مدیریت منابع الكترونیكی در كتابخانه های دانشكده ای دانشگاه شهید چمران اهواز

كتابخانه ها دارای اهداف مشتركی هستند و از آنجا كه كتابخانه یك مركزعلمی فرهنگی است,مراجعان و مخاطبان آن نیازهای مناسب خود را طلب می كنند هدف كتابخانه ها و مراكز اطلاع رسانی,فراهم آوری خدمات اطلاعاتی منطبق برنیازهای مراجعه كنندگان است برای رسیدن به این هدف,آنها مجموعه ای ازمقولات اطلاعاتی را ارائه می دهند

كتابخانه‌ها دارای اهداف مشتركی هستند و ازآنجا كه كتابخانه یك مركزعلمی-فرهنگی است،مراجعان و مخاطبان آن نیازهای مناسب خودرا طلب می كنند.هدف كتابخانه ها و مراكزاطلاع رسانی،فراهم آوری خدمات اطلاعاتی منطبق برنیازهای مراجعه كنندگان است.برای رسیدن به این هدف،آنها مجموعه‌ای ازمقولات اطلاعاتی را ارائه می دهند.با ظهورمنابع الكترونیكی ورشد فزاینده آنها،وظیفه كتابخانه ها برای تامین نیازهای اطلاعاتی كاربران افزایش یافته است.بدین ترتیب،دسترسی به منابع الكترونیكی بسیار ضروری می نماید؛چنانكه دسترسی به پایگاههای اطلاعاتی یك وسیله كمكی بسیار مهم برای پژوهشگران گردیده است.مساله ای كه دراینجا اهمیتی فراوان دارد و دراین پژوهش به آن پرداخته شده است،مدیریت منابع الكترونیكی دركتابخانه می باشد .درابتدا،لازم است تا تعریفی ازمنابع الكترونیكی و مدیریت این منابع و معیارهای این روند،بیان شود .پس ازآن، به شرح هدف پژوهش،شیوه پژوهش و نتیجه گیری خواهیم پرداخت.

● تعریف

▪ منابع الكترونیكی و انواع آن

منابع الكترونیكی،منابعی هستند كه با فناوری رایانه درارتباط هستند یا منابعی كه كه شیوه های الكترونیكی قابل دسترسی می باشند.انواع منابع الكترونیكی شامل:

۱) منابع ناپیوسته: این منابع روی لوح فشرده یا دیسكت،قابل دسترسی هستند.

۲) منابع شبكه ای:منابع كتابشناختی یا تمام متن كه روی سرورهای شبكه ذخیره شده و قابل دسترسی هستند.

۳) منابع ایترنتی:منابع كتابشناختی یا تمام متن كه ازطریق اینترنت قابل دسترسی هستند.

۴) منابع ضمیمه(پیوست):منابع الكترونیكی ناپیوسته ای كه همراه قالب اولیه منابع ارائه می شوند.(۵۵:۱)

مدیریت منابع الكترونیكی

منظورازمدیریت منابع الكترونیكی،فراهم آوری یك ساختارجامع و انجام یك سلسله فعالیتهای نظام مند است كه به تحویل الكترونیكی اطلاعات،منجر می شود.این موارد به ترتیب زیرهستند:

۱) مجموعه سازی كه شامل: انتخاب-سفارش و خرید منابع است.

۲) سازماندهی كه فهرست نویسی و رده بندی منابع الكترونیكی را دربرمی گیرد.

۳) دسترسی،شامل مواردی چون:امانت منابع و آگاهی ازوجود آنها توسط كاربران است.

۴) حفاظت ازمنابع الكترونیكی،به دربرگیرنده وجود آرشیو استاندارد و محل نگهداری مناسب برای این منابع و امنیت آنها می باشد.

۵) مسائل بودجه

۶) ارزشیابی كه مسائل آماری و مدیریتی و نظرسنجی ازكاربران را دربرمی گیرد.

۷) گسترش خدمات و پشتیبانی(۲)

معیارها درمدیریت منابع الكترونیكی

پس از تعریف مدیریت منابع الكترونیكی، به شرح این فرآیند و معیارهای موجود برای مدیریت منابع الكترونیكی خواهیم پرداخت.

▪ مجموعه سازی

افرادی كه درگزینش منابع الكترونیكی شركت می كنند،درحقیقت همان افرادی هستند كه درگزینش سایر منابع اطلاعاتی چاپی(كتاب و مجله و…)نیز مشاركت دارند؛یعنی متخصصین موضوعی و متخصصین كتابداری و اطلاع رسانی.درگزینش این مواد،وجود یك متخصص درزمینه سخت افزار و نرم افزاررایانه، به منظوراستفاده ازمنابع یا قابلیت تطبیق آن منابع با نرم افزار و سخت افزارهای موجود دركتابخانه،ضروری می نماید.درمجموعه سازی منابع الكترونیكی، باید معیارهای زیردرنظر گرفته شوند:

ـ جامعه استفاده كننده:اطلاعات منابع الكترونیكی مورد نظرباید متناسب با نیازهای آموزشی و پژوهشی جامعه كاربرباشد كه این خود نیازمند بررسی و شناسایی دقیق نیازهای اطلاعاتی جامعه كاربر است.

ـ محتوا:منابع الكترونیكی مورد نظر باید مرغوبیت،جامعیت و اعتبار منابع چاپی را داشته باشند.درارزشیابی محتوای یك منبع الكترونیكی باید به مواردی چون :سطح فكری،عمق مطالب،صحت مطالب،دقت نویسنده،اعتبارنویسنده و تازه نوبودن توجه شود.

ـ شكل: منابع الكترونیكی باید به گونه ای باشند كه كتابخانه،تجهیزات لازم را برای استفاده ازآنها داراباشد.شكل انتخاب شده منابع،باید ازاستحكام و دوام طولانی برخوردارباشد.اگرمنبع الكترونیكی به صورت لوح فشرده است،باید به قیمت،روزآمدبودن،محتواوقابلیت شبكه ای شدن آن توجه شود.اگر منبع اینترنتی باشد،هزینه،قابلیتهای جستجو و محتوا باید درنظر گرفته شود.

ـ روزآمدی:محتوای منابع الكترونیكی باید تازه و بهنگام باشد.

▪ سازماندهی

لازم است كه منابع الكترونیكی،همچون منابع چاپی،براساس اصول پذیرفته شده ای سازماندهی شوند تا كاربازیابی این مواد،تسریع و تسهیل گردد.

▪ دسترسی

كاربران كتابخانه باید برای استفاده ازمنابع الكترونیكی آموزش ببینند و شیوه های ممكن برای دسترسی آنها به منابع الكترونیكی باید شناسایی شود.امانت بین كتابخانه ای می تواند درافزایش دسترسی كاربران به منابع الكترونیكی موردنیازشان،مؤثرباشد.

مآخذ

۱. داورپناه،محمدرضا(۱۳۸۱).جستجوی اطلاعات علمی و پژوهشی درمنابع چاپی و الكترونیكی.ویراستار محمد حسین دیانی.تهران:دبیزش.

۲. Webber,Sheri(۲۰۰۲).Electronic Resources Management Program Purchase College Library.Retrieved November ۲۳,۲۰۰۳ from world wide web:

http://dlist.sir.arizona.edu/archive

۳.Electronic Resources Managenment Initiative.Retrieved November۱۹,۲۰۰۳ from world wide web: http://library.lclark.edu/staff/systems/electronic/resourcesmanagementInitiative.htm

تألیف: امیررضا اصنافی

دانشجوی كارشناسی ارشد علوم كتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شهیدچمران اهواز

---