آزموده را نیازماییم

همه می دانیم جامعه ما در موقعیت خطیری قرار گرفته است اما این خطیر بودن برای همه معنی واحدی ندارد از این رو برای برقراری کمی تفاهم و همدلی شاید لازم باشد از بحث های روزمره کمی فاصله گرفته و کمی دورتر را هم ببینیم

همه می دانیم جامعه ما در موقعیت خطیری قرار گرفته است. اما این خطیر بودن برای همه معنی واحدی ندارد. از این رو برای برقراری کمی تفاهم و همدلی شاید لازم باشد از بحث های روزمره کمی فاصله گرفته و کمی دورتر را هم ببینیم.

● شرایط منطقه

در زمان حاضر اکثریت کشورهای همسایه ما با بحران های جدی داخلی روبه رویند. پاکستان روز به روز بیشتر به سمت القاعده سوق داده می شود. مناطق تحت نفوذ آنان توسط امریکایی ها بمباران می شود اما نفوذ این جریان فکری همچنان در حال رشد است و حتی در میان ارتشیان نیز رو به گسترش است.

افغانستان به رغم اشغال توسط نیروهای بیگانه همچنان از طرف نیروهای طالبان تهدید می شود و پس از گذشت چند سال هنوز امنیت در اکثر مناطق این کشور وجود ندارد. عراق نیز پس از هشت سال اشغال توسط نیروهای امریکایی و انگلیسی هنوز روی آرامش ندیده است. انفجار به صورت یک مساله روزمره در شهرهای عراق درآمده است.

چشمان مان را باز کنیم. در این سه کشور نیروهای امریکا و انگلیس نقش تعیین کننده و اساسی دارند. به عبارتی ما در محاصره این نیروها هستیم.

در شمال نیز طی چند سال گذشته شاهد فروپاشی امپراتوری شوروی بودیم و تجزیه این کشور بزرگ را دیدیم. گذشته از اینکه در هریک از سرزمین های جدا شده از امپراتوری نیز همواره شاهد تغییر و تحولات سیاسی بوده ایم.

● شرایط داخلی

به نظر می آید در این سال ها که ما نسبتاً وضعیت آرام تر و امن تری نسبت به همسایگان داشتیم تلاش های آشکار و پنهانی برای زمینه سازی در به هم ریختن کشور صورت گرفته است. دامن زدن به اختلافات فرقه یی و مذهبی مدت هاست توسط عناصر ناآگاه یا آگاه جریان دارد. به رغم هشدارهای مسوولان این تلاش ها ادامه داشته و کسی به طور جدی مانع آنها نشده است. این درحالی است که ساکنان اکثر مناطق مرزی ما برادران اهل سنت هستند. از سوی دیگر مساله شکاف نسل ها و انقطاع تاریخی میان نسل انقلاب و نسل پس از انقلاب مساله یی فرهنگی و اجتماعی است که گاه و بیگاه از سوی جامعه شناسان و صاحب نظران طرح شده اما برای حل آنها و برقراری گفت وگوی میان نسلی اقدامی جدی صورت نگرفته است.

نارضایتی های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را نیز باید به این معضلات اضافه کرد که می تواند در شرایط خاصی امکان نقش آفرینی پیدا کند.

● سطحی نگری

به این مسائل یک معضل اجتماعی دیگر را هم باید اضافه کرد و آن وجود برخی جریان ها و افراد تندرو و خشونت گرایی است که چه ناآگاهانه و چه آگاهانه به مصالح کشور و جامعه نمی اندیشند و کینه و انتقام چنان در جان شان لانه کرده که به چیزی کمتر از مقابله به مثل نمی اندیشند در حالی که یک کنشگر سیاسی و اجتماعی نمی تواند براساس مولفه های شخصی و عکس العملی برای کل جامعه تصمیم بگیرد و راه حل ارائه دهد. معضلات اجتماعی و سیاسی امروز از چنان پیچیدگی برخوردارند که حل آنها نیاز به مطالعات عمیق و استفاده از تجارب گذشته و جوامع دیگر دارد و نمی توان به راه حل های ساده و عکس العملی اکتفا کرد.

در درگیری های سیاسی اولین راه حل عکس العملی دست یازیدن به خشونت و مقابله به مثل است. طبعاً چنین عملی برای شخص عامل قدری تخلیه روانی و برون فکنی کینه ها و عقده ها را به همراه دارد اما وی غافل از این مساله است که هر عملی را عکس العملی است و پیامد های عمل دیگر در اختیار شخص عامل نیست. به قولی می گویند سخن تا گفته نشده در اختیار گوینده است اما وقتی از دهان بیرون آمد دیگر گوینده صاحب آن نیست. طبعاً اعمال سیاسی و اجتماعی دوچندان از سخن گفتن مهم تر و پیامدهایش خطیرتر و تعیین کننده تر است. ملت ما در انقلاب مشروطه و نهضت ملی و شرایط پس از پیروزی انقلاب اسلامی طعم تلخ کشمکش میان نیروهای سیاسی را چشیده و هزینه های بسیاری برای آن پرداخت کرده است. پذیرفتنی نیست که از تجربه های گذشته درس نیاموخته و آزموده را بار دیگر بیازماییم.

مهدی غنی