شاهراه های گسترده از تهران تا دمشق

آگاهی مقام های سوریه و ایران از دشمنی های دیگر قدرت های غربی و بدبینی به رشد روابط میان تهران و دمشق, قوت این رابطه دیرینه است

آگاهی مقام‌های سوریه و ایران از دشمنی‌های دیگر قدرت‌های غربی و بدبینی به رشد روابط میان تهران و دمشق،‌ قوت این رابطه دیرینه است. آنچنانکه اسد در دیدار سال گذشته خود گفته بود دلیل اصلی دخالت دشمنان و غربی‌ها این است که نگذارند پیروزی‌های پی‌درپی ایران و سوریه در چهار سال آینده نیز تکرار شود. از نگاهی دیگر،‌ ایران و سوریه در تلاش برای افزایش اثرگذاری بر مناسبات جاری منطقه و ارتقای جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی خود هستند. روابط تنگاتنگ دو طرف نسخه‌ای موفق را در عرصه معادلات منطقه‌ای به کشورهای دیگر ارایه می‌کند.

رییس جمهوری سوریه در حالی برای هشتمین بار پا بر پله‌های هواپیمایی به مقصد تهران گذاشت که نگاه‌های بسیاری را متوجه دلایل و جزییات سفر خود کرد.

دستان به هم فشرده بشار اسد رییس جمهوری سوریه با همتای ایرانی خود و همچنین دیدار وی با رهبر معظم انقلاب اسلامی طی سفر یک روزه دهم مهر ماه، نشان از جدی بودن دو کشور در ادامه همکاری با هم و همچنین تداوم فعالیت در قالب محور مقاومت داشت.

بشار اسد از آغاز ریاست جمهوری خود در خرداد ماه ۱۳۷۹ هشت سفر رسمی به تهران داشته که پنج مورد آن در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد بوده است.

گرچه نزدیکی مواضع ایران و سوریه مورد توجه بسیاری از کشورهای منطقه و جهان اسلام قرار دارد اما این امر، دغدغه‌هایی را نیز برای برخی دولت‌ها ایجاد کرده است که تلاش‌های اخیر آنان در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی مرتبط با دو کشور، حاکی از عمق نگرانی‌ آنان است. آنچنان‌که رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اسد، آمریکا را مخالف اصلی محور مقاومت در منطقه دانستند و با اشاره به تلاش‌های مقامات آمریکایی برای از بین بردن این محور مقاومت، تصریح کردند: این تلاش‌ها، مانند گذشته به نتیجه‌ای نخواهد رسید.

بیست و هشتم مردادماه ۱۳۸۸ نیز در زمان سفر قبلی اسد به تهران، احمدی‌نژاد گفته بود: امروز دنیا متوجه شده که تئوری‌های غربی به پایان راه خود رسیده است از این رو به شدت نیازمند همکاری و مساعدت سوریه و ایران هستند. علت اصلی ایجاد چنین شرایطی نیز مقاومت و ایستادگی ملت‌های منطقه در مقابل زیاده‌خواهی آنان است.

در آن دیدار، اسد با بیان اینکه روابط ایران و سوریه بسیار قوی‌تر از آن است که روسای جمهوری دو کشور در ملاقات دوجانبه بخواهند آن را مورد تاکید قرار دهند، تصریح کرده بود: ملاقات دو کشور صرفا از این‌رو ضروری است که پیام‌هایی به کشورهای دوردست و نیز منطقه برسانیم؛ چرا که حافظه آنها بسیار ضعیف است و درس‌هایی را که گرفته‌اند، زود فراموش می‌کنند.

● ایران و سوریه؛ ستون‌های محور مقاومت

اصطلاح محور مقاومت برای نخستین بار توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رهبران گروه‌های جهادی و مبارز فلسطینی با ایشان در هشتم اسفندماه سال گذشته استفاده شد. معظم‌له با اشاره به مقاومت مردم غزه مقابل حملات رژیم اشغالگر قدس گفتند: فلسطین بطور قطع و یقین در سایه ادامه استقامت به یاد ماندنی ملت فلسطین، «وحدت گروههای مبارز جهادی حول محور مقاومت» و ایمان و توکل به پروردگار، آزاد خواهد شد و حامیان رژیم صهیونیستی نصیبی جز روسیاهی و بدنامی تاریخی، نخواهند برد.

تاکید ایشان بر تلاش‌های بی‌نتیجه آمریکا برای تضعیف محور مقاومت در دیدار اخیر اسد نیز نشان از اعتقاد راسخ عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی ایران به کارآمدی این ابزار در مقابله با ترفندهای رژیم صهیونیستی و دولت‌های غربی دارد.

رییس جمهوری در سفر بیست و هفتم شهریورماه امسال نیز با بیان اینکه جبهه مقاومت شکل گرفته و روز به روز در حال تقویت است، اظهار داشت: امواج ملت‌های آزاده برای پیوستن به این مقاومت و حرکت‌های استقلال طلبانه در حال گسترش است.

● مواضع مشترک ایران و سوریه در باره رژیم صهیونیستی

رایزنی درباره مسائل مهم منطقه و جهان و رد و بدل کردن نظرات دو طرف در این زمینه‌ها، سبب‌ساز دیدارهای سران عالیرتبه دو کشور در مقاطع حساس تاریخی شده است. به طوریکه آغاز مذاکرات به اصطلاح سازش میان تشکیلات خودگردان فلسطین و رژیم صهیونیستی در آستانه برگزاری شصت و پنجمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد،‌ دلیل کافی را برای سفر کوتاه رییس جمهوری اسلامی ایران به دمشق در بیست و هفتم شهریورماه امسال فراهم آورد.

احمدی‌نژاد با بیان اینکه گسترش و نزدیکی هر چه بیشتر روابط تهران – دمشق به نفع صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی است و با اشاره به حضور نداشتن نمایندگانی از دولت قانونی فلسطین در مذاکرات سازش گفت: در هرگونه گفت و گو و مذاکره در خصوص فلسطین باید نمایندگان واقعی این ملت حضور داشته باشند.

اسد نیز با تاکید بر اینکه مذاکرات مستقیم سازش فقط تلاشی برای تقویت جایگاه باراک اوباما، در عرصه داخلی این کشور محسوب می شود، خاطرنشان کرد: روند مذاکرات سازش میان فلسطین و اسراییل شاهد هیچ تغییری نبوده است و این مذاکرات فقط با هدف حمایت از اوباما در داخل آمریکا، برگزار می‌شود.

به نظر می‌رسد با توجه به برگزاری نشست اتحادیه عرب درباره این مذاکرات، سوریه به نوعی صدای جمهوری اسلامی ایران را در این زمینه به گوش کشورهای عضو این اتحادیه خواهد رساند.

البته مناقشه میان سوریه و رژیم صهیونیستی از زمان اشغال سرزمین جولان به دست عوامل این رژیم در ۱۳۴۶ (۱۹۶۷م.) بیش از پیش جدی شد. جمهوری اسلامی ایران نیز که از همان آغاز با محکوم کردن این اقدام، خواستار بازگرداندن تمامی سرزمین‌های اشغالی به ساکنان اصلی آن بود، در قالب شریکی قدرتمند در کنار دمشق حاضر شد. به طوریکه به صراحت موضوع جولان به عنوان بندی در بیانیه پایانی نشست مشترک روسای جمهوری دو کشور در سیزدهم مردادماه ۱۳۸۷ نیز مورد تاکید قرار گرفت.

در رخدادهایی همچون جنگ ۳۳ روزه لبنان (۱۳۸۵) و همچنین نبرد ۲۲ روزه غزه (۱۳۸۷) نیز دو کشور مواضعی یکسان اتخاذ کردند تا جبهه‌ مشترک خود را مقابل رژیم صهیونیستی استحکام بیشتری بخشند.

سوریه و رژیم صهیونیستی تا پیش از حمله این رژیم به جنوب لبنان چهار مرحله مذاکره غیرمستقیم را با میانجیگری ترکیه انجام داده بودند ولی با حمله رژیم صهیونیستی به غزه این مذاکرات متوقف شد.

بیست و پنجم شهریورماه، زمانی برای رفت و آمدهای مقام‌های غربی همانند جرج میشل نماینده ویژه آمریکا در خاورمیانه، در راستای دعوت دمشق برای ورود به مذاکرات مستقیم سازش بود. البته خبرگزاری فرانسه دهم شهریورماه این گفته میچل را منعکس کرد که با احترام به سوریه، تلاش‌های ما ادامه خواهد یافت تا سوریه و اسراییل وارد بحث و مذاکره‌ای شوند که به صلح در آنجا منتهی شود و همچنین این مذاکرات برای صلح اسراییل و لبنان نیز صورت خواهد گرفت.

● جایگاه لبنان در مذاکرات ایران و سوریه

لبنان به عنوان عضو دیگر محور مقاومت، ‌همواره یکی از محورهای گفت و گو را بین کشورهای منطقه تشکیل داده است. این امر بویژه پس از نبرد ۳۳ روزه سال ۱۳۸۵ و همچنین ظهور قدرت نوینی به نام حزب‌الله در عرصه سیاست داخلی این کشور اهمیت یافت.

مواضع مشترک تهران، دمشق و حزب‌الله در لزوم تداوم مقاومت سبب شده تا رخدادهای این کشور علاوه بر واقع شدن در منطقه خاورمیانه و همسایگی سوریه، بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

تحولات اخیر لبنان و اتفاق‌هایی که در جریان پرونده ترور سعد حریری نخست وزیر این کشور (۱۳۸۵) رخ داد، در عمل تا مدت‌ها پای سوریه را به مناقشات داخلی بیروت کشانید. گرچه در بررسی‌های بعدی، اتهام‌ دخالت این کشور در ترور حریری رد شد اما ادامه دادگاه با متهم کردن اعضای حزب‌الله حساسیت‌های دمشق و همچنین تهران را به دنبال داشت.

● عراق؛ همسایه‌ای میان ایران و سوریه

تاکید گزارش گروه آمریکایی بیکر – هامیلتون در سال ۱۳۸۵ بر اینکه بحران عراق بدون شرکت سوریه و ایران یا هر دو حل نمی شود، مقام‌های غربی را به سوی جلب مشارکت دو کشور در رفع مسائل ایجاد شده در عراق فراخواند.

توافق بر سر نخست وزیری مجدد نوری المالکی بر عراق یکی از محورهای گفت و گوهای ایاد علاوی رییس ائتلاف العراقیه -یکی از چهار ائتلاف پیروز در انتخابات مجلس عراق در شانزدهم اسفند ۸۹- با بشار اسد بوده است. احتمالا وی که اولین نخست وزیر عراق پس از سقوط صدام بود، طی سفر هفتم مهر ماه خود به دمشق درباره ۹۱ کرسی خود در مجلس عراق سخن گفته و خواستار نقش‌آفرینی بیشتر در معادلات بغداد شده است.

بر همین اساس، موضوع عراق را نیز می‌توان به عنوان یکی دیگر از دغدغه‌های مشترک تهران و دمشق در منطقه دانست.

● همکاری‌های اقتصادی تهران و دمشق

افزایش همکاری‌های تجاری و اقتصادی میان ایران و سوریه یکی دیگر از اهداف مشترک دو کشور برای مذاکرات را تشکیل می‌دهد.

در حالی که هشتم اسفندماه سال گذشته در جریان سفر احمدی‌نژاد به سوریه، توافقنامه لغو روادید میان دو کشور به امضا رسید، فروردین‌ماه امسال نیز دوازدهمین نشست کمیسیون عالی مشترک ایران- سوریه در دمشق با امضای تفاهم‌نامه‌هایی در زمینه بازرگانی، اقتصاد، سرمایه‌گذاری، امور بانکی، ارتباطات، فناوری اطلاعات، بهداشت، فرهنگ، امور تربیتی، آموزش عالی، کشاورزی، برق، صنعت، حمل و نقل، برنامه ریزی و آمار به پایان رسید.

در سفر بیست و هفتم شهریور ماه احمدی‌نژاد به دمشق مذاکراتی درباره افزایش سطح همکاری اقتصادی به ویژه در زمینه های راهبردی مانند نفت، گاز، راه آهن و گردشگری صورت گرفت و طی دیدار اخیر سران دو کشور نیز یادداشت تفاهم همکاری‌های صنعتی و سند برقراری تجارت آزاد امضا شد.

به گفته سیداحمد موسوی سفیر جمهوری اسلامی ایران در سوریه، سطح مناسبات و روابط اقتصادی بین دو کشور با اجرای طرح‌های زیربنایی مانند سد و نیروگاه سه میلیارد دلار است که با توسعه روابط اقتصادی، به پنج میلیارد دلار خواهد رسید.

همچنین دو کشور در راستای عضویت در سازمان‌ها و نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جنبش غیرمتعهدها، سازمان کنفرانس اسلامی و ... قادر به نقش‌آفرینی بیشتری در سطح منطقه و جهان هستند.

● تهران و دمشق؛ شرکایی جدایی‌ناپذیر

هشتمین سفر اسد به تهران گرچه با تاکیدهای مقام‌های دو کشور بر تعمیق و تحکیم روابط برادرانه در دنیای اسلام همراه بود اما برخی دولت‌های غربی در صدد بودند به مدد غول‌های رسانه‌ای خود، آن را با سفر آتی احمدی‌نژاد به لبنان مرتبط کنند.

این رسانه‌ها کوشیدند با اشاره به ابراز نگرانی‌های مقام‌های رژیم صهیونیستی از انجام این سفر که از دو ماه پیش تاکنون شدت بیشتری یافته است، مدعی تلاش رییس جمهوری ۴۵ ساله لبنان در منصرف کردن احمدی‌نژاد از رفتن به بیروت شوند.

بیست و یکم شهریور ماه، روزنامه اماراتی الخلیج به نقل از منایع ایرانی از سخنرانی احمدی‌نژاد در استادیوم ورزشی بنت جبیل و افتتاح بوستان ایران در مارون الرأس -منطقه مرزی لبنان با فلسطین و مشرف به شهرک صهیونیست‌نشین اویمیم در اراضی اشغالی- سخن راند.

شاید مجموع این موارد بر نگرانی‌های دوستان استراتژیک ایران درباره احتمال دسیسه‌چینی رژیم صهیونیستی برای خرابکاری در این مراسم می‌افزاید اما به طور قطع، دیدار اسد با مقام‌های ایرانی سبب ایجاد نوعی دلگرمی از برنامه‌های احمدی‌نژاد و اطمینان درباره حاشیه‌های این سفر شده است.

از سوی دیگر، ‌دو طرف کاملا به لزوم همراهی‌های سیاسی و استراتژیک با یکدیگر برای غلبه بر مسائل و مشکلات منطقه آگاه هستند. به ویژه اینکه این روابط بر اساس اصول مشخصی همچون تامین منافع حداکثری در قبال احترام به دیگران و حفظ توازن در منطقه به نفع کشورهای خاورمیانه بنا شده است.

آگاهی مقام‌های سوریه و ایران از دشمنی‌های دیگر قدرت‌های غربی و بدبینی به رشد روابط میان تهران و دمشق،‌ دیگر قوت این رابطه دیرینه است. آنچنانکه اسد در دیدار سال گذشته خود گفته بود دلیل اصلی دخالت دشمنان و غربی‌ها این است که نگذارند پیروزی‌های پی‌درپی ایران و سوریه در چهار سال آینده نیز تکرار شود.

از نگاهی دیگر،‌ ایران و سوریه در تلاش برای افزایش اثرگذاری بر مناسبات جاری منطقه و ارتقای جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی خود هستند. روابط تنگاتنگ دو طرف نسخه‌ای موفق را در عرصه معادلات منطقه‌ای به کشورهای دیگر ارایه می‌کند.

این هدف در گفته‌های اسد نیز هویدا بوده است از این به بعد درهای جامعه بین‌المللی بیش از گذشته به سمت ایران و سوریه گشوده خواهد شد.

این امر را می‌توان در حمایت‌های همیشگی سوریه از ایران از جمله در موضوع فعالیت‌های هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز نیز دید. حتی در سال ۱۳۸۷ بسیاری، از امکان درخواست اعضای ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلستان به همراه آلمان) برای میانجی‌گری اسد در مذاکره با ایران می‌گفتند.

گرچه اسد در دیدار سیزدهم مرداد ماه ۱۳۸۷ از تهران، به سفر خود به فرانسه و مذاکراتی درباره برنامه‌های هسته‌ای ایران اشاره کرد، اما با تاکید بر اینکه تقاضایی درباره میانجی‌گری در این موضوع به او نشده است، اظهار داشت: موضع سوریه در موضوع هسته‌ای ایران مستند به معاهدات و موافقتنامه‌های بین‌المللی است و به آنها تاکید کردیم گفت و گو، تنها راه حل است.

بنابراین به نظر می‌رسد تهران و دمشق همچنان که رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در دیدار اخیر خود با اسد به آن اشاره داشتند، در پی افزایش ظرفیت همکاری‌ها و استحکام هر چه بیشتر روابط دو طرفه هستند.

منبع: خبرگزاری - ایرنا - تاریخ شمسی نشر ۱۲/۷/۱۳۸۹