انـدک انـدک ارگـانـیـک هـا مـی رسـنـد

تعریف محصولات ارگانیک در کشورهای مختلف کمی با یکدیگر متفاوت است اما به طور کلی, محصول ارگانیک به محصولی گفته می شود که در فرآیند رشد, پرورش, کاشت, داشت و برداشت آن هیچ نوع ماده یا کود شیمیایی ای استفاده نشود

تعریف محصولات ارگانیک در کشورهای مختلف کمی با یکدیگر متفاوت است. اما به طور کلی، محصول ارگانیک به محصولی گفته می‌شود که در فرآیند رشد، پرورش، کاشت، داشت و برداشت آن هیچ نوع ماده یا کود شیمیایی‌ای استفاده نشود...

در برخی کشورها، همین‌که به محصولی سموم دفع آفات‌نباتی یا کودهای شیمیایی نزنند، برای ارگانیک‌ دانستن محصول کافی است. متخصصان برخی از کشورها هم معتقدند اگر در صورت آنالیز‌کردن محصول، هیچ نوع ماده شیمیایی اضافی‌ای در آن مشاهده نشود، می‌توان گفت آن محصول ارگانیک است.

از آنجا که اساس تولید محصولات ارگانیک، معمولا بر پایه آزمایش نیست، بنابراین مسوول اصلی نظارت بر تولید و تامین فرآورده‌های ارگانیک در ایران، وزارت جهاد کشاورزی است. اساس این محصولات، فرآیند تولید است. یعنی باید نظام تولید محصول ارگانیک در یک مزرعه یا دامداری اجرا شود.

نظام تولید هم به این ترتیب است که دامدار یا کشاورز به جای مبارزه شیمیایی با آفت‌های مختلف از روش‌های بیولوژیک برای از بین بردن آنها استفاده می‌کند. مثلا یک کشاورز برای از بین بردن حشره‌های خاصی که به محصول آسیب می‌رساند به جای حشره‌کش‌های شیمیایی از زنبور یا روش‌های بیولوژیک دیگر کمک می‌گیرد.

از طرف دیگر کشاورزانی که قصد تولید محصولات ارگانیک را دارند، برای بارور‌کردن خاک به جای استفاده از کودهای شیمیایی از کودهای آلی و مواد طبیعی استفاده می‌کنند.

اولین کاری که باید در مورد تولید و برای استقبال از محصولات ارگانیک انجام شود، آموزش و ترویج است. یعنی وزارت جهاد کشاورزی باید تمام تلاش خود را برای آموزش به کشاورزان و مروجین کشاورزی که در مناطق و روستاهای مختلف حضور دارند، برای تولید محصولات ارگانیک انجام بدهد.

این کشاورزان باید برای استفاده‌نکردن از سموم و کودهای شیمیایی در تولید محصولاتشان آموزش‌های لازم ببینند که رسیدن به این هدف هم یک شبه میسر نمی‌شود چون نظام تولید باید آمادگی لازم را برای این کار پیدا کند. حتما می‌دانید که تامین مواد‌غذایی در بخشی از سیاست‌های نظام تولید، مهم‌تر از شیوه تولید مواد‌غذایی می‌شود. مثلا ممکن است کشوری در مرحله خاصی بخواهد تولید یک نوع محصول را تا سقف معینی افزایش دهد و به همین دلیل، میزان تولید آن محصول در اولویت بالاتری نسبت به ارگانیک بودن آن قرار می‌گیرد، بنابراین منطبق‌کردن حجم تولید و نوع تولید در دوره‌هایی از زمان کمی مشکل می‌شود. با این حساب، شاید بتوان ادعا کرد شکل‌گیری تدریجی سیستم‌های تشویقی می‌تواند راهی برای تولید محصولات سالم‌تر و ارگانیک در کنار تولید مواد‌غذایی کافی در کشور باشد. با تمام این تفاسیر تولید محصولات ارگانیک در کشور، به سیاست‌گذاری طولانی‌مدت نیاز دارد که مسوولان در پی تحقق آن هستند. یکی از گام‌هایی که در زمینه افزایش تولید محصولات ارگانیک در وزارت کشاورزی برداشته شده، حذف یارانه مستقیم سموم آفات‌نباتی است. با این کار قیمت سموم شیمیایی بالا می‌رود و کشاورزان هم دیگر تمایلی به استفاده بی‌رویه از چنین موادی پیدا نمی‌کنند. از طرف دیگر، آموزش روش‌های بیولوژیک و جایگزین استفاده از موادشیمیایی در روند تولید محصولات کشاورزی و دامی هم در حال ترویج است. این آموزش‌ها و اقدام‌ها باعث می‌شوند حجم تولید محصولات ارگانیک در کشور به تدریج افزایش پیدا کند. نکته دیگر در مورد نظام قیمت‌گذاری محصولات معمولی و ارگانیک است. امکان پایین آمدن حجم تولید با کنار گذاشتن سموم و آفت‌کش‌های مختلف شیمیایی وجود دارد. در نتیجه نظام قیمت‌گذاری هم کمی متفاوت می‌شود. در حال حاضر نظام قیمت‌گذاری در کشور ما معمولا به حجم محصول بستگی دارد. به این ترتیب ممکن است تولید محصولات ارگانیک مثلا برای کشاورزان چندان مقرون به صرفه نباشد و مجبور شوند محصول خود را با قیمت بالایی به فروش برسانند. اگر فرهنگ‌سازی مناسب در مورد تولید و مصرف محصولات ارگانیک در ایران انجام شود و سیاست‌های تشویقی باعث افزایش حجم تولید چنین محصولاتی شوند، شاهد پایین آمدن قیمت این مواد‌غذایی سالم و طبیعی در بازار خواهیم بود.

معمولا مزایای مصرف محصولات مختلفی مانند محصولات ارگانیک در طولانی‌مدت خودشان را نشان می‌دهند. البته سموم مختلف باید در حد تعریف‌شده استفاده شوند و باقیمانده آنها در محصول بررسی و آزمایش می‌‌شود، اما برخی از این سموم آفات‌نباتی می‌توانند در طولانی‌مدت اثر بیماری‌زایی در جامعه داشته باشند که ما در حال حاضر متوجه آنها نباشیم. به همین دلیل تمام دنیا در حال حذف تدریجی این موادشیمیایی از چرخه تولید محصولات غذایی است. به عبارت ساده‌تر، جامعه باید تولید و مصرف محصولات ارگانیک را به چشم یک سرمایه‌گذاری برای سلامت عمومی مردم ببیند نه هزینه‌ای اضافی. تا زمانی که فرهنگ مصرف چنین محصولاتی در بین مردم جا نیفتد، نمی‌توان به موفقیت تولید آن چندان امیدوار بود. جا افتادن فرهنگ هم زمانی انجام می‌شود که مثلا شما یک سیب کوچک ولی سالم را به یک سیب درشت قرمز که با کود شیمیایی پرورش یافته است، ترجیح دهید. یعنی به هیچ‌وجه نباید کیفیت محصول را فدای ظاهر خوب و فریبنده آن کنیم. بد نیست بدانید که در حال آماده‌کردن نشان ایمنی و سلامت برای محصولات سالم در وزارت بهداشت هستیم و قصد داریم در روز جهانی غذا این نشان را به یک مرغ بدون آنتی‌بیوتیک بدهیم. این کار می‌تواند تشویقی برای کشانده شدن تولیدات به سمت حذف تدریجی دارو، کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات‌نباتی شود.

دکتر بهروز جنت

مدیرکل نظارت بر موادغذایی، آشامیدنی و بهداشتی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت