شنبه, ۱۵ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 4 May, 2024
آشنایی با تاریخچه تمبر ۱۸۴۰
تمبر، عبارت است از کاغذی کوچک و بهادار با علامت رسمی به نشانه دریافت وجه مخارج حمل نامه یا محمولات پستی و پرداخت مالیات و عوارض آن و روی پاکت نامه یا بسته پستی الصاق میشود. واژه تمبر فرانسوی است.
نخستین تمبر پستی جهان (پنیسیاه که تصویر ملکه ویکتوریا بر آن بود) در سال ۱۸۴۰ در انگلستان منتشر شد. انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی در ایجاد خدمات پستی و انتشار تمبر در شمال آفریقا و خاورمیانه تاپیر داشتهاند.
نخستین کشورهای آسیایی و اسلامی که به انتشار تمبر رویآوردند، هند (۱۸۵۴)، عثمانی (۱۸۶۳) و مصر (۱۸۶۶) بودند. به رغم اینکه تمبر پستی در شمال افریقا و خاورمیانه بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد، تا همین اواخر به تمبرشناسی اسلامی توجه چندانی نشده بود.
تمبرها از لحاظ پیامهای نمادینی که حکومتها میکوشند به شهروندان خود و به جهان ارسال کنند، از منابع اصلی و بسیار پرارزشاند. امروزه مورخان از نمادهایی که در تمبرها به کار رفته، بیش از سکهها بهره میبرند، زیرا تمبرها متنوعترند، حال آنکه تغییر نقش و تنوع و فراوانی آن در سکهها بسیار تدریجیتر و محتاطانهتر است.
تمبرها را میتوان به ۲ گونه درونی و بیرونی مطالعه کرد. در مطالعه بیرونی تمبر را به مثابه شیئی مادّی و اقتصادی بررسی میکنند. چاپ بیشتر تمبرهای جدید معمولاً دو علت دارد: یا دولتها کاملاً به ارزش تبلیغی تمبرها واقف هستند و یا به دنبال کسب درآمد بیشتر میباشند.
قدرتهای حمایتگر، قیم و استعماری نیز روی تمبرها مطالب جدید چاپ میکردند. تاریخ و نوع این مطالب میزان حاکمیت خارجی و میزان وابستگی کشور مورد بحث را نشان میدهد.
نوسان ارزش تمبرها میتواند نشاندهنده مشکلات اقتصادی و تورم باشد. استفاده انحصاری از زبان ملی در کشورهای اسلامی یا تأکیدی است بر پیوستگی فرهنگی این کشورها با گذشته اسلامی یا رشد احساسات ملیگرایانه.
در مصر در جریان حکومت اسماعیل پاشا احساسات ملی آشکار شد و زبان عربی جای زبان ترکی را به عنوان زبان رسمی دولتی گرفت. نخستین تمبرهای مصر، نوشتههایی به زبان ترکی داشتند. ۱ سال بعد، زبان عربی جای ترکی را گرفت.
وجود نوشتههای چند زبانه بر تمبرهای پستی میتواند نشانه وجود چندین زبان ملی یا امتیاز دادن به اقلیتهای زبانی باشد. تمبرها را در نگاه اول میتوان شاهدی بر وجود خدمات پستی دانست، نه شاهدی بر وجود استقلال پستی. رواج تمبرهای پست هوایی و ارسال ویژه در یک کشور، معمولاً نشان دهنده وجود این خدمات در آن کشور است.
مطالعه شمایلنگاری تمبر میتواند بسیار روشنگر باشد و از اینرو از اهمیتی خاص برخوردار است. عوامل متعددی تمبرها را در خدمت اهداف تبلیغاتی قرار میدهند. از روزگار اختراع چاپ افست، تولید تمبر، ساده و کم هزینه شد و نشر آن در سطح جهان امکان پذیر گردید.
موضوعاتی که غالباً در تمبرها به آنها پرداخته میشود، به این شیوه دسته بندی میگردد: نمادهای ملی؛ قهرمانان درگذشته محلی؛ میراث فرهنگی؛ رویدادها و یادبودهای تاریخی و سیاسی مهم؛ اصلاحات؛ پیشرفت ملی؛ دستاوردهای اجتماعی، اقتصادی یا فرهنگی؛ سیاست خارجی (همبستگی منطقهای، عربی یا اسلامی، پیوندهای بینالمللی)؛ و مطالب متنوع (نمایشگاهها، همایشهای بینالمللی و مانند آن).
برخی از اصلیترین نمادهای بصری دولتهای امروزی، علاوه بر پرچم ملی، عبارتند از: نشانها، شعارها، مهرهای رسمی، مظهر دولت مثل رئیس دولت. نمادها و نشانههای ملی مهم و ویژه نیز غالباً بر تمبرها ظاهر میشوند، برای مثال درخت سدر در لبنان و ستاره ۵ پر در مراکش.
تقریباً همه کشورها در استفاده از برخی تصاویر بر تمبرها اشتراک نظر دارند، از جمله لباسهای سنّتی، صنایع دستی ملی، جشنها و آلاتموسیقی، حیوانات و گیاهان، مناظر زیبا و اشیای عتیقه، کاوشهای باستان شناسانه، یادمانهای تاریخی (مساجد، قلعهها و قصرها) و بناهای جدید.
تمبرها از توجه به تأمین خدمات آموزشی و درمانی رایگان خبر میدهند. ساختمان دانشگاهها و مدارس جدید با افتخار به نمایش گذاشته میشوند. گاهی موضوعات و فنّاوریهای جدید به کمک تمبر آگهی میشوند.
تمبرهایی که به روابط خارجی اشاره دارند، به پیوندهای منطقهای و بینالمللی مربوط میشوند. در قیاس با چاپ تمبرهایی که تنشهای منطقهای و اختلافات مرزی را مطرح میکنند و شواهدی از وجود دعاوی ارضیاند، به تمبرهایی که بیانگر همبستگی منطقهای باشند، توجه کمتری شده است.
موضوع تمبرهای ایران و عراق از سال ۱۳۶۰ بر جنگ خلیج فارس متمرکز است . تمبرهایی که تا سال ۱۳۷۱ انتشار یافتند، نمونههایی از تبلیغات جنگی هستند. بازپسگیری سرزمینهای اشغال شده و سپس بازسازی مناطق ویران شده از مضامینی است که در تمبرها گرامی داشته میشوند.
● تاریخچه تمبر در ایران
نخستین بار در سال ۱۲۷۹ با تأسیس دفتر پستی انگلستان در ریشهرِ بوشهر و استفاده از تمبر هندوستان در محمولات پستی، تمبر در ایران رواج یافت.
در سال ۱۲۸۲، هیئتی از ایران رهسپار پاریس شد تا با مقامات پست فرانسه برای سفارش تمبر مذاکره کند. فردی به نام ریستر ، که از منظور هیئت ایرانی با خبر شده بود، کلیشههایی با نقش شیروخورشید تهیه کرد و نمونههای چاپ شده آن را به نمایندگان ایران نشان داد. چون وی قبلاً اجازه نگرفته بود، هیئت ایرانی آن را نپذیرفت و شخصی به نام بار عهده دار این کار شد.
مقامات ایرانی با نمونه تمبرهای بار با طرح شیروخورشید موافقت کردند، اما استفاده از تمبر به سبب بیسروسامانی تشکیلات پستی ایران تا مدتی به تعویق افتاد. در سال ۱۲۸۵، از روی همین کلیشهها تمبرهایی چاپ شد و در اختیار پستخانهها قرارگرفت . از این تمبرها، که به «سری باقری» معروف بود، تا ۱۲۹۶ استفاده شد.
در سال ۱۲۹۳، توزیع تمبر از انحصار دفاتر پستی خارج شد و در ۱۲۹۴، ایران به عضویت اتحادیه جهانی پست درآمد. مدتی بعد با پشتکار میرزاعلیخان امینالدوله ، وزیر پستخانه، اداره ثبت و تمبر دولتی اعلام کرد: از این پس تمام اسناد معاملات از قبیل نقدی و جنسی، ملکی و تجارتی و کلیه نوشتجات از عرایض و احکام تا قبوضات ... موافق قانون مخصوص باید به مُهر و تمبر و ثبت اداره مذکور برسد.
با توجه به اینکه انتشار تمبر در انحصار دولت بود، پیامها و تصاویر روی تمبر، دیدگاههای رسمی حکومت را در عرصههای اجتماعی و فرهنگی و سیاسی بیان میکرد. در دوره قاجار، نقش شیروخورشید یا تصویر شاه تنها تصویر تمبرها بود و فقط این دو، نماد ایران به شمار میآمدند.
در سال ۱۳۲۶، به هنگام قیام مردم تبریز بر ضد محمدعلی شاه، ستارخان تمبرهایی به چاپ رساند که در سال ۱۳۳۷ شیخ محمد خیابانی روی آن مهر آزادیستان زد. در ۱۳۲۷، در پی نهضت مردم لار به رهبری سیدعبدالحسین مجتهد لاری، تمبرهایی با عبارت پست ملت اسلام به چاپ رسید.
در شوال ۱۳۳۳، که ارتش انگلستان بندر بوشهر را گرفت، روی تمبرهای اداره پست شهر، مهر Bushire under British occupation (بوشهر در اشغال انگلستان) خورد که نشانه تسلط انگلستان بر آنجا بود.
در سال ۱۳۳۵، در پی نهضت انقلابی کازرون، روی تمبرهای احمدشاهی مهر ملت کازرون زدند. انتشار تمبری با عنوان «پست انقلابی ایران گیلان ۲۵ ثور ۱۲۹۹» برای اعلان جمهوری در گیلان به رهبری میرزاکوچکخان جنگلی بود که معروف به تمبر انقلاب شد. علاوه بر آن مهر مخصوصی با عبارت پست دولت جمهوری شوروی ایران درست کردند که روی پاکتهای رسیده میزدند.
مهر «سانسور جمهوریطلبان غرب ۱۳۰۳» روی تمبرهای بستههای پستی همدان و سنندج و قزوین و اراک، بیانگر تمایلات جمهوریخواهانه حاکمان غرب کشور بود.
پایان سلسله قاجاریه با زدن مهر «پست حکومت موقتی پهلوی ۹ آبانماه ۱۳۰۴ـ ۱۹۲۵» روی تمبرهای مالیاتی، اعلان گردید. از آن پس یا روی تمبرها چهره شاه تصویر میشد یا تصاویری از برنامههای اصلاحات اقتصادی و اجتماعی.
در دوره پهلوی، برخی اقدامات عبارت بود از چاپ تمبرهای فراوان با نقوش معماری باستانی ایرانی و تصاویر شاهان هخامنشی و ساسانی، اعلام تغییر نام پِرشیا به ایران و انتشار دوره تمبر با تصاویر ورزشهای باستانی، بزرگداشت مفاخر و مشاهیر ایرانی همچون سعدی، رودکی و ابن سینا.
بارزترین ویژگی تمبرهای دوره پهلوی، اختصاص داشتن آنها به شاه و خانواده سلطنتی بود. بزرگداشت ازدواج، تولد فرزند و تاجگذاری، مضمون بسیاری از تمبرهای این دوره و چهره شاه، تصویر غالب تمبرهاست.
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، تصاویر و مضامین تمبرها کاملاً دگرگون شد. نخستین تمبرهای پس از انقلاب، که در فروردین ۱۳۵۸ منتشر شد، تصاویری از قیام مردم داشت. وقایع ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ و ۲۱ و ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، بر تمبرها ترسیم شد، که به نوعی مراحل گوناگون مبارزه مردم را تا پیروزی انقلاب بیان میکرد.
برخی تمبرهای منتشر شده در سال ۱۳۵۹ به بزرگداشت شهید مطهری، علی شریعتی و آیت اللّه طالقانی، پیشگامان انقلاب اسلامی، اختصاص داشت. برخی تمبرهای منتشر شده پس از انقلاب به طور ویژه به کسانی اختصاص دارد که در حافظه تاریخی مردم به عنوان الگوی شهامت و مبارزه ثبت شدهاند، مانند انتشار تمبر یکصدمین سالگرد تولد محمد مصدق در ۲۹ اسفند ۱۳۵۸.
ته نقش تمبرهای ایران ــ که در دوره قاجار، تصویر شیر وخورشید و در دوره پهلوی، عبارت «دولت شاهنشاهی ایران» بود ــ در اردیبهشت ۱۳۶۰ به عبارت «جمهوری اسلامی ایران» تغییر یافت.
پس از انقلاب به جای تمبرهای ویژه جشنهای ۲۵۰۰ ساله یا تاجگذاری، تمبرهایی به مناسبت اعیاد و مناسبتهای مذهبی چاپ شد. تمبرهای ویژه هفته وحدت نیز به منظور همبستگی میان مذاهب اسلامی بارها به چاپ رسید. حمایت از جنبشهای اسلامیِ دیگر کشورها، همچون انتفاضه فلسطین و قیام مردم افغانستان، در این میان جایگاهی خاص دارد.
بر تمبرهای پس از انقلاب، موضوع شهادت، به صور گوناگون تصویر شده است؛ از جمله تمبرهای بزرگداشت پیشگامان انقلاب اسلامی و شهدای جنگ تحمیلی و شهیدان نهضتهای اسلامی سایر کشورها. جنگ تحمیلی و پیامدهای آن نیز موضوع بسیاری از تمبرهاست. برخی از این تمبرها رویدادهای مهم جنگ را بازگو می کند.
امروزه، چند انجمن دوستدار تمبر فیلاتلی در زمینه گردآوری و مطالعه تمبرهای ایرانی فعالیت میکنند، از جمله انجمن دوستداران تمبر اصیل و انجمن مطالعاتی دوستداران تمبر ایران. مجلاتی اختصاصی نیز چون جام تمبر، تمبر و پیام تمبر در ایران به طور متناوب چاپ شده است
محبوبه جودکی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
چین سیستان و بلوچستان دولت انتخابات شورای نگهبان مجلس شورای اسلامی حسن روحانی جنگ دولت سیزدهم نیکا شاکرمی مجلس رهبر انقلاب
سیل ایران هواشناسی تهران شهرداری تهران باران آتش سوزی هلال احمر سازمان هواشناسی روز معلم پلیس فضای مجازی
خودرو قیمت خودرو قیمت طلا تورم مسکن بانک مرکزی حقوق بازنشستگان بازار خودرو قیمت دلار دلار ایران خودرو ارز
صدا و سیما بی بی سی مهران غفوریان تلویزیون ساواک صداوسیما موسیقی سریال سینمای ایران مسعود اسکویی دفاع مقدس
رژیم صهیونیستی اسرائیل جنگ غزه فلسطین غزه آمریکا روسیه حماس اوکراین نوار غزه انگلیس ایالات متحده آمریکا
پرسپولیس فوتبال استقلال لیگ برتر سپاهان باشگاه پرسپولیس علی خطیر باشگاه استقلال بازی تراکتور جواد نکونام لیگ قهرمانان اروپا
اپل ناسا صاعقه گوگل اینستاگرام عکاسی تلفن همراه
کبد چرب فشار خون چای