خسارات ضمنی یا طاری

متضرر از نقض قرارداد ممكن است متحمل خسارات دیگری شود كه نتوان آنها را به سادگی در تقسیم بندی كلی ارائه شده قرارداد از قبیل زیانهای مادی وارده به زیانهای عدمت التمع و اقسام آن زیان از دست دادن معامله و انتظارات ناشی از آن و نیز زیانهای كه خواهان به اعتبار قرار داد قبل یا همزمان یا بعد از انعقاد قرارداد متحمل گردیده است

متضرر از نقض قرارداد ممكن است متحمل خسارات دیگری شود كه نتوان آنها را به سادگی در تقسیم بندی كلی ارائه شده قرارداد از قبیل زیانهای مادی[۲] وارده به زیانهای عدمت التمع و اقسام آن (زیان از دست دادن معامله و انتظارات ناشی از آن)[۳] و نیز زیانهای كه خواهان به اعتبار قرار داد قبل یا همزمان یا بعد از انعقاد قرارداد متحمل گردیده[۴] است.[۵]

خواهان پس از حصول اطلاع از نقض قرارداد بطور طبیعی متحمل هزینه هایی می شود. از قبیل هزینه های اجرائی انجام خرید یا فروش جایگزین[۶] ، هزینه های مربوط به باز پس فرستادن كالاهای معیوب یا ناقص[۷] بطور كلی هزینه های كه خواهان در جهت تقلیل میزان خسارات وارده به خود صرف می نماید[۸].هزینه های مربوط به انجام مورد معتقد توسط ثالث[۹] هزینه های مربوط به انبار داری كالا و حفاظت از آنها كه خریدار از قبول و قبض آنها خودداری می نماید[۱۰]. یا هزینه های مربوط به بازسازی مجدد تعمیر یا جایگزین نمودن كالا[۱۱] جبران هزینه های پزشكی و درمانی كه ناشی از ایراد[۱۲] صدمات جهان می باشند.

هزینه های اضافی حمل و بیمه كالا و غیره. شرط لازم برای مطالبه و جبران این هزینه‌ها آنست كه میزان آن به نسبت ارزش مورد تعداد معقول یا متعارف بدن و در لحظه انعقاد قرارداد در قلمرو و تصور یا پیش بینی طرفین قرار گرفته باشد.

● خسارات تبعی یا غیرمستقیم[۱۳]

خواهان ممكن است علاوه بر خسارات مادی كه بطور مستقیم از نقض قرارداد ناشی می‌شود. متحمل خسارات تبعی یا غیر مستقیم نیز بشود. این اصطلاح در حقوق قراردادهای در معانی گوناگون بكار رفته است. یك معنی آن همان عدم التع می باشد كه بطور در برابر زیان ناشی از عدم تحصیل مورد معتقد قرار می گیرد.[۱۴] كه در این مفهوم صرفاً یكی از اقسام زیانهای مورد انتظار و ناشی از نقض قرارداد می باشد.

در معنای دیگر مربوط می شود به زیانهای كه به اعتماد عقد قرارداد متحمل شده است از قبیل هزینه هائی كه جهت تسلیم گاه به خریدار صرف نموده و نامبرده اند. قبض آن كالاها خودداری ورزیده است.

اما در اینجا به معنا زیانهای وارده به شخص تا امداد او می باشد كه به تبع نقض قرارداد یا بطور غیرمستقیم از آن ناشی شده است. بطور مثال در جایی كه فروشنده گاوی را به شرط صحت[۱۵] و سلامت می فروشد، در حالیكه بیمار بودن سرایت بیماری به سایر كلیه خریداری شود و گله تلف می شود. در اینجا ظاهراً[۱۶] فروشنده مسئول تلف حیوانات می‌باشد[۱۷] ولو آنكه در هر لحظه ای كه خریدار آن گاه بیمار را در كنار سایر گاوهای خود قرار می دهد ، احتمال مریضی یا حتی سرایت آن تصور وی نبوده است.

خسارات غیرمستقیم فروشنده: فروشنده می تواند علاوه بر طرح دعوی مطالبه ثمن معامله جبران خسشارات غیرمستقیم ناشی از عدم تادیه ثمن توسط خریدار از درخواست نماید.[۱۸] بطور مثال فروشنده در اثر عدم پرداخت به موقع قیمت توسط خریدار ناگزیر از تامین منابع ولی خود از طریق اخذ وام یا اعتبار با بهره گردیده است یا هزینه های اضافی كه از بابت انبارداری كالا در خلال مدت امنتناع مشتری از قبض كالا متحمل گردیده یا هزینه های نگهداری و حفاظت از كلا در خلال آن مدت.

مطالبه بهره پول[۱۹] نیز یكی از اقسام این خسارات می باشد كه می تواند فشار قراردادی یا قانون داشته باشد. موضع كامل او در خصوص پرداخت بهره به حرف عدم تاویه به موقع ثمن منتفی می باشد و به حرف تا آخر حكم به پرداخت خسارت نمی دهد مگر آنكه بر طبق قسمت دوم قاعده Hadley این خسارات مورد توجه و پیش بینی طرفین قرار گرفته باشد.

خسارات غیرمستقیم خریدار خریدار ممكن است در اثر نقض قرارداد توسط فروشنده نتواند پاسخگوی سفارش ها می باشد كه از مشتریان خود دریافت نموده است[۲۰] یا ممكن در جای كه كالاهای معیوبی را دریافت و بعد مشتریان خود انتقال داده باعث می شود كه مشتریان از نیز كالا را پس دهند و معاملات خود را نامبرده فسخ نمایند. یا در جائی كه مشتری از وی از بابت عیب یا نقص كالا ذات دریافت می نماید. مبلغ آن خسارت غیرمستقیمی است كه ناشی از نقض قرارداد توسط فروشنده اولیه وارد شده است. این موارد نیز ماهیت همان عدم المنفع می باشند و لذا بر طبق قاعده Hadley ماهیت آنها در لحظه نقض قرارداد بایستی در قلمرو تصور و پیش بینی را یافته باشد.

بعبارت دیگر یكی دیگر از معانی خسارات غیرمستقیم خسارات خاص[۲۱] بوده كه مربوط به قسمت دوم قاعده Hedley می شود یعنی خساراتی كه نتیجه مستقیم نقض قرارداد نمی‌باشد اما با توجه به اوضاع و احوال و شرایط خاص قضیه بطور غیرمستقیم از نقض قرارداد نمی باشد اما با توجه به اوضاع و احوال و شرایط خاص قضیه بطور غیرمستقیم از نقض قرارداد ناشی می شود كه این امر باید مورد شناسایی یا پیش بینی طرفین قرار گرفته باشد یا اگر این نتایج غیرعادی باشد و تنها یك طرف از آن آگاه بوده باید به اطلاع طرف دیگر رسانده باشد. بحث تفصیلی در قاعده پیش بینی خسارت ارائه خواهد گردید.

● خسارات عام و خاص

مك گرگور در كتاب خود[۲۲]خسارات عام و خاص را در برابر یكدیگر قرار داده و به تفصیل به شرح و به بررسی آن پرداخته است. وی می گوید خسارات عام و خاص در حقوق معانی متعددی و متفاوتی دارند كه اگر متمایز از یكدیگر شناخته نشوند ، موجب اشتباه یا سردرگمی می شوند.

اولین مفهوم خسارت خسارت عام و خاص به مسئولیت قراردادی می گردد. و به قسمت اول و دوم قاعده Hedley مرتبط می گردد. این مطلب به شكل صریح و روشن توسط لرد wright تشریح گردیده است[۲۳] كه می گوید تمیزی كه در پرونده هادی عیب كنترل بعمل آمده در واقع تمیز میان خساراتی است كه بطور طبیعی (برحسب روند و جریان عادی امور)[۲۴] واقع می شوند و خساراتی كه بطور ویژه و برحسب اوضاع و احوال استثنائی در ماورای پیش بینی متعارف[۲۵] طرفین می باشد. در حالت اخیر آن اوضاع و احوال یا شرایط خاص بایستی به اطلاع طرفین رسیده یا اینكه از آن آگاه شده باشند كه این تمایز در حقوق معمولاً به عنوان تمایز میان خسارات عام و خاص مشهور می باشد[۲۶] .

در پرونده دیگری[۲۷] كه خواهان بدلیل برگشت داده غیرموجه[۲۸] چك توسط متصدی بانك طرح دعوی نموده باشد چنین قور داشت كه قاعده كلی حاكم به دعوی طرفین چنین می باشد كه خواهان می تواند خسارات عام (مستقیم) را بر طبق قسمت اول قاعده هادی علیه با كندل مطالبه نماید و خسارات خاص (غیرمستقیم) را به موجب قسمت دوم همین قاعده مشروط شرایط به اثبات و قانع ضروری در این پرورنده.

همچنین لرد مك ناتن[۲۹] در یك پرونده چنین گفت كه در پرونده های نقض قرارداد، خسارات خاص یا استثنایی نمی تواند مورد مطالبه واقع شود مگر اینكه چنین خار در لحظه انعقاد قرارداد توسط طرفین پیش بینی شده باشد.

معنی دوم خسارات عام و خاص مربوط به اثبات آن یا دلیل اثباتی می شود. این معنا ارتباط بیشتری با مسئولیت مدنی دارد. اما واضح ترین تعبیری كه از آن بعمل آمده در یك پرونده قراردادی می باشد كه قاضی پرونده مار تین ایز تمایز را به قرار نموده است.[۳۰]

خسارات عام خساراتی هستند كه هیات منصفه حكم به پرداخت آن می كند و آن زمانی است كه قاضی هیچگونه معیاری جهت ارزیابی خسارت بجز ایده یا قطر یه یك انسان متعارف در دسترس ندارد.

خسارات خاص در ارتباط با نتایجی است كه بطور متعارف متحمل از نقض قرارداد مورد ادعا ناشی می شود.

این نوع از خسارات عام معمولاً‌ مربوط به خسارت غیرمالی یا غیر پولی می شود كه به ارزیابی آن دشوار است مثالهای آن از قبیل لطمه به اعتبار یا شهرت شخص در اثر افتراء یا در دروغ به وارده به شخص در پرونده های كه موضوع دعوی آسیب می باشد.[۳۱]

معنای سوم به مفهوم سوم این واژگان مربوط به طرح یا القا دعوی[۳۲] و نیز دلیل اثباتی[۳۳] می‌شود. لرد دانوین[۳۴] در این خصوص میان این دو كلاس تفكیك به عمل آورده است اگر خسارات جنبه عام داشته باشد و صرف اظهار ورود خسارات كفایت می كند اما تعیین مقدار آن به عهده هیات منصفه می باشد.

پس از بیان بین مطلب كه این تقسیم بندی تناسب بیشتری برای مسئولیت[۳۵] دارد تا نقض قرارداد.

همچنین لرد مك تاتن چنین اظهار نظر نموده است كه خسارات عام به گونه ای است كه حقوق فرض می نماید نتیجه مستقیم ، طبیعی یا محتمل نقض قرارداد می باشد. برعكس، خسارات خاص به گونه ای هستند كه حقوق آنرا نتیجه طبیعی نقض قرارداد نمی داند و حسب روند عادی امور واقع نمی شوند. از نظر ویژگی و استثنائی هستند بنابراین بایستی به طور خاص یا ویژه مورد ادعا و به صرف و دقت اثبات شود[۳۶].

[۱] - رك: به ucc یا كد تجارت ممتد اشكل تجارت آمریكا، ماده ۷۱۵ بند دوم قسمت اول.

[۲] . actual or substantial loss

[۳] . loss of profit (loss of expectation

[۴] . Reliance loss (wasted expenditures)

۵. رك به Treitol the low of lontract ص ۵۸۱

[۶] . substitute sale or purchase

[۷] . sending back defective goods

[۸] . The reasonable costs mcurred in mitigating the loss caused by the breach.

[۹] . the cost of substhtute performance by a third pary.

[۱۰] . the costs of storage and custody of goods

[۱۱] . cost of rebuilding repaining or replacing

[۱۲] . the recovery of medical or rehabititation expenses

[۱۳] . extra freight and infuromce expenses

[۱۴] . Consequential loss

[۱۵] . under a warranty of soundness

[۱۶] . the seher is prima facie table for

[۱۷] . smith v. green (۱۸۷۵) ۱.c.p.d ۹۲

[۱۸] . Benjamin sale of goods, pp۸۴۸,۸۹۹ the od ۱۹۹۷ sweet and marwell london

[۱۹] . elain for interest

[۲۰] . loss of general custom or of repeat orders benjamin ibidl

[۲۱] . special damages

۲ . رك به Mc Gregore on به بعد ، همان منبع

[۲۳] . lord wright in monarch s.s. co. v. karlshamns oljefabriker [۱۹۴۹] A.C

[۲۴] . in the normal course of things

[۲۵] . beyond the reasonable prevision of the parties

۴ . همانگونه كه در شماره قبل گفته شد خسارات خاص موسوم است به خسارات غیرمستقیم Consequential و طبیعتاً خسارات عام نیز كه در برابر آن قرار دارد. همان خسارات مستقیم تلقی می شود.

[۲۷] . kpohraror v. woolwich society [۱۹۹۶] a all E.R ۱۱۹ C.A

[۲۸] . wrong fully dishonouring a cheque.

[۲۹] . lord macnaghten in strom bruks aktie bolag v.hutchison [۱۹۰۵] A.C

[۳۰] . prehn v. royal bank of Liverpool (۱۸۷۰) L.R. ۵ Ex. ۹۲.

۳ . برای مطلعه بیشتر رك به منبع فقهی

[۳۲] . pleading

[۳۳] . chitty of contraets p.۱۲۷۱

[۳۴] . lord punedin in the Susquehanna [۱۹۲۶] A.C

۱. برای مطالعه بیشتر همان پرونده قبلی

۲. رك به گره Mc Gregory همان منبع :

They are exceptionial in their characteis and therefore they must be claimed specially and proved strictjy

[۳۷] . compensatory and non compensatory damages

[۳۸] . F.H. Lawson remedies for English law p. ۶r wndon b wtter with ۱۹۸۰.

[۳۹] . dovies on contracts p. ۲۴۰ ۷ the London sweet Maxwell ۱۹۹۵.

همچنین در خصوص جبرانی بودن پرداخت خسارت رجوع شود به پرونده

Robinso v. Harman (۱۸۴۸)

[۴۰] . Nominal damages

[۴۱] . where there is inguria sine damno

۳. برای ملاحظه بحث تفصیلی رك به Mc gregore همان منبع ص ۲۸۱ به بعد

[۴۳] . chitty on contract p. ۱۲۷۲-۱۲۷۳ ilicl p

[۴۴] . Mc gregore ibid

[۴۵] . Mc gregore ibid

[۴۶] . contemptuous damages

[۴۷] . foh Lawson ibid page ۶۰

[۴۸] . punitive exemplary svindictive retributory damages

۴. برای دیدن تاریخ پیشینه تاریخی تحولات تاریخی آن رجوع كنید به Mc gregore همان منبع از ص ۲۸۸ به بعد و نیز كتاب F.H.lawson همان منبع صفحه ۱۳۳ به بعد.

[۵۰] . hilty in contract p. ۱۲۷۷-۱۲۷۸ ibid

[۵۱] . Rookes v. Bernard [۱۹۶۴] A.C cassell & co.ltd v. Broome [۱۹۷۲] A.C

[۵۲] . liquidated and anliquidated damages – damages fixed by contract agreed damages clanses- liquidated damages and penalties,

۱. رك به Mc gregore on damages همان منبع ص ۳۱۴ به بعد كه شامل بحث های مفصلی می باشد به chitty on contracts همان منبع ص ۱۲۷۴ و نیز ص ۱۳۲۶ به بعد. Ansons law of contract ص ۵۸۷

treital همان منبع ص ۸۹۸ به بعد، Hugh beak , remedies for breach of contract ص ۵۲ به بعد كه فصل مستقلی را به همین مطلب اختصاص داده است، fifoot and Cheshire the law of contracts ص ۶۰۱ به بعد، paul Dobson a clive M. schmittoff همان منبع ص ۱۸۲-۱۸۳ برای دیدن مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس، فرانسه و آلمان رك به

[۵۴] . Mc gregore ibid

[۵۵] . Treitel ibid p. ۸۹۸

[۵۶] . chitty ibid p. ۱۳۲۶ , Hugh bealc ibid p. ۵۳

[۵۷] . it may be a genuine preestimate of the loss fifoot and Cheshire ibid p. ۶۰۱

[۵۸] . Dunlop pneumatic tyre co. lt. d .v. new garage motor co l.t.d [۱۹۱۵] A.C , smith and Thomas a case book on contract sweet & Maxwell ۱۹۹۶.

[۵۹] . extravagant and un conscionable

[۶۰] . clanses pensels

[۶۱] . Hors du champ d application du projet

[۶۲] . cludle witz les premieres application jurisprudentiolle du droit uniforme de vente international ۱۹۹۵. L.G. D. j.

[۶۳] . joh Honold Documentary history of the uniform law for international sales Kluwer Deventer ۱۹۸۹. p. ۶۰۶-۶۰۷

[۶۴] . peter schlechtriem commentary on the un convention on the international sale of goods translated by Geoffrey Thomas oxford ۱۹۹۸.

[۶۵] . Dommages – interest punififs

[۶۶] . Bernard Audit la vente international do merchandise ۱۹۹۰ l.G.D.J.۴. la loi applicable designeo par le droit unternational prive du for. Karl H. neumayes Catherine ming ibid p ۴۹۷

[۶۷] . schlechtrien ibid p. ۵۷۲ , Tretel a comparative account.

مثلاً در نظام حقوق فرانسه و آلمان حق تعدیل در شرط به قاضی داده شده است. ibid p. ۲۳۳-۲۳۴ اما در نظام موضوعه ما قاضی به استناد ماده ۲۳۰ بر حق كم یا زیاد نمودن مبلغ را ندارد.

[۶۸] . Restitionary damages

[۶۹] . chitty on contraets ibid , page ۱۲۸۰

۳. برای تحقیق و مطالعه بیشتر رك به Treitel همان منبع ص ۹۴۴ به بعد و نیز Ansons laur of contract ص ۶۱۴ و ۶۱۵ و نیز mugh beale همان منبع ص ۲۰۴ به بعد.

[۷۱] . prospective loss

۲. رك به chitty همان منبع ص ۱۲۷۵

۳. برای دیدن مباحث تفضیلی كه طرح آن از مجال تحقیق و حوصله بحث خارج می باشد رك به Mc gregore همان منبع ص۳۶۸ به بعد

۴. دكتر مهدی شهیدی همان منبع ص ۷۳

[۷۴] . loss of chamce

[۷۵] . chaplin v. hick ۱۹۱۱ , nutcases contract law Anne rulf ۱ thed page ۱۶۳

---