پول طبیعی

اخلاق تولید پول

به هر نوع پولی که طی همکاری داوطلبانه افراد مختلف استفاده شود، «پول طبیعی» می‌گوییم. منظور از همکاری داوطلبانه، یک شراکت دو طرفه بدون تجاوز به حقوق افراد دیگر و با توجه به احترام شخصی بودن اموال هر فرد برای خودش است.

مالکیت خصوصی یا شخصی به عنوان یک نهاد اساسی جامعه انسانی قطعا محور بسیاری از تجربیات تاریخی و علوم انسانی بوده است. این مفهوم همچنین محور بسیاری از مباحث اجتماعی مسیحیت نیز بوده است. کلیسای کاتولیک و پاپ‌ها همواره تاکید داشته‌اند که اموال خصوصی باید مصون باشند، این تاکید نه به دلیل داشتن دیدگاهی به نفع مال و ثروت، بلکه به این دلیل بود که آنها دریافته بودند که چنین مصونیتی شرط اولیه بهبود استاندارد زندگی جوامع است. با وجود دانستن اینکه صاحبان دارایی اغلب از آن به خوبی استفاده نمی‌کنند و حتی با اشراف به این موضوع که مشخصا این گونه افراد دارایی شخصیشان را در راستای منافع جامعه به کار نمی‌برند و کوچک‌ترین توجهی به صلاح عمومی جامعه ندارند، باز هم کلیسا از مصونیت اموال خصوصی دفاع می‌کرد.

به طور خلاصه پاپ‌ها حامی جدایی عدالت و اخلاق یا به عبارتی حامی تمایز قائل شدن میان حق مالکیت خصوصی اموال و الزامات اخلاقی برای استفاده مناسب از این اموال بودند. مالکیت خصوصی محترم شمرده می‌شد حتی اگر فردی از داراییش استفاده نمی‌کرد یا از آن سوء استفاده می‌کرد.

به طور کلی وقتی از جامعه‌ای سخن می‌گوییم که مالکیت شخصی در آن دارای مصونیت است، احتمالا از یک «جامعه کاملا آزاد» صحبت می‌کنیم که وجه اقتصادی آن را «بازار آزاد» یا «اقتصاد آزاد» می‌نامند. چنین اقتصادی، اگر با صدقه و نیکوکاری کامل شود، به واقع می‌تواند «پیشرفت اقتصادی و مدنی» را گسترش دهد. آنچه در بخش پولی در چنین جامعه‌ای حاصل می‌شود همان پول طبیعی است که گفتیم. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که در یک جامعه آزاد انواع مختلفی از پول وجود خواهد داشت که همگی پول طبیعی به حساب می‌آیند. توجه کنید که پول طبیعی بیش از هر چیز یک نهاد اجتماعی است. نه فقط به خاطر استفاده از آن در تبادلات میان فردی، بلکه به این دلیل که اصلا فلسفه وجودی آن، توانایی آن برای تامین نیازهای انسان، بهتر از هر واسطه مبادله دیگری است.

به محض اینکه افراد حاضر در بازار تشخیص دهند که این واسطه دیگر مناسب نیست آن را کنار گذاشته و پول‌های دیگر را جانشین آن می‌کنند. چنین آزادی انتخابی، باعث ایجاد یک نظام دموکراتیک و انتخاب بهترین پول ممکن می‌شود.

زمانی که حقوق مالکیت مورد تعدی قرار بگیرد به خصوص زمانی که این تعدی به صورت سیستماتیک انجام شود، دیگر نمی‌توانیم از یک جامعه کاملا آزاد سخن بگوییم. در چنین جامعه‌ای اگر تعدی‌ها به حقوق مالکیت وارد حوزه انتخاب پول نشود، ممکن است پول طبیعی باز هم استفاده شود، اما زمانی که افراد قادر نیستند بهترین پول‌های موجود را خود به صورت آزادانه انتخاب کنند، نوع متفاوتی از پول به وجود می‌آید که به آن «پول اجباری» می‌گوییم.

مشخصه اصلی چنین پولی این است که فلسفه وجودی آن وابسته به تجاوز به حقوق مالکیت است. چنین پولی با وجود جایگزین‌های مناسب‌تر به دلیل وجود اجبار استفاده می‌شود. این نوع پول با اینکه ممکن است همچنان سودآور باشد و در مبادلات غیر‌مستقیم استفاده شود، اما باز هم در هر شرایطی از پول طبیعی سودآوری کمتری دارد؛ چرا که دلیل وجودش تجاوز به حقوق مالکیت است و نه برتری در برآورده کردن نیازهای انسان.

طلا، نقره و مس هزاران سال در بسیاری جوامع نقش پول طبیعی را ایفا کرده‌اند. دلیل آن هم این است که ویژگی‌های فیزیکی آنها باعث شده بیش از هر چیز دیگری مناسب این استفاده باشند، اما آنها را پول طبیعی می‌نامیم، نه به خاطر ویژگی‌های فیزیکی‌شان، بلکه به این دلیل که انسان‌های آزاد در یک فرآیند خودبه‌خودی آنها را برای چنین استفاده‌ای انتخاب کرده‌اند.

به طور خلاصه نمی‌توان با توجه به تجربه‌های قبلی مشخص کرد که یک جامعه چه چیز را به عنوان پول طبیعی برمی‌گزیند. تنها راه فهمیدن چنین چیزی، این است که به افراد اجازه داده شود که خودشان آزادانه بین گزینه‌های مختلف بهترین وسیله مبادله را انتخاب کنند.

نویسنده: ژرژ هالزمان

سید امیرحسین میرابوطالبی

پاورقی‌

۱- در متون معاصر کمتر به این مفهوم پرداخته می‌شود، با این حال این مفهوم ارزشمند را می‌توان در کتاب‌هایی نظیر تاریخچه‌ای کوتاه از پول کاغذی و بانکداری اثر ویلیام گاوج پیگیری کرد.