صورتگری در قرن بیست و یکم

رونمایی از اولین پیوند صورت در آمریکا

چند سال قبل، وقتی کانی کالپ در حین خرید کردن از فروشگاه صدای کودکی را شنید که وی را هیولا خطاب کرد، ایستاد، به طرف کودک رفت و با نشان دادن عکس روی گواهینامه‌اش به کودک گفت: «عزیزم، من این شکلی بودم.» اکنون پس از گذشتن قریب به پنج سال از واقعه خونینی که چهره کانی کالپ را به واقع شبیه یک هیولا کرده بود، وی با ایستادن در جلوی دوربین خبرنگاران، چهره جدید خود را که با کمک تیم جراحی پلاستیک کلینیک کلیولند به دست آورده بود به جهان نشان داد...

همه چیز از یک دعوای خانوادگی شروع شد. دلیل واقعی درگیری این زوج به درستی مشخص نیست اما نتیجه این درگیری، فاجعه بار بود. تام کالپ ابتدا با یک تفنگ شات‌گان همسر خود را هدف قرار داد و سپس به قصد خودکشی به سمت خود نیز آتش گشود. هر دو نفر از این حادثه جان سالم بدر بردند اما شلیک گلوله موجب شد که بینی، گونه‌ها، سقف دهان و یک چشم کانی کاملا از بین برود. قطعات گلوله و استخوان‌های شکسته فضای صورت وی را پر کرده بود. حتی پس از ۳۰ عمل جراحی و استفاده از استخوان‌های دنده و پای کانی برای ترمیم صورت، وی همچنان قادر به خوردن غذای جامد نبود و برای تنفس احتیاج به لوله‌ای داشت که مستقیما از نای به بیرون سر باز کرده بود.

شاید بدترین قسمت صدمات وارد شده به کانی تغییر ظاهری وی بود. چهره وی هیچ شباهتی به پیش از حادثه نداشت. کانی هنوز به وضوح پنج سال پیش را به خاطر می‌آورد. روزی که کودکی در فروشگاه به مادرش می‌گفت: «تو گفتی هیولا وجود نداره، ولی یه هیولا اونجا وایستاده!»

تام کالپ، شوهر کانی پیش از دادگاه از اتفاقی که افتاده بود ابراز ندامت کرد. وی در دادگاه هیچ دفاعی از خود نکرد و تنها با گفتن جمله «من قصد این کار را نداشتم» از همسرش تقاضای بخشش کرد. تام به هفت سال زندان محکوم شد و در حال حاضر نیز ادامه محکومیت خود را می‌گذراند.

● ترس و امید

اولین اخبار در مورد پیوند صورت در ۱۷ دسامبر ۲۰۰۸ منتشر شد. در آن زمان به دلایل خاص، نام بیمار ذکر نشده بود. جراحی ترمیمی در کلینیک جراحی کلیولند صورت گرفت. این کلینیک به نوعی در زمینه عمل‌های جراحی پیشرو محسوب می‌شود. اولین عمل آنژیوگرافی عروق قلب در این موسسه انجام شده است. یک تیم فوق حرفه‌ای شامل یازده جراح به رهبری خانم ماریا سیمونو انجام این عمل را بر عهده گرفت. خطرات این عمل به حدی قابل توجه بود که انجمن جراحان انگلستان و همچنین انجمن اخلاق پزشکی فرانسه توصیه کرده بودند این عمل به‌هیچ‌وجه انجام نشود. به ویژه آنکه پیوند صورت برخلاف سایر پیوندها برای نجات جان بیمار ضروری نیست و به خطرات احتمالی پیوند و تضعیف سیستم ایمنی و امکان بروز عفونت نمی‌ارزد اما دکتر سیمونو معتقد است بدشکلی چهره می‌تواند موجب تغییرات قابل توجهی در زندگی انسان شود و حتی می‌تواند وی را کاملا از سطح جامعه جدا کرده به درماندگی و انزوا بکشاند.

عمل جراحی به طور همزمان در دو اتاق عمل مجاور صورت ‌گرفت. در این عمل جراحی که از ساعت ۵:۳۰ بعد از ظهر آغاز شد، در حالی که در یک اتاق بافت صورت فرد دهنده با دقت تمام از بدن جدا می‌شد، در اتاق دیگر بافت‌های قدیمی و مرده صورت کانی پاک می‌شد تا وی را برای پیوند آماده کنند. در طول عمل اعضای تیم جراحی به طور چرخشی جای خود را تغییر داده و یا به استراحت می‌پرداختند.

طی این عمل جراحی که ۲۲ ساعت به طول انجامید، تقریبا ۸۰ درصد صورت کانی مورد پیوند قرار گرفت. در واقع به جز پیشانی، پلک فوقانی و چانه، مابقی اجزای صورت از بدن زن جوانی که به تازگی درگذشته بود به بدن کانی پیوند زده شد. حتی قسمت‌هایی از استخوان‌های صورت وی نیز برای پیوند مورد استفاده قرار گرفت تا بازسازی بینی و گونه‌ها امکان‌پذیر شود. مساحت قسمت پیوند زده شده در حدود ۵۰۰ سانتی‌متر مربع بود.

دکتر ماریا سیمونو پیش از عمل به خبرنگاران گفت: «در حال حاضر استرس زیادی بر تیم جراحی و بیمار وارد می‌شود. این یک عمل بسیار خطرناک است. خوشبختانه بیمار درک بسیار مناسبی از عمل و خطرات احتمالی آن – حتی خطر مرگ – دارد. با این وجود تصور اینکه یک بیمار بتواند دوباره به راحتی نفس بکشد، غذا بخورد و لبخند بزند، حس بسیار خوبی است. بعد از عمل تا حدودی استرس‌ها کاهش می‌یابد و تا آن زمان باید فقط امید داشته باشیم.»

دکتر سیمونو سابق بر این نیز توجه و علاقه خود را به مشکلات بیمارانی که دچار نقص در چهره خود شده‌اند نشان داده است. وی در سال ۲۰۰۴ با دریاف مجوز برای پیوند صورت و تهیه یک پروتکل دقیق برای انتخاب بیماران مناسب، توجه همگان را به خود جلب کرد. وی در کتاب خود درباره پیوند صورت تاکید می‌کند: «صورت ما تنها نقش چهره‌ای که آن را رنگ و لعب بدهیم یا بپوشانیم را بازی نمی‌کند. چهره، اساسی‌ترین پایه تماس با سایر اعضای جامعه است. هیچ عضو آناتومیک دیگری را در بدن نمی‌توانید بیابید که حتی ذره‌ای بتواند حرکات و احساساتی را که با استفاده از عضلات صورت بیان می‌شود، نشان دهد...»

در ماه ژانویه، کانی توانست پس از پنج سال طعم پیتزای مورد علاقه خود را دوباره بچشد و همراه با قهوه‌اش کلوچه بخورد. وی در طول مدتی که برای ادامه درمان تحت نظر بود، یک بار علایمی خفیفی از رد پیوند را نشان داد که با مصرف کوتاه مدت استرویید علایم وی برطرف شد. در کنار تیم جراحی موسسه کلیولند، تیمی متشکل از متخصصین بیماری‌های عفونی، متخصصین ایمونولوژی و روان‌پزشکان حضور داشتند تا در موارد خاص مانند رد پیوند، ایجاد عفونت یا مشکلات روحی بیمار در مقابله با ظاهر جدید خویش تیم پزشکی را یاری دهند.

● من هیولا نیستم

فکر می‌کنم شما برای دیدن من آمده‌اید! این اولین جمله‌ای بود که کانی خطاب به خبرنگاران گفت. در پنجم ماه می، وی برای اولین بار رودروی خبرنگاران قرار گرفت و به پرسش‌های آنان پاسخ داد. به گفته خبرنگاران حرکات صورت وی چندان ظریف نیست. چهره وی پف کرده به نظر می‌رسد و قسمت‌هایی از پوست صورت هنوز به صورت چین خورده دیده می‌شود که البته تیم پزشکی قصد دارد در آینده ترمیم بیشتری روی آن انجام دهد. با این وجود، وی می‌تواند به راحتی بخندد و حرف بزند. گرچه درک صحبت‌های وی هنوز چندان آسان نیست.

«به نظر من نکته مهم‌تر این است که خانواده دهنده این پیوند را فراموش نکنیم. کسی که این امکان را برای پیوند من فراهم کرد.»

تاکنون هیچ اطلاعاتی درباره زن جوانی که صورت وی به کانی پیوند زده شده منتشر نگردیده است. با این وجود کلینیک کلیولند اعلام کرد خانواده آن زن با دیدن عکس‌های پیش و بعد از عمل جراحی شدیدا تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. همسر سابق کانی نیز با دیدن عکس‌های کانی به وی تبریک گفته است. تام همچنان امیدوار است که پس از آزادی از زندان بتواند پیش همسر سابقش برگردد.

کلینیک کلیولند اعلام کرده است قصد دارد در آینده نزدیک دومین عمل پیوند صورت را نیز انجام دهد. بیمار احتمالی، زنی به نام کارلا ناش است که توسط شامپانزه دوستش مورد حمله قرار گرفته و دست، چشم، بینی، لب‌ها و پلک خود را از دست داده است. گرچه کلینیک کلیولند اعلام کرده که هنوز برای تصمیم‌گیری پیوند صورت درباره وی زود است.

کانی کالپ اعلام کرد تلاش خواهد کرد تا دید مردم نسبت به افرادی که دچار آسیب‌هایی شده‌اند که باعث تغییر ظاهر آنها گردیده تغییر کند. وی خطاب به خبرنگاران گفت: «وقتی کسی را می‌بیند که از نظر ظاهری شبیه به شما نیست، درباره او قضاوت نکنید. چون نمی‌دانید بر آنها چه گذشته است. کانی امیدوار است که پس از این پیوند، بتواند در کنار دو فرزندش، مانند سابق در اجتماع حضور داشته باشد و به شغل سابق خود برگردد. اگر چه کانی مجبور است تا آخر عمر برای جلوگیری از رد پیوند از داروهای سرکوب کننده ایمنی استفاده کند، اما حداقل اکنون می‌تواند با لبخند رو به خبرنگاران بگوید: من هیولا نیستم!»

دکتر روزبه بخیت