سینما در سیما

دو دهه پیش , قبل از اینکه هنوز شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای گسترش بیابد و جهان به اندازه امروز در جامعه اطلاعاتی و شبکه ای تنیده شود برخی سریالهای ایرانی و ژاپنی و فیلم های عصر جمعه بود که علاقمندان به سینما را پای جعبه جادو می نشاند تا از تماشای آن لذت ببرند و به اصطلاح اوقات فراغت را غنی سازند

دو دهه پیش ، قبل از اینکه هنوز شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای گسترش بیابد و جهان به اندازه امروز در جامعه اطلاعاتی و شبکه ای تنیده شود برخی سریالهای ایرانی و ژاپنی و فیلم های عصر جمعه بود که علاقمندان به سینما را پای جعبه جادو می نشاند تا از تماشای آن لذت ببرند و به اصطلاح اوقات فراغت را غنی سازند. تا اینکه سالها بعد اگر اشتباه نکنم ۱۷ سال پیش شبکه اول در آخرین ساعت های شب های جمعه به پخش برنامه جدیدی تحت عنوان " هنر هفتم" پرداخت که اجرای آنرا دکتر اکبر عالمی مدرس سینما به عهده داشت . این اولین بار بود که علاقمندان جدی سینما شاهد برنامه ای بودند که فیلمها ی مهم تر سینمای ایران و جهان را به نمایش می گذاشت و باز هم برای نخستین بار بود که به نقد و تحلیل فیلم پس از نمایش پرداخته می شد که آن زمان یک نو آوری و خلاقیت رسانه ای به حساب می آمد که هنوز هم برای سینما دوستان دارای حس نوستالوژیک است.

عدم دسترسی به نسخه های با کیفیت فیلم ها و فقدان ابزار و امکانات تکثیر و توزیع فیلم های سینمایی در آن زمان، هنر هفتم را به کانون توجه اهل فرهنگ و هنر تبدیل کرد تا از این فرصت استثنایی برای سینما ی مورد علاقه خود استفاده کنند.

امروز اما به واسطه گسترش تکنولوژی های ارتباطی و توسعه شبکه های تلویزیونی و مراکز پخش آثار سینمایی "فیلم "یکی از قابل دسترس ترین کالاهای فرهنگی در جامعه ما شده است به طوری که آرشیو شخصی افراد گاهی به اندازه کل فیلم هایی است که سالانه از تلویزیون پخش می شد.اما اکنون شبکه های مختلف تلویزیونی هر کدام با ایجاد ویژه برنامه های تلویزیونی مثل هنر هفتم تلاش می کنند تا نگاهی تخصصی به فیلم و سینما داشته باشند به طوری که یک نوع رقابت تلویزیونی را در این زمینه شاهد هستیم . سینما یک ، سینما ۴ ، سینما۵ ، سینما گلخانه ، سینما ماوراء ، سینما اقتباس ، صد فیلم و...نمونه هایی از این برنامه ها هستند.

برخی از این برنامه ها ، سینما را در ژانر و قالب خاص دنبال می کنند مثل سینمائ ماوراء یا سینمای کمدی و سینمای مستند که ممکن است مخاطبان محدودتری داشته باشند و برخی دیگر نیز از عمومیت بیشتری برخوردار هستند که باز هم این دسته به دو گروه تقسیم می شوند فرضا سینما یک به انواع ژانرها و فیلم هایی سینمایی می پردازد که طیف مخاطبان آن از علاقه مندان جدی سینما تا مخاطبان عام را دربر میگیرد و برنامه ای مثل صد فیلم که به فیلمهای عامه پسند تر می پردازد و بیشتر مخاطبان عام را شامل می شود . ساخت و تولید چنین برنامه هایی اگرچه برای علاقمندان سینما خوشایند است اما نوعی عدم انسسجام و بی هویتی نیز در آن دیده می شود و دیگر جایگاه و محبوبیت قبل را ندارد. . قطعا یکی از حسن های این برنامه ها ، نقد و بررسی فیلم و معرفی آن در قبل و بعد نمایش بوده است که شناخت و آگاهی مخاطبان را نسبت به آثار سینمایی افزایش می دهد و به نوعی مخاطب سازی می پردازد . همچنین جایگاه نقد و منتقدان به واسطه این برنامه ها شناخته شده تر شد. اما نقطه ضعف این برنامه ها خود از همین منظر قابل بررسی است و آنهم انتخاب منتقدان است . در بسیاری از جلسات نقد و برسی این فیلم ها از اشخاص و به اصطلاح کارشناسانی استفاده می شود که منتقد سینما نیستند و چه بسا آشنایی و تسلط کافی بر این حوزه ندارند مثلا یک روان شناس یا جامعه شناس و عالم سیاسی فیلمی را نه از منظر سینمایی که بر اساس حوزه تخصصی خود به نقد می کشد که در بیشتر مواقع نظرات آنها هیچ ارتباطی با موضوع و مضمون فیلم ندارد. گویی ببین نقد فیلم و تحلیل سینما تفکیک صورت نمی گیرد . اگر قرار باشد سینما در مقام یک هنر _ صنعت محور بحث باشد و ارتباط و تعامل آن با دیگر اجزائء جامعه بررسی شود منطقی است که یک جامعه شناس یا روانشناس درباره آن سخن بگوید اما زمانی که یک فیلم مشخص مورد نقد قرار می گیرد حتما باید از حضور یک منتقد و کارشناس فیلم استفاده شود.

کارشناسان غیر سینمایی با طرح مسائل خارج از متن فیلم گاهی به درک وارونه اثر جهت می دهند و نه تنها به شنا خت بهتر یک اثر سینمایی کمک نمی کنند بلکه تصور نادرستی از آن ترسیم میکنند . این مساله به تنزل جایگاه نقد و منتقدان سینما هم دامن می زند. به هرحال نقد فیلم ومنتقدان سینما دارای هویت حرفه ای و تعریف شده ای هستند که لااقل در برنامه ای که به اسم سینما است و فرصتی هم برای نقد گذاشته است باید به رسمیت شناخته شوند. اگر قرار باشد هر کس از منظر حرفه ای خود تحلیلی از فیلم داشته باشد دیگر چه نیازی به منتقد سینما وجود دارد!

مساله دیگر اینکه اساسا چند درصد مخاطبان ، نقد و بررسی های فیلم را جدی می گیرند و به تماشای آن می نشینند ؟ مثلا برنامه سینما یک در ساعت های پایانی شب پخش می شود تماشاگران پس از پایان فیلم آنقدر خسته و خواب آلود ند که بلافاصله تلویزیون را خاموش می کنند حتی شاید خود منتقدان هم تحلیل های فیلم را جدی نگیرند و تنها به تماشای فیلم اکتفا کنند. یکی از دلایا این مساله دیر وقت بودن زمان پخش آن است . این تمام ماجرا نیست علت های دیگر را باید جستجو کرد . هرچند در جامعه ای که خود سینما با بحران مخاطب روبرو است چه انتظاری می توان از مخاطبان نقد سینمایی داشت؟

توسط سیدرضاصائمی

http://ssaemi.blogfa.com