زبان های رایج در كانادا و وضعیت زبان فارسی

آمار گویای این نكته است كه چند زبانی Multilingualism در كانادا به دلیل افزایش جمعیت مهاجرین, رو به رشد است

دپارتمان آمار دولت كانادا در سال ۱۹۹۷ نتایج بخشی از سرشماری ۱۹۹۶ را در مورد زبان مردم كانادا منتشر ساخت.(۱) این نتایج به تفكیك ناظر بر زبان مادری Mother tongue(۲)، زبان خانواده Home Language(۳) و میزان دانش آنها اززبان های رسمی كانادا است.(۴) بررسی این نتایج به خوبی تحولات فرهنگی و اجتماعی و به خصوص تأثیر پدیده مهاجرت بر تركیب فرهنگی این كشور را نشان می دهد. این نتایج به خوبی نشان می دهد كه مهاجران چگونه با استفاده از زبان مادری خود بر محیط فرهنگی میزبان تأثیر گذارده و چگونه تحت تأثیر زبان محیط جدید قرار می گیرند. نگاهی به سیر تحول زبان های غیر رسمی در كانادا به خصوص زبان های ایتالیایی، آلمانی و اوكراینی كه زمانی پس از زبان های انگلیسی و فرانسه قرار می گرفتند نشان می دهد كه زبان گنجینه ای است كه حفظ آن در نسل های بعدی مهاجران نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد وگرنه نسل های دوم و سوم مهاجران از آمار كسانی كه به زبان پدران و مادران خود سخن می گویند كسر می شود. ایرانیان بسیاری ظرف دو دهه اخیر به كانادا مهاجرت كرده اند و طبیعتاً فرهنگ و زبان فارسی ارمغانی است كه با خود به سرزمین جدید آورده اند. زبان فارسی بخش مهمی از فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی است كه باید نسل به نسل در میان ایرانیان مهاجر حفظ شود. اگر نسل امروز رواج زبان فارسی و تشویق جوانان به تكلم به زبان فارسی را وجهه همت خود قرار ندهد به زودی شاهد خواهیم بود كه علی رغم افزایش ایرانی تبارها در كانادا، جمعیت فارسی زبانان رشد منفی نشان دهد.در این گزارش سعی شده است ضمن بررسی تركیب زبانی كانادا و تغییرات آن در طول زمان و در استان ها و شهرهای مختلف كانادا، وضعیت زبان فارسی را در كشور كانادا، دانشگاه ها و مدارس این كشور توضیح دهیم. بنابراین مطالب در این گزارش ذیل دو بخش مطرح می شود. بخش اول گزارش به وضعیت زبان در جامعه كانادا پرداخته و تغییرات حاصل از پدیده مهاجرت را در مقاطع مختلف مورد بررسی قرار می دهد ضمن این كه زبان های رایج در جداول متعدد به تفكیك استان و شهرهای مختلف كانادا با یكدیگر مقایسه شده اند.بخش دوم گزارش به طور خاص به جایگاه زبان فارسی در كانادا پرداخته است. تعداد فارسی زبانان و چگونگی وضعیت زبان فارسی در مدارس و دانشگاه های كانادا مورد بحث قرار گرفته و در پایان هر قسمت نیز پیشنهاداتی در زمینه بهبودوضعیت موجود ارائه گردیده است.بخش اول: زبان های رایج در كانادا

تنوع زبان مادری Mother tongue در كانادا

آمار گویای این نكته است كه چند زبانی Multilingualism در كانادا به دلیل افزایش جمعیت مهاجرین، رو به رشد است. درسال ۱۹۹۶، تعداد كسانی كه زبان مادری خود را زبانی غیر از انگلیسی و فرانسه اعلام نموده اند ۷/۴ میلیون نفر بوده است و این رقم رشدی معادل ۱/۱۵ درصد نسبت به سال ۱۹۹۱ نشان می دهد. این رشد ۵/۲ برابر از نرخ رشد جمعیت كانادا در دوره ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ كه معادل ۷/۵ درصد بوده بیشتر است. این فاصله احتمالاً در دوره ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بسیار بیشتر شده است چرا كه از یك طرف نرخ رشد جمعیت به ۴ درصد كاهش یافته است و از طرف دیگر مهاجرین بیشتری وارد كانادا شده اند.

تعداد كسانی كه انگلیسی را زبان مادری خود اعلام كرده اند(۵) در سرشماری سال ۱۹۹۶ معادل ۱۷۱۰۰۰۰۰ نفر بوده است كه نسبت به دوره قبل از آن ۷/۴ درصد افزایش داشته است و جمعاً ۶۰ درصد جمعیت كانادا را تشكیل داده اند. جمعیت انگلیسی زبان در سال ۱۹۸۶ معادل ۶۲ درصد جمعیت كانادا بوده است. در مورد فرانسه زبان ها(۶) در فاصله دو سرشماری ۱۹۹۶ و ۱۹۹۱ جمعیت آنها با ۶۷۰۰۰۰۰ نفر، ۳/۲ درصد رشد نشان می دهد ضمن اینكه نسبت جمعیت آنها به كل جمعیت كانادا از سال ۱۹۵۱ به بعد رو به كاهش گذارده و در سال ۱۹۹۶ تنها ۲۴ درصد جمعیت كانادا زبان مادریشان فرانسه بوده است. جمعیت فرانسه زبان كانادا در سال ۱۹۵۱ معادل ۲۹ درصد جمعیت كانادا بوده است.در سال ۱۹۷۱ آن بخش از مردم كانادا كه زبان مادریشان یكی از زبان های غیررسمی (۷) بوده است ۱۳ درصد جمعیت راتشكیل می داده اند ولی در سال ۱۹۹۶ حدود ۱۷ درصد مردم كانادا زبان مادری خود را زبانی غیر از دو زبان مزبور اعلام نموده اند. بیش از سه چهارم مهاجرینی كه بعد از ۱۹۹۰ وارد كانادا شده اند یعنی ۱۰۳۹۰۰۰ نفر از مهاجرین زبان مادریشان غیر از دو زبان رسمی بوده است. بیش از نیمی از این افراد از آسیا و خاورمیانه به كانادا مهاجرت كرده اند. یك چهارم از مهاجرینی كه بین سال های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۶ وارد كانادا شده اند، به زبان چینی سخن می گویند و یك پنجم آنها به یكی اززبان های عربی، پنجابی، فارسی، تامیلی و تاگالوگ صحبت می كنند. در همه استان های كانادا تعداد افرادی كه زبان ماریشان زبانی غیر از زبان های رسمی بوده است به جز سه استان افزایش داشته است. به عكس آنچه در سرشماری سال ۱۹۹۶مشاهده می شود در فاصله بین سال های ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۰ تنها زبان مادری ۵۴ درصد از مهاجرین یكی از زبان های غیررسمی بوده است. بیش از دو سوم آن مهاجرین متولد اروپا بودند و زبان مادری یك چهارم آنها یكی از زبان های ایتالیایی، آلمانی یا یونانی بوده است. در آن زمان چینی ها تنها ۴ درصد جمعیت مهاجرین این مقطع زمانی را تشكیل می دادند. زبان چینی به عنوان زبان مادری رشد سریعی را از دهه ۱۹۸۰ با افزایش جمعیت مهاجرین تجربه كرد به خصوص در فاصله ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ كه تعداد زیادی از هنگ كنگ و جمهوری خلق چین به كانادا مهاجرت نمودند و جمعیت آنان با ۴۲ درصد افزایش به ۷۳۹۰۰۰ نفر بالغ گردید. به همین دلیل زبان چینی از جایگاه دوم زبان های غیر رسمی به مكان اول ارتقا یافت و جایگزین زبان ایتالیایی شد. زبان چینی زبان ۶/۲ درصد ساكنان كانادا در سال ۱۹۹۶ بوده است و بعد از آن زبان های ایتالیایی، آلمانی و اسپانیایی قرار می گیرند.

گذشته از زبان چینی زبان های عربی، پنجابی و تاگالوگ هم سه زبان غیر رسمی دیگری هستند كه به دلیل افزایش تعداد مهاجرین از آسیا و خاورمیانه از رشد قابل توجهی برخوردار بوده اند.بیست و پنج سال پیش زبان های آلمانی، ایتالیایی و اوكراینی سه زبان پیشتاز در میان مهاجرین بودند ولی از سال ۱۹۷۱به بعد به دلیل كاهش شدید ورود مهاجر از اروپا و بالا رفتن میزان مرگ و میر ناشی از كهولت سن مهاجرین اروپایی جمعیت آنها نسبت به كل جمعیت كاهش یافت و این سه زبان نیز جای خود را به زبان های شرقی دادند. در سال ۱۹۹۶ بیش از ۴۷ درصد افرادی كه زبان مادری آنها اوكراینی اعلام شده بود بیش از ۶۵ سال سن داشتند. این رقم در مورد آلمانی زبان ها ۲۸ درصد و در مورد ایتالیایی ۲۰ درصد بوده است و این در حالی است كه تنها ۱۲ درصد جمعیت كانادا ۶۵ یا بیش از ۶۵ بهار را پشت سر گذاشته اند.

زبان مادری در استان های كانادا

تعداد انگلیسی زبانان در استان های ساسكاچوان، مانیوبا، نیوبرانزویك و آلبرتا افزایش یافته است. در حال حاضر ۸۶ درصد فرانسه زبان های كانادا در كبك زندگی می كنند و ۵/۸۱ درصد مردم كبك فرانسه زبان هستند. در سال ۱۹۹۱ حدود ۸۲ درصد مردم كبك را فرانسه زبان ها تشكیل می دادند. با وجود این كاهش در نسبت جمعیت آنها به كل جمعیت كبك، تعداد آنها به ۷/۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۶ افزایش یافته است. در خارج از كبك جمعیت فرانسه زبان ها با ۶/۰ درصد كاهش نسبت به سال ۱۹۹۱ در سال ۱۹۹۶ به ۹۷۰۰۰۰ نفر رسیده است. بیش از سه چهارم فرانسه زبان های خارج از كبك در نیوبرانزویك و اونتاریو زندگی می كنند. ۲۴۲۰۰۰ نفر در نیوبرانزویك و ۵۰۰۰۰۰ نفر در اونتاریو ولی درصد جمعیت آنها در این دو استان ازسال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ كاهش نشان می دهد.در استان كبك تعداد كسانی كه زبان مادریشان یكی از زبان های غیر رسمی است از تعداد كسانی كه زبان مادریشان انگلیسی است فراتر رفته است. در سال ۱۹۹۶ جمعیت گروه اول ۷/۹ درصد كل جمعیت كبك بوده است در حالی كه گروه دوم ۸/۸ درصد جمعیت كبك را تشكیل می داده اند. گروه دوم در سال ۱۹۷۱ حدود ۱۳ درصد جمعیت كبك بوده اند و جمعیت آنها بیش از دو برابر تعداد گروه اول بوده است. بین سال های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۶ تعداد افراد گروه اول با ۱۴ درصد افزایش به ۶۸۲۰۰۰ نفر رسیده است در حالی كه جمعیت گروه دوم با ۷/۰ درصد كاهش به ۶۲۲۰۰۰ نفر در سال ۱۹۹۶ رسیده است.دو استان مانیتوبا و ساسكاچوان بر خلاف دیگر استان های كانادا شاهد كاهش تعداد كسانی است كه زبان مادریشان غیر از انگلیسی و فرانسه است. علاوه بر این نسبت جمعیت آنها نیز به كل جمعیت كاهش یافته است. در این دو استان تعداد زیادی از مهاجرینی كه زبان مادری آنها آلمانی و اوكراینی است زندگی می كنند و اكثر آنها بیش از ۵۵ سال دارند.۹۰ درصد مهاجرین در سال های اخیر در استان های اونتاریو، بریتیش كلمبیا و كبك ساكن شده اند در نتیجه جمعیت كسانی كه زبان مادریشان یكی از زبان های غیر رسمی است در این استان ها رشد بیشتری داشته است. در سال ۱۹۹۶ جمعیت این گروه در استان های اونتاریو و بریتیش كلمبیا معادل ۲۲ درصد كل جمعیت استان های مزبور بوده است. این رقم در مقایسه با سال ۱۹۷۱ در هر دو استان ۱۶ درصد رشد نشان می دهد.

---