بازیگران حاضر، جشنواره تئاتر فجر است تا بار دیگر به این ترتیب توان بازیگری خود را در بوته آزمایش قرار دهد و نظاره‌گر آن باشد که آیا می‌تواند برای چندمین بار از منظر منتقدان و نویسندگان تئاتر کشور نمره قبولی گیرد یا نه؟ او در این نمایش با حبیب رضایی همبازی است. توسلی متولد ۱۳۵۸ همدان است و تحصیلات خود را در رشته ادبیات گرایش فیلمنامه‌نویسی در دانشگاه آزاد تهران به انجام رسانده است و تا کنون موفق شده است تا تندیس بهترین بازیگر نقش اول زن را برای بازی در «شب‌های روشن» از «هفتمین جشن خانه سینما» دریافت کند. به هر صورت با توجه به این که توسلی بازیگری است که در انتخاب نقش‌های خود از دید و افق بازی برخوردار است و در آثاری ظاهر می‌شود که از درونمایه و ارزش هنری لازم برخوردار است، بنابراین می‌توان انتظار داشت که حضورش در عرصه تئاتر شهر و بازی در نمایش قرار نیز از این جنس باشد و به اجرایی خاطره‌انگیز بدل شود.

نویسنده : پریس تنظیفی