تحلیل فارین پالیسی از موضع جدید انگلیس در قبال ایران

مقام های بریتانیا در گذشته یقین داشتند که حمله نظامی به ایران غیرممکن است اما اکنون به نظر می رسد که آنها خیلی هم مطمئن نیستند

گزینه نظامی؟

تونی بلر نخست وزیر انگلیس بر آن شده است که در قبال ایران سرسختی نشان دهد. انگلیسی ها که از عدم پیشرفت مذاکرات با ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور سرخورده شده اند و در گذشته ایران را از مزیت شک و تردید بهره مند نموده اند، اکنون برای آنکه در رابطه با مسئله دیپلماسی هسته ای محکم کاری کنند، از مداخله ایران در عراق به عنوان حربه ای استفاده می کنند تا گزینه های نظامی را در نظر مردم انگلیس قابل قبول تر جلوه دهند. سیاست قبلی بلر در خصوص رفتار ملایمت آمیز با ایران از این تصور ناشی می شد که ایران بزودی به یک کشور دموکرات تبدیل خواهد شد. در سال ۱۹۹۸ یعنی یک سال پس از پیروزی بلر در اولین دور زمامداری خود [علی رغم اینکه فتوایی که در مورد سلمان رشدی نویسنده انگلیسی داده شده بود همچنان به قوت خود باقی ماند] روابط کاملاً دیپلماتیک انگلیس و ایران از سرگرفته شد. جک استرا اولین وزیر امور خارجه انگیس بود که از زمان وقوع انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، به تهران سفر کرد. استرا به ایرانیان اطمینان خاطر داد که آنها هدف مبارزه با تروریسم پس از حادثه ۱۱ سپتامبر نیستند.

اما اکنون ورق برگشته است. جاناتان لیندلی، کارشناس مسائل خاورمیانه در لندن، می گوید، دفتر نخست وزیر تصمیم گرفته است که در روابط خود با ایران " بیشتر سیاست تهدید و ارعاب و کمتر سیاست ترغیب " را به کار بندد. اولین نشانه این رویکرد جدید اوایل ماه جاری به چشم خورد، زمانی که یکی از مقامات انگلیس، ایران را متهم کرد که از طریق شبه نظامیان حزب الله فناوری ساخت بمب را برای دامن زدن به ناآرامی های بصره به عراق منتقل می کند. روز بعد بلر شخصاً این اتهام را تکرار کرد. بنابراین اظهارات کنونی انگلیس چرخشی از بیانات قبلی این کشور است. در گذشته استدلال مقامات انگلیس این بود که ایرانیان عملاً با تأثیر مثبتی که بر گروههای تحریک پذیر شیعه می گذارند، به برقراری ثبات در عراق کمک می کنند.

سپس در ۱۱ اکتبر، کیم هاولز، مدیر کل خاورمیانه در وزارت امور خارجه انگلیس، در مناظره ای در پارلمان اعلام کرد که اگر قرار باشد ایران به سلاحهای اتمی دست پیدا کند، این دستیابی می تواند به طرح پیشنهادهای انگلیس در خصوص ارتقاء زرادخانه هسته ای این کشور سرعت بخشد. هاولز این مناظره را با پاسخی مبهم به درخواستهای نمایندگان پارلمان در خصوص اتخاذ سیاست جدی تر در قبال ایران پایان داد. وی گفت، دولت دیگر کاملاً مطمئن نیست که هیچ وقت به تأسیسات هسته ای ایران حمله نکند. "دنیای دیپلماسی مستلزم آن است که شخص، کلام را با دقت تمام برگزیند. دوست گرامی من وزیر امور خارجه عنوان کرد که هیچ شرایطی را نمی تواند پیش بینی کند که در آن نوعی واکنش نظامی در مقابل مسئله گسترش سلاحهای اتمی صورت گیرد. امیدوارم که این مرد محترم منظور من را درک کند."

همان روز مقامات انگلیس به طور پنهانی روزنامه شوونیستی و جنجالی سان را که روپرت موردوچ صاحب امتیاز آن است، توجیه کردند. آنها به خبرنگاران این روزنامه گفتند که سپاه پاسداران ایران افرادی را برای ساخت بمب آموزش می دهد و آنها را به طور قاچاقی به بصره می فرستد تا نظامیان انگلیسی را قتل عام کنند. روزنامه سان نیز با این موضوع آنگونه که انتظار می رفت، برخورد کرد و در سرمقاله ای منتشر کرد: " آموزش در ایران برای قتل عام نفرات ما ". اینکه روزنامه جنجالی سان برای انتشار این خبر انتخاب شد، نشان می دهد که بلر در تلاش است خشم مردم انگلیس را در مقابل ایران برانگیزد.

استیفن گلاور، مفسر روزنامه ایندیپندنت، می گوید: " مقامات انگلیس با در نظر گرفتن این مطلب که روزنامه سان تمامی مسائل مربوط به عراق را منعکس کرده است، توانستند روی چرخش موضع خود حساب کنند. روزنامه سان، ستیزه جوترین حامی سیاست امریکا و انگلیس در عراق بوده است و همواره در رابطه با ایران نیز چنین خواهد بود. "اگر قصد دولت بلر این باشد که صاحبنظران و نه مردم عادی را تحت تأثیر قرار دهد، روزنامه تایمز - که باز موردوچ صاحب امتیاز آن است - انتخاب منطقی تری خواهد بود. و اگر هدف این دولت صرفاً انتشار اخبار و اطلاعات باشد، قطعاً بی بی سی ابزار مناسبی خواهد بود."

بنابراین، چرا رویکرد جدید انگلیس قالب یک حمله بی امان داخلی و پنهانی را به خود گرفته است؟ به طور کلی مردم انگلیس که ضربه روحی را که امریکایی ها در طول بحران گروگانگیری تجربه کردند، احساس نکرده اند، از چشم انداز دستیابی ایران به بمب نگران نیستند. اما موضوع عراق خشم همین مردم را برانگیخته است. بلر پس از چهار سال گذشته به هیچ وجه برای برپایی جنگی دیگر بر اساس اخبار و اطلاعات، اعتبار سیاسی ندارد . تهدیدهای انگلیس در خصوص حمایت از اقدام نظامی علیه ایران بدون افزایش نگرانی های مردم انگلیس در مورد اهداف هسته ای ایران، توخالی است. بنابراین هیچ روش بهتری برای برانگیختن خشم مردم انگلیس وجود ندارد، جز اینکه به آنها بگویند که ایرانیان مسئول مرگ نظامیان انگلیسی هستند. البته ایرانیان می دانند که جریان از چه قرار است. اخیراً سفیر ایران در انگلیس گلایه کرد از اینکه ایران "انتظار ندارد انگلیسی ها از عراق به عنوان حربه ای برای تحت فشار گذاشتن ایران در طول مذاکرات هسته ای استفاده کنند." اگر ایران بتواند مردم انگلیس را متقاعد کند که اتهامات دخالت ایران در بصره، ابزاری برای جلب حمایت از اقدام احتمالی نظامی است، استراتژی جدید انگلیس شکست خواهد خورد. مردم انگلیس پس از مطرح شدن پرونده های قلابی" در مورد سلاحهای کشتار جمعی عراق، تمایل ندارند که بلر را از مزیت شک و تردید بهره مند سازند. با این وجود، در حال حاضر به نظر می رسد که لندن مصمم است از عراق برای تقویت موضع خود در مذاکرات هسته ای، بهره برداری کند. موفقیت این رویکرد به این عامل بستگی دارد که ایران تا چه اندازه تهدید حمله امریکا یا اسرائیل به تأسیسات هسته ای خود را جدی بگیرد. پیروزی محمود احمدی نژاد اصولگرا در انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن امید انگلیسی ها برای شکوفایی بهار ایران را به باد داده است، و در عوض ما را در بوران سخت مذاکرات هسته ای قرار داده است.