رشد بی‌حد و حساب موها

کلمه هیرسوتیسم زیاد شنیده می‌شود، اما گاهی اشتباه به کار برده می‌شود. هیرسوتیسم به معنی افزایش موی زائد مردانه است، یعنی تنها به مواردی اطلاق می‌شود که مو دارای شرایط خاص …

کلمه هیرسوتیسم زیاد شنیده می‌شود، اما گاهی اشتباه به کار برده می‌شود. هیرسوتیسم به معنی افزایش موی زائد مردانه است، یعنی تنها به مواردی اطلاق می‌شود که مو دارای شرایط خاص موهای مردانه (موی خشن و پرچین و شکن) باشد و در محل‌های خاصی رشد کند. این محل‌های خاص شامل پشت لب، چانه (ریش و سبیل)، ناحیه بالایی و پایینی پشت (کمر)، روی بازوها، کشاله ران‌ها و در خط میانی بدن در جلوتنه (در بالای سینه‌ها و زیر و بالای ناف و در خط وسط) می‌شود. اینها مکان‌هایی است که موهایی که حساس به هورمون مردانه یا تستوسترون است، وجود دارد و در صورت افزایش این هورمون، این موها شروع به رشد و افزایش می‌کند و هر چه میزان این موها بیشتر باشد نشانه شدیدتر بودن بیماری است.

برخلاف مکان‌های گفته شده موهای سایر نقاط بدن حساسیت بسیار کمی به هورمون مردانه دارد، مثل موهای اندام‌ها یا تنه، یا اصلا به این هورمون حساس نیست، مثل موهای ابرو و مژه. برعکس این موارد را در موهای سر در محل پیشانی می‌بینیم که در صورت افزایش هورمون مردانه با ریزش موی این ناحیه روبه‌رو می‌شویم. در مورد موهای ناحیه زیربغل و شرمگاهی مسأله متفاوت است، یعنی این موها بشدت به هورمون مردانه حساس است و با وجود میزان بسیار کم هورمون مردانه رشد می‌کند و افزایش می‌یابد. منشا این میزان اندک هورمون مردانه غده فوق‌کلیوی و تخمدان است. پس در کسانی که با افزایش موی زائد مردانه روبه‌رو هستند باید به بیماری‌های این دو عضو بدن فکر کنیم و به دنبال بیماری‌های مربوط به آنها بگردیم.

یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش موی زائد در زنان، تنبلی تخمدان یا بیماری پلی‌کیستیک است. در این بیماری علاوه بر موهای زائد، بیمار با مشکل اختلالات قاعدگی به صورت عادت ماهانه نامنظم و دیر به دیر و عدم تخمک‌گذاری و گاه نازایی روبه‌روست. درمان این بیماری موجب بهبود عادت ماهانه و کاهش موهای زائد می‌شود.

از علل کمتر شایع ایجاد موهای زائد، بیماری غده آدرنال (فوق کلیوی) است که به دلیل نقص ژنتیکی در یکی از آنزیم‌های این غده رخ می‌دهد و بیمار می‌تواند تنها علائم افزایش موی زائد و نامنظمی عادت ماهانه را داشته باشد؛ هرچند در موارد شدید، بیماری در بدو تولد با علائم خاصی تظاهر می‌کند. درمان این بیماری هم در کاهش موی زائد موثر است. از بیماری‌های دیگر غده آدرنال که به افزایش موی زائد منجر می‌شود می‌توان به کوشینگ اشاره کرد که با قرمزی صورت و افزایش چربی ناحیه شانه‌ها و خطوط قرمز در ناحیه شکم همراه است.

از بیماری‌های جدی و مهمی که به افزایش موی زائد منجر می‌شود، توده‌های بدخیم در تخمدان یا غده فوق کلیوی است که با علائم افزایش سریع و شدید موی زائد گاه همراه با خشن شدن صدا و تغییرات اندام‌ها (تغییراتی شبیه اندام مردانه) همراه است. این علائم شبیه زمانی است که بیمار از داروهای حاوی هورمون مردانه (معمولا برای دوپینگ) استفاده می‌کند.

دکتر ثریا عالمی

جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان