مشکلات دوران سالمندی

یبوست یکی از مشکلات رایج بخصوص در سالمندان است که باعث بروز مشکلاتی در سیستم بدنی آن ها می شود اخیراً پزشکان برای رفع یبوست راهکارهایی را ارائه کرده اند که باهم می خوانیم.

۱) عادات غذایی:

کم خوردن مواد غذایی حاوی «فیبر» موجب یبوست می شود. میوه ها و سبزی ها، غلات سبوس دار و حبوبات دارای «فیبر» هستند. وقتی که مشکلات دندانی داریم، جویدن غذا سخت است. بنابراین میوه و سبزی کمتری خورده و دچار یبوست می شویم.

در چنین مواردی از سبزی های خرد شده یا میوه های پخته و یا رنده شده می توانیم استفاده کنیم. بنابراین مواد غذایی حاوی فیبر را بیشتر بخورید. این ارزانترین و راحت ترین راه درمان یبوست است.

گلابی رسیده، آلو، توت، انگور، گوجه فرنگی، کاهو و سایر انواع میوه ها و سبزی ها دارای فیبر هستند. همچنین نان جو یا نان کامل گندم که دارای سبوس باشند حاوی فیبر هستند و یبوست را کم می کند.

افراد سالمند کمتر احساس تشنگی می کنند. اگر فقط زمانی که تشنه هستند آب و سایر مایعات را بنوشید، مطمئن باشید که مایعات کافی به بدن شما نمی رسد. مصرف کم مایعات نیز موجب یبوست می شود. سعی کنید در طول روز حداقل ۶تا ۸لیوان مایعات که بهتر است آب ساده باشد بنوشید.

اگر صبح ها بعد از بیدار شدن از خواب یک لیوان آب بنوشید، چند دقیقه بعد روده ها به کار می افتند. چند ساعت قبل از خواب، یک لیوان شیر گرم کم چربی بنوشید. این کار ضمن تأمین مایعات بدن به کار کردن روده هم کمک می کند. همچنین موجب می شود شب راحت تر بخوابید.

۲) فعالیت بدنی:

افرادی که در طول روز تحرک کمی دارند و زیاد می نشینند، معمولاً دچار یبوست می شوند. بنابراین به طور منظم ورزش کنید. نیم ساعت پیاده روی روزانه و یا انجام سایر تمرینات ورزشی به برطرف شدن یبوست کمک می کند.

۳) زمان اجابت مزاج:

کسانی که به دلایل مختلف اجابت مزاج را به تأخیر می اندازند پس از مدتی دچار یبوست شدید خواهند شد. مثلاً زمانی که برای کاری عجله دارند و یا بیرون از منزل هستند و تمایل به استفاده از توالت عمومی ندارند اجابت مزاج دچار تأخیر می شود. زمانی که نیاز به اجابت مزاج پیدا می کنید. بلافاصله به توالت بروید. همچنین وقتی اجابت مزاج هر روز در یک ساعت معین انجام شود روده ها عادت می کنند که در همان زمان معین کار کنند. این زمان بهتر است پس از خوردن غذا و ترجیحاً پس از خوردن صبحانه باشد. زمانی را انتخاب کنید که کاری نداشته باشید و بتوانید بدون عجله در توالت بمانید.

اگر از توالت فرنگی استفاده می کنید، یک زیرپایی به بلندی حدود ۱۵سانتی متر را در زیر هر یک از پاها بگذارید. این کار باعث می شود که حالت چمباتمه ایجاد شود و به دفع مدفوع کمک می کند.

۴) مصرف داروهای مسهل:

اگر داروهای مسهل به طور مداوم مصرف شوند پس از مدتی روده کار طبیعی خود را انجام نداده و یبوست به وجود می آید. بنابراین از مصرف خودسرانه داروهای مسهل خودداری و تنها با تجویز پزشک آنها را مصرف کنید.

در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

اگر به تازگی دچار یبوست شده اید.

اگر اخیراً عادت اجابت مزاج شما تغییر کرده است. مثلاً تعداد دفعات اجابت مزاج کمتر یا بیشتر شده است و یا مدفوع سفت تر یا شل تر شده است.

اگر هنگام اجابت مزاج درد دارید.

اگر در مدفوع شما خون دیده می شود.

اگر مدفوع شما سیاه رنگ شده است.

● یبوست بعد از ۶۵سالگی

از ۶۵سالگی به بعد، تقریباً یکی از هر دو نفر با مشکل یبوست دست به گریبان است. یبوست مشکلی است که بسیاری از سالمندان را آزار می دهد. امروزه با کم شدن فعالیت ها و ماشینی شدن زندگی و پیروی از رژیم غذایی با فیبر و مایعات کمتر، شیوع عارضه یبوست افزایش یافته است. این موضوع در سالمندان اهمیت ویژه ای دارد.

● معیار تشخیص

شاید تشخیص یبوست به این سادگی ها هم که فکر می کنید، نباشد. تنها کند شدن یک انتقال روده ای دلیل بر یبوست نیست. در صورتی که طی ۱۲ماه، حداقل دو مورد از چهار نشانه زیر در شما به وجود آمد، دلیل بر ابتلاء به یبوست است:

▪ کمتر از دو بار دفع مدفوع در هفته.

▪ مدفوع بسیار خشک (چهار برابر خشک تر از حد معمول)

▪ آوردن فشار بیش از حد به روده ها (چهار برابر حد طبیعی)

▪ حس تخلیه نشدن کامل روده (حداقل یک مرتبه در هر چهار بار رفتن به دستشویی)

● چرا سالمندان؟

روند پیری، تمامی ارگان های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد. با این حال انتقال روده ای با بالا رفتن سن، کاهش پیدا نمی کند. در حقیقت این ماهیچه های روده ای و پرینه یا میان دو راه است که ضعیف شده و انتقال روده ای را دردناک و سخت تر می کنند.

ابتلاء به بیماری های عمومی و عفونی، درصد احتمال بروز یبوست را در سالمندان بالا می برد. دیابت، اختلال عملکرد غده تیروئید، بیماری پارکینسون و بیماری های عروقی، مغزی، افسردگی و... در بروز یبوست سهیم اند.

● آزمایش های تکمیلی

در بیشتر مواقع یک آزمایش ساده موضوع را برای پزشک روشن می کند، ولی گاهی لازم است پزشک درباره ریشه و علت اصلی یبوست اطلاعات بیشتری کسب کند، به ویژه زمانی که:

▪ یبوست، همراه با کاهش وزن، بی هوشی، دردهای تحتانی و خروج خون با مدفوع است یا شخص سابقه ابتلاء خانوادگی به سرطان روده را دارد.

▪ تغییری خاص در مدفوع شخصی که مدت ها از یبوست رنج می برده، دیده شود.

▪ ناکارآمدی یک درمان

▪ دفع غیر ارادی ادرار یا مدفوع یا بروز اسهال شدید پس از یبوست.

داروهای موثر برای رفع یبوست

پیش از مصرف هرگونه دارویی ابتدا باید عادت های بد غذایی و عامل اصلی ابتلاء به یبوست شناخته و برطرف شوند. وقتی سن بالا می رود، خوردن هر چیزی درست نیست.

استفاده از ملین ها به تمامی سالمندان پیشنهاد می شود. در عین حال خوردن چرب کننده ها (روغن پارافین) که به طور معمول مسبب بروز خارش های ناراحت کننده می شود، توصیه نمی شود.

ملین ها را نباید به طور دائم مصرف کرد، چون بدن به آنها عادت می کند و در نتیجه هر بار باید دوز آنها را بالا برد. همچنین مصرف بیش از حد آنها باعث بروز دردهای شدید روده ای می شود.

● داروهای یبوست زا

بعضی داروها و مسکن ها مثل مورفین، کدئین، تب برها، داروهای قلب، داروهای ضدافسردگی و داروهای بیماری پارکینسون به طور معمول سبب بروز یبوست می شوند.

توصیه هایی برای رفع یبوست:

▪ حداقل روزی ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید:

- مایعات انتقال روده ای را راحت تر می کنند.

- آب، آب میوه ها، شیر و سوپ مایعات مناسب سالمندان هستند.

- مصرف مرتب قهوه، چای و مایعات گازدار چندان موثر نیست. کافئین موجود در این مایعات قدرت حرکت را از اندام ها می گیرد.

- در صورتی که تمایل دارید مقداری آب میوه به آب اضافه کنید، آب لیمو و آب پرتقال را به شما توصیه می کنیم.

- وقتی هوا گرم است، مقدار مایعات مصرفی تان را کمی بالاتر ببرید.

- اگر دچار بیماری قلبی یا روده ای هستید، پیش از انتخاب هر نوع مایع نوشیدنی، با پزشک تان مشورت کنید.

▪ هرگز فیبرها را از یاد نبرید:

- نان و حبوبات غنی شده را در برنامه غذایی تان بگنجانید.