راهی از هند به سوی افغانستان

«مان موهان سینگ» نخست وزیر هند چندی پیش برای سفری دوروزه به «كابل» پایتخت افغانستان رفت این نخستین سفر یك مقام بلندپایه هندی به افغانستان طی ۲۹سال اخیر است

آخرین بار كه یك نخست وزیر هند به كابل سفر كرد، خانم «ایندیرا گاندی» بود كه در سال۱۹۷۶ راهی افغانستان شد. دیدار سینگ از كابل بیانگر نگرانی هند از وضعیت افغانستان است. هدف وی از این سفر، جلوگیری از افزایش نفوذ پاكستان در افغانستان و نیز اعلام آمادگی كشورش برای مقابله با بازگشت بنیادگرایان به قدرت و اعلام امیدواری هند به تحكیم ریشه های دموكراسی در افغانستان بود.

در ابتدا به سینگ پیشنهاد شد تا سفر خود را در یك روز خلاصه كند و شب را در كابل نماند، اما وی بر آن شد تا سفرش را در دوروز انجام دهد. در این میان، «راهول گاندی» پسر خانم «سونیا گاندی» رهبر كنگره هند و نوه ایندیرا گاندی كه نخست وزیر را در سفرش همراهی می كرد، از تصمیم او استقبال كرد.

مقامات دوكشور در حضور سینگ و «حامد كرزای» رئیس جمهوری افغانستان موافقت نامه هایی در زمینه آموزش، بهداشت و تحقیقات كشاورزی امضا كردند. سران دوكشور خواستار كمكهای منطقه ای برای مبارزه با تروریسم شدند و اعلام كردند كه تنها با كمك پاكستان می توان شبه نظامیگری در افغانستان و منطقه را شكست داد. «مان موهان سینگ» همچنین یك مدرسه مشهور در كابل را كه توسط هندی ها تأسیس شده است، افتتاح كرد و مسؤولیت اداره آن را به افغانها سپرد و در عین حال، اعطای یك هزار بورسیه تحصیلی در هند به دانشجویان افغان را اعلام كرد.كرزای در یك كنفرانس مطبوعاتی مشترك گفت: «ما از تلاشهای هند در بازسازی افغانستان استقبال و تشكر می كنیم.» سینگ نیز اظهار داشت: «این دیداری ویژه است. هند و افغانستان چندین قرن است كه با یكدیگر روابط دارند و من امیدوارم كه این روابط بهتر شود.» سفر سینگ در بردارنده حمایت هند از انتخابات پارلمانی افغانستان در ۱۸سپتامبر نیز بود. در زمان انتخابات، ۲۳هزار نیروی ائتلاف به رهبری آمریكا و بیش از ۱۰هزار نیروی مستقل تحت امر ناتو، تأمین امنیت این رأی گیری را بر عهده داشتند. این انتخابات در ۳۰هزار حوزه انتخاباتی و در ۵هزار نقطه افغانستان برگزار شد.كرزای كه پس از سقوط رژیم طالبان، ریاست دولت موقت افغانستان را بر عهده گرفت، در نخستین انتخابات ریاست جمهوری، از ۱۱میلیون رأی ۸میلیون را از آن خود كرد.

روابط افغانستان و هند از سال۲۰۰۱

برقراری روابط اقتصادی و دیپلماتیك با هند دردستور كار كرزای قرار دارد. رئیس جمهوری افغانستان خود را به بهبود اقتصادی كشورش متعهد می داند كه افزایش ارزش افغان واحد پول افغانستان مؤید این نكته است. از سال۲۰۰۱ كه كرزای ریاست جمهوری افغانستان را عهده دار شده، وی ۳سفر به هند داشته و دعوت اخیر سینگ از وی برای دیداری مجدد از كشورش را پذیرفته است.كرزای بارها به فرصتهای اقتصادی برای هند در منطقه آسیای مركزی اشاره كرده و از كشورش به عنوان «پل سرزمینی» هند به سوی سایر نقاط منطقه نام برده است. وی وعده داده كه با ترمیم جایگاه افغانستان به عنوان نقطه ترانزیتی به سوی آسیای مركزی به هند و سایر كشورهای جنوب آسیا كمك كند. این نكته بار دیگر در دیدار سینگ نمود یافت و كرزای تمایل كشورش را به گسترش روابط نزدیكتر با سازمان همكاریهای منطقه ای جنوب آسیا اعلام كرد. هند نیز در بیانیه ای مشترك كه از سوی سینگ و كرزای صادر شد، برای نخستین بار به تلاشهای خود به منظور برقراری نزدیكتر با افغانستان در این زمینه اشاره كرد. در این بیانیه، هند رسماً برای گسترش خط لوله گاز تركمنستان - افغانستان - پاكستان - هند كه بخش مكمل خط لوله ایران - پاكستان - هند است، ابراز تمایل كرد.

هند قصد دارد با كمكهای بیشتر به افغانستان خود را به عنوان كشوری بخشنده كه مایل به كمك به سایر كشورهای نیازمند است، معرفی كند و بدین ترتیب برای خود پایگاه اقتصادی مستحكمی در منطقه ایجاد كند. از سال۲۰۰۱ تاكنون ، هند ۵۰۰ میلیون دلار به افغانستان كمك كرده است و سینگ در سفر اخیر خود وعده داد ۵۰ میلیون دلار دیگر نیز كمك كند. البته این كمك ها به جز تلاش های انسان دوستانه هند به افغانستان، نظیر احداث مدارس و بیمارستان هاست. گفتنی است كه افغانستان نیز از جمله كشورهای اصلی حامی قطعنامه گروه ۴ است. براساس این قطعنامه، كشورهای هند، برزیل، آلمان و ژاپن پیشنهاد داده اند كه شورای امنیت گسترش یابد و با حضور آنان به عنوان اعضای دائم این شورا موافقت شود.

هند - افغانستان - پاكستان

از لحاظ ژئواستراتژیك ، هند علاقه قابل توجهی به آینده افغانستان دارد. این كشور قصد دارد مسائل منطقه را از نزدیك دنبال و هدایت و نقش پاكستان در امور افغانستان را محدود كند تا از این طریق، مانع ریشه دوانیدن مجدد رژیمی بنیادگرا نظیر طالبان شود. گفتنی است كه بقایای رژیم طالبان با حملات جدید خود به نیروهای آمریكایی مستقر در افغانستان درصدد است تا گروه نوینی را گردآورد و فعالیت هایش را از سر گیرد.هند هرگز نمی تواند نقش مشكوك طالبان در ربودن هواپیمای پرواز IC۸۱۴ خط هوایی هند از «كاتماندو»ی نپال به «قندهار» افغانستان را كه در ۲۴ دسامبر ۱۹۹۹ صورت گرفت، فراموش كند یا ببخشد. هند در مقابل خواسته ربایندگان تسلیم شد و بدین ترتیب پذیرفت كه «مسعود آذر» رهبر معنوی سازمان تروریستی «جیش المحمد» و «عمر شیخ» را كه بعدها «دانیل پرل» خبرنگار روزنامه «وال استریت ژورنال» را به قتل رساند، آزاد كند. اما طالبان به ربایندگان و این دو نفر اجازه دادند تا بگریزند.گفته می شودكه طالبان قادر بودند ربایندگان را پس از ترك هواپیما دستگیر كنند اما هرگز چنین نكردند. اخیراً هند براساس تجربه ای كه از این اتفاق داشت، محكومیت های سنگینی برای ربایندگان هواپیما در نظر گرفت.هند بر این باور است كه هرگونه تغذیه اسلام گرایان رادیكال در پرتو حمایت پاكستان، بر امنیت آن تأثیر منفی برجای می گذارد و احتمال افزایش حملات تروریستی در منطقه را بالا می برد. هند هرگز از نفوذ پاكستان و برقراری روابط آن كشور با كشورهایی كه علیه منافع هند فعالیت می كنند، خرسند نبوده است.هند دلایل فراوانی برای نگرانی از این مسأله دارد. ژنرال «پرویز مشرف» رئیس جمهوری پاكستان چندماه پیش اعلام كرد كه «عبدالقدیرخان» دانشمند هسته ای این كشور ، سانتریفیوژ و طرح هایی هسته ای را در اختیار كره شمالی قرار داده است. هندمدتهاست كه فعالیت ها و برنامه های نظامی پاكستان از جمله ساخت موشك های دارای كلاهك های هسته ای را كه به كمك چین و كره شمالی تولید شده است، تحمل می كند. بنابراین، در حال حاضر تنها چیزی كه هند می خواهد، آن است كه افغانستان را از پاكستان دور كند.برخی گزارشها حاكی است كه هند در صدد است تابه آموزش افسران نظامی افغان بپردازد و تجهیزات نظامی در اختیار افغانستان قرار دهد، اما آمریكا مایل به اعطای چنین آزادی عملی به هند نیست تا مبادا موجب رنجیدگی خاطر پاكستان شود. پاكستان در مرزهای غربی خود با افغانستان، پرچمدار جنگ آمریكا علیه تروریسم است.

در مجموع، هند بر آن است با كمك به بازسازی افغانستان زمینه مساعدتری را برای صدور كالاهای خود فراهم كند، چرا كه مسیر ایران برای صادرات آن كشور مسیری طولانی است.پاكستان اجازه ترانزیت كالاهای افغان به هند از خاك خود را داده است، اما اجازه نمی دهد كه كالاهای هند از خاك پاكستان به افغانستان ترانزیت شود، زیرا این كشور قصد دارد تا از این طریق نفوذ هند در افغانستان را محدود كند.قبل از سفر سینگ به افغانستان، «شوكت عزیز» نخست وزیر پاكستان گفته بود كه اسلام آباد تنها در صورتی اجازه ترانزیت كالاهای هندی از خاك خود را صادر می كند كه در مورد منطقه مورد مناقشه جامو و كشمیر توافقی با هند حاصل شود.اما كاملاً آشكار است كه حل این مسأله، مستلزم زمانی طولانی است. بدین ترتیب هند امیدوار است كه احداث جاده «دلارام - زرنج» دسترسی مستقیم به بندر «چابهار» در ایران را تسهیل كند و از این راه كوتاهتر برای انتقال كالاهای خود به افغانستان بهره ببرند.

منبع: آسیا تایمز ـ ترجمه :هرمز برادران