تأثیر و نفوذ پارسیان بر آیین یهود

عاریه های زبانی و نمادهایی كه یهودیان از ایرانیان عصر هخامنشی برگرفته بودند و در كتاب تورات برخی از آنها را می توان یافت ,نشان دهنده آن است كه آیین یهود به دلیل دو قرن حیات تحت حاكمیت هخامنشیان به نوعی ادغام و وحدت فرهنگی با آنان دست یافته بود

عاریه های زبانی و نمادهایی كه یهودیان از ایرانیان عصر هخامنشی برگرفته بودند و در كتاب تورات برخی از آنها را می توان یافت ،نشان دهنده آن است كه آیین یهود به دلیل دو قرن حیات تحت حاكمیت هخامنشیان به نوعی ادغام و وحدت فرهنگی با آنان دست یافته بود. با این حال نمی توان به درستی میزان تأثیر و نفوذ هخامنشیان در مسایل سیاسی و مذهبی یهودیان را تعیین كرد.در تمام مدت فرمانروایی هخامنشیان از زمان به قدرت رسیدن كوروش در سال ۵۳۸ (ق. م) تا حمله اسكندر (۳۳۳ق . م) یعنی نزدیك به دو قرن ،غالب یهودیان تحت سیطره و حاكمیت شاهان هخامنشی زندگی می كردند. هنگامی كه كوروش در سال (۵۳۹ه. ق) سرزمین بابل را به تصرف خود در آورد به یهودیان در تبعید بابل اجازه داد تا بار دیگر به كشور و سرزمین خود بازگردند و معابد مذهبی خود را از نو بنا نهند ( كتاب عزرا ،باب اول ،آیه سوم) از این رو برخی یهودیان معتقد بودند كه كوروش بنیانگذار امپراطوری هخامنشی از جانب خدای اسراییل برای نجات یهودیان فرستاده شده است ( كتاب اشعیاء ،نبی، باب چهل و پنج،آیه اول )۲ نگرش مثبت یهودیان به حاكمیت شاهان هخامنشی در كتاب استرو ۳ نحمیای۴ تورات نیز به چشم می خورد . حتی در كتاب استر چنین آمده است كه در آن هنگام كه هامان ۵ یكی از بزرگان دربار اردشیر می خواست با توطئه و دسیسه چینی ، یهودیان را از سرزمین های امپراطوری هخامنشی بیرون براند، اردشیر پادشاه كبیر امپراطوری هخامنشی هیچ كینه و دشمنی نسبت به یهودیان از خود نشان نمی داد.

ـ عاریه های زبانی یهودیان

از آن جایی كه یهودیان به حاكمیت امپراطوری پارسی دید مثبتی داشتند، لذا انتظار می رود كه در زبان باستانی یهودیان ،آثار و نشانه هایی از تأثیر و نفوذ این امپراطوری را بیابیم. در كتاب مقدس تورات،به زبان های عبری و آرامی ،برخی كلمات وجود دارندكه به نظر می رسد از زبان باستانی ایرانیان به عاریه گرفته شده است. بارزترین مثالی كه در این زمینه می توان به آن اشاره نمود كلمه « پردس pardes » به معنای بوستان و باغ بزرگ است كه واژه « پارادیس paradis »از آن مشتق شده است واژه « راز raz » به معنای « سر » كه در كتاب دانیال و نسخ خطی « دریای سیاه » به كرات به كار رفته است،منشاء ایرانی دارد . نشانه دیگر تأثیر و نفوذ پارسیان بر آیین یهود علاقه ای است كه یهودیان در افسانه های خود به فرشته و دیو نشان می دهند . این علاقه و توجه بیش از حد در عهد هخامنشی و جانشینان اسكندر كه دارای تمایلات یونان دوستی بودند به شدت افزایش یافت .چنین تحول و دگرگونی ناشی از اهمیتی است كه پارسیان به سرشت و رویه انسانی قایل بودند. به عنوان مثال «آسموده Asmodee» اسمی پارسی است كه نام دیوی در یكی از افسانه های یهودیان نیز می باشد . همچنین در برخی متون یهودیان كه در آن وقایع مربوط به روز قیامت و پایان دنیا به صورت تاریخی حكایت شده است ،نظیر كتاب دانیال (از باب ۷ الی ۱۲) و مكاشفه یوحنای رسول در انجیل تاریخ به دوره های از پیش تعیین شده ای تقسیم شده است . این تقسیم بندی تاریخی در كتاب تورات به زبان عربی،وجود ندارد ولی در آیین مزدك،از جایگاه مهمی برخوردار است. در كتاب « بهمن یشت » به زبان پهلوی مؤخر كه تفسیر یكی از نسخه های از بین رفته اوستا است،چنین آمده است كه زرتشت درختی می بیند كه دارای ۴ شاخه است. شاخه های درخت به ترتیب از جنس طلا،نقره ،فولاد و آلیاژی از آهن بود. به واقع آنچه كه زرتشت دیده است قسمتی از تورات در كتاب دانیال (باب دوم آیه ۳۱ الی ۳۵) را به ذهن ها می آورد: ۸ شبی بخت النصردر خواب تمثالی می بیند كه سر آن از طلای خالص و ناب، سینه ها و بازوهایش از نقره ،شكم و ران هایش از برنز و ساق هایش قدری از آهن و كمی از گل بود دانیال نبی این خواب را توالی چهار سلسله پادشاهی تعبیر می كند. ( كتاب دانیال،باب دوم،آیه ۳۷ الی ۴۵ ) ۹. به یقین رابطه ای بین این دو متن وجود دارد لیكن در خصوص تأثیر گذاری متقابل آنها،بین پژوهشگران اختلاف نظر وجود دارد. از آن جایی كه استفاده از فلز در مجسمه ( تمثال ) نسبت به استفاده آن به عنوان شاخه های درخت ، منطقی تر است . بسیاری از محققین براین گمانند كه متن پارسی از متن كتاب دانیال تأثیر گرفته است. با این همه تقسیم بندی دوره های تاریخی به چهار دوره سلسله پادشاهی كه در هر دو متن نیز به آن اشاره شده است . از جایگاه مهم تری در اندیشه پارسیان نسبت به یهودیان برخوردار است . از سویی این امكان وجود دارد كه كتاب دانیال نبی و بهمن یشت هر دو به یك روایت بسیار كهن پارسی كه در اوستا بوده است،بركردند. با مطالعه تاریخ این حقیقت آشكار می گردد كه با این كه در متن كتاب دانیال و سایر متون دینی یهودیان ،از مادها سخن به میان آمده است لیكن مادها هرگز بر مردم یهود حكومت نكرده اند و این منشا پارسی داشتن توالی چهار دوره تاریخی یا ۴ سلسله پادشاهی را بیش از پیش نشان می دهد.

در كتاب « بهمن یشت » در تفسیر خواب زرتشت به وی چنین گفته شده است كه چهارمین سلسله پادشاهی ( آلیاژ آهن) پس از گذشت ده قرن كامل از ظهور زرتشت آغاز خواهد شد . این تقسیم بندی تاریخی به ده قرن در بسیاری از متون یهودیان نظیر مكاشفه یوحنا نیز آمده است . همچنین انتظاری كه مسیحیان بر اساس روایت های دینی برای وقوع تغییری بنیادین در پایان یك هزاره دارند ، ریشه در اندیشه های پارسی دارد . لیكن نمونه بسیار جالب تأثیر و نفوذ پارسیان بر آیین یهود را می توان در طومارهای بحر المیت یافت . به واقع آن چه كه در این طومارها آمده است حكایت از آن دارد كه خداوند سرشت بشریت را به روشنی و تاریكی تقسیم كرده است.

مفهوم دو گانگی در طومارهای بحر المیت:

طوماری كه در قمران بنام «قانون جنگ » یافت شده است نبرد فرزندان روشنایی و تاریكی را كه به فرمان دو سرشت مدعی صورت می گیرد،حكایت می كند. در گاتاهای زرتشت چنین آمده است كه اهورامزدا خدای بزرگ جهان دارای دو فرزند دو قلو است :یكی از آنها مظهر دروغ و دیگری مظهر راستی و حقیقت است. بعدها در دوره اخلاف اسكندر كه روح یونان دوستی حاكم شد سرشت نیكی و خیر همان اهورامزدا سرشت شر و بدی به اهریمن تشبیه شده است.

---