بزرگ ترین پناهگاه در سختی ها

زندگی, پر است از فراز و نشیب های کوچک و بزرگی که موجبات ناراحتی و حزن انسان را فراهم می کنند بسیاری از مردم در تقابل با نارسایی های زندگی, روحیه خود را می بازند و اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و گاهی دست به کارهایی به دور از عقل و دین می زنند که خود این کارها گرفتاری ها را افزون و باعث پشیمانی بیشتر می شود

زندگی، پر است از فراز و نشیب‌های کوچک و بزرگی که موجبات ناراحتی و حزن انسان را فراهم می‌کنند. بسیاری از مردم در تقابل با نارسایی‌های زندگی، روحیه خود را می‌بازند و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و گاهی دست به کارهایی به دور از عقل و دین می‌زنند که خود این کارها گرفتاری‌ها را افزون و باعث پشیمانی بیشتر می‌شود. در این میان، مردان بزرگی که قلبشان سرشار از معرفت به خدا و هستی است، در رفتاری متفاوت با دیگر انسان‌ها ظاهر می‌شوند و با حفظ روحیه خویش، از توفان مصیبت‌ها به‌خوبی گذر کرده و به مقصود، نایل می‌گردند.

امامان بزرگوار شیعه از جمله همین انسان‌های موفق و بلکه کامل‌ترین مصداق آن هستند که با توجه به اینکه همانند سایر مردم با مشکلات و سختی‌های ریز و درشتی مواجه می‌شوند، ولی به‌خاطر ذخیره بالای معرفتی، بر خود مسلط بوده و با مدیریت روحیه خویش، خود را در بهترین وضعیت قرار می‌دهند. حضرت زین‌العابدین‌(ع) در یک دعا از راز موفقیت ائمه در بحران‌ها پرده برمی‌دارد و همگان را به پایبندی به این معارف فرا می‌خواند: «خداوندا! اگر محزون شوم، پناه و ذخیره من تویی و اگر محروم گردم، اتکایم به توست و زمانی که به مشقت افتم، از تو فریادرسی می‌جویم». این عبارت‌ها به خوبی گویای آن است که اگر انسان معرفت صحیح و کامل به پروردگار عالم و قدرت و رحمت او پیدا کند، حتی در بحرانی‌ترین مراحل زندگی مأیوس نمی‌شود و با ارتباط با خدا و اتکا به قدرت فراگیر او روحیه خود را نمی‌بازد، زیرا نیک می‌داند که خدای متعال نسبت به احوال بندگان آگاه و بینا و به دعاهای ایشان، شنوا و در رفع گرفتاری‌های آنها تواناست.

شخصی به نام قتیبه می‌گوید، به محضر امام صادق (ع) رسیدم تا از فرزند مریضشان عیادت کنم، پس ایشان را در حال اندوه و حزن و بر در خانه یافتم. عرض کردم: فدایت شوم، حال بچه چطور است؟ ایشان فرمود: به همان حال قبلی. سپس به داخل منزل رفتند و لحظاتی درنگ نمودند، آنگاه از منزل خارج شدند، در حالی که چهره ایشان باز شده بود و آثار ناراحتی و اندوه از ایشان برطرف شده بود. گمان بردم که حال بچه خوب شده است، پس گفتم: فدایت شوم، حال بچه چگونه است؟ پس امام فرمود: از دنیا رفته است.

عرض نمودم: وقتی زنده بود، شما غمگین و محزون بودید، درصورتی که الان که مرده است، احوال شما غیر از حالت حزن قبلی‌تان است، این چگونه است؟ پس حضرت فرمود: «ما اهل‌بیتی هستیم که قبل از رسیدن مصیبت بی‌تابی می‌کنیم، اما زمانی که امر خدا واقع شد، به رضای خدا راضی و تسلیم امر او هستیم» بله ائمه وجودشان سرشته با معرفت حق بود و از هر وسیله‌ای برای تقرب بیشتر بهره می‌بردند و همه سختی‌های استخوان‌سوز را به جان می‌خریدند و به آرامش می‌رسیدند؛ نمونه بارزش واقعه کربلاست که بعد از آن همه ظلم جگرسوز که قلب هر جنبنده‌ای را از جا می‌کند از حضرت زینب (س) می‌پرسند که در کربلا چه دیده است، می‌گوید «فقط زیبایی بود». این است دیده حق بین ائمه اطهار(ع) که از راه‌های مختلفی در ابتلا واقع شدند و نتیجه فقط سربلندی بود و بس.

اگر انسان معرفت صحیح و کامل به پروردگار عالم و قدرت و رحمت او پیدا کند، حتی در بحرانی‌ترین مراحل زندگی مایوس نمی‌شود و با ارتباط با خدا و اتکا به قدرت فراگیر او روحیه خود را نمی‌بازد، زیرا نیک می‌داند که خدای متعال نسبت به احوال بندگان آگاه و بینا و به دعاهای ایشان، شنوا و در رفع گرفتاری‌های آنها تواناست. خداوندی که کمبودها را جبران می‌کند. یکی از معارفی که اگر به قلب انسان راه یافته و در آن مستقر شود،اثرات زیادی را در زندگی مادی و روح انسان به جا می‌گذارد، آن است که انسان، ایمان به جبران کمبودها توسط خدا داشته باشد و حاکمیت عالم را منحصراً در دست خدا ببیند. چنانچه امام سجاد(ع) در دعای وزین مکارم اخلاق، این باور را به زبان می‌آورد و خداوند را جایگزین‌کننده آنچه که از دست رفته است، اصلاح‌کننده آنچه که فاسد شده و تبدیل‌کننده منکر به نیکی، معرفی می‌نماید. آری تربیت‌یافته اسلام و فرهنگ قرآنی عمیقاً به این آیه قرآن باور دارد که «وَ إن مِّن شَیءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ»؛ هیچ موجودی نیست مگر اینکه معادن و منابع آن نزد ماست.

البته نباید از این نکته غفلت ورزید که گرچه خدا بر انجام امور تواناست، ولی قدرت خدا بر طبق حکمت خدا در هستی جریان پیدا می‌کند. به‌عنوان مثال خداوند رحیم، قادر است که همه انسان‌ها را حتی به اجبار، هدایت و به کمال انسانی برساند، اما حکمت خداوندی اقتضا دارد که چون سعادت انسان را به اختیار خود او منوط کرده است، به‌قدر لیاقت افراد از نعمت هدایت خویش بهره‌مند سازد و این است تفسیر و مقصود آیه شریفه «وَلَو شَاء رَبُّکَ لآمَنَ مَن فِی الأرضِ کُلُّهُم جمیعاَ» اگر پروردگار تو بخواهد، همه کسانی که در روی زمینند ایمان می‌آورند. یکی از بزرگ‌ترین سعادت‌های انسان که موجب علو مقام اوست، راهنمایی و هدایت مردم به سوی خیر و بندگی خداست. خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَمَن احسَنَ قَولاً مِّمَّن دَعَا إِلَی اللهِ وَ عَمِلَ صَالِحاً وَ قَالَ إِنَّنی مِنَ المُسلِمینَ»؛ چه کسی خوش گفتارتر است از کسی که بسوی خدا دعوت کند و عمل شایسته به‌جا آورد و بگوید همانا من از تسلیم شدگانم. اگرچه زبان درصورت استفاده درست می‌تواند بسیاری از نیازهای انسان را برطرف کند، اما اگر کسی از نطق و سخن برای بهره و هدایت دیگران استفاده نماید، کمال قدردانی از نعمت زبان را انجام داده است.

از امام سجاد (ع) درباره فضیلت سخن یا سکوت سوال شد؛ ایشان فرمود: «هر کدام از آن دو آفاتی دارند، اما درصورتی که هر دو از آفت سالم باشند پس کلام و سخن از سکوت افضل است». گفته شد، یا بن رسول‌الله چگونه آن‌طور است؟ امام فرمود: به‌خاطر اینکه خدای عزوجل انبیا و اوصیا را با سکوت مبعوث نفرمود بلکه ایشان را با کلام برانگیخت و بهشت با سکوت مستحق کسی نمی‌شود و ولایت‌الله با سکوت سزاوار کسی نمی‌گردد و آتش جهنم به‌خاطر سکوت از کسی محفوظ نمی‌ماند. همانا همه آنها با کلام است، هرگز ماه را همسنگ آفتاب نمی‌کنم. همانا تو فضیلت سکوت را بر سخن، وصف می‌نمایی و فضل سخن را بر سکوت نمی‌توانی وصف کنی» البته برای سکوت فضایل زیادی نقل شده است که سکوت از سخن لغو و بیهوده است نه سکوت در مقابل هدایت و ارشاد و گفتن حق.