ایران و پرچم های باستان

فردوسی, واژه های ایران و ایرانشهر و ایران زمین را همواره به کار برده و حتی شعرای غزنوی نیز ایرانشهر و ایران را در اشعار خود آورده اند

فردوسی، واژه‌های ایران و ایرانشهر و ایران زمین را همواره به کار برده و حتی شعرای غزنوی نیز ایرانشهر و ایران را در اشعار خود آورده‌اند. فرانسویان مملکت ما را در عرف زبان خود برای ایران پیش از اسلام «پرس» و برای ایران بعد از اسلام «پرسان» معمول کردند و این عادت مورخین یونانی و رومی را رها نمی‌کردند؛ ولیکن این حقیقت تاریخ، قابل‌انکار نیست که هرگز اسم این مملکت در هیچ زمان پارس یا کلمه‌ای نظیر آن نبوده و همواره پارس یا پرس نام یکی از ایالات آن بوده است که ما اینک آن را «فارس» تلفظ می‌کنیم.

● ایران سرزمین مقدس

برای بشری که در دنیای باستان می‌زیست، هر چیزی یا مقدس بود یا نامقدس. تا جایی که این دریافت و تفکر دیرین، همچنان در ذهن بشر امروزی در اشکال متفاوت به حیات خود ادامه می‌دهد. به این ترتیب می‌توان ابعاد گوناگون باورهای مذهبی را در لحظه به لحظه تاریخ و در تمامی تمدن‌ها مشاهده و پیگیری کرد. از این میان برخی از فرهنگ‌ها را می‌توان مذهبی‌تر قلمداد کرد. ایران یکی از آن مذهبی‌ترین‌هاست. یکی از ویژگی‌هایش در مقدس بودن این است که توانسته پیروان همه ادیان را در خود جای دهد و به همین دلیل ما اینک تاریخ و میراث باستانی – دینی بسیاری از ادیان الهی را در سرزمین‌مان میزبانیم. مرور جغرافیا و تاریخ ایران نشان از آن دارد که در پهنه این جغرافیا مراسم بسیاری را می‌توان یافت که در آن امور قدسی نقش اصلی را بازی می‌کنند.

اساساً امور قدسی به دوره و تاریخ ربطی ندارند. تعطیل‌پذیر نیستند و در زندگی مردم نهادینه شده‌اند. آدمیان سرزمینی که ایران نام دارد، هزاران «باور مقدس» دارند. تکه نان افتاده بر زمین را می‌بوسند و به کناری می‌گذارند، برای آمدن باران نذر می‌کنند و نماز باران می‌خوانند. در هنگام بیماری خود را به ضریح امامان می‌بندند. نخل می‌گردانند، تعزیه می‌خوانند و ...

خلاصه کلام این‌که در سرزمین ما ایران، از جماد تا نبات و از فرش تا عرش و از آدم تا خدا، بسیاری چیزها مقدسند.

● پرچم ایران

ایرانیان همان‌گونه که گاو را مظهر رزق و روزی می‌دانستند، شیر را هم مظهر و نماد نیرومندی، مردانگی و سروری می‌پنداشتند. مدارکی که در کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده نشان از آن دارد که پیوند تنگاتنگی میان پیکره شیر و میترا (مظهر روشنی و نیرومندی) وجود دارد، نقشی که در زیرپله‌های کاخ آپادانا در تخت جمشید می‌بینیم (شیری گاو را می‌درد) این گمان را استوارتر می‌کند. در سندهای به دست آمده در اروپا می‌بینیم میترا که گاه زاده سنگ و گاه زاده و همتای آناهیتا خوانده می‌شود، در غاری گاوی را می‌کشد در بیشتر آثار به دست آمده از ایران باستان مثل سنگ‌نوشته‌ها، برگه‌ها، کاسه‌ها و بشقاب‌ها نمونه‌های متعددی از شیری که گاوی را می‌درد می‌بینیم. هنگام فرمانروایی کوروش، در وقت لشگرکشی سواران پیشاپیش می‌تاختند و سپس پیاده‌ها می‌آمدند. کوروش خود جلوی لشکر و پیش‌سواران می‌رفت.

هر دسته از سپاه پرچمی داشت. پرچم کوروش عبارت بود از پیکره عقابی با بال‌های باز که روی نیزه‌ای بلند نصب شده بود و این نشان که روی پارچه‌ای نقش بسته نشان از توانمندی، بلندپروازی و تیزبینی بوده و در بیشتر برگه‌ها و سنگ نوشته‌ها دیده می‌شود. درفش کاویان آنها آن گونه که از سندها به دست می‌آید، مستطیل بوده که بر چهار سه گوشه تقسیم شده بود. ساسانیان به پرچم خود درفش کاویان می‌گفتند که عبارت بود از یک تکه چرم چهارگوش که بر بالای نیزه‌ای استوار شده بود که نوک نیزه از پشت آن پیدا بود. روی پرچم را دیبا کشیده بودند و گوهر کاری شده بود و نقش ستاره‌ای چهارپر در میان آن بود که فردوسی آن را اختر کاویانی می‌گوید. درفش ساسانیان همان درفش کاویان فریدون بود تنها بزرگ‌تر و در پائین درفش چهار رشته نوار به رنگ‌های سرخ، زرد و بنفش آویخته بود که نوک رشته‌ها را گوهر نشان کرده بودند. این همان رنگ‌هایی است که در شاهنامه آمده است. تا زمان صفویه نقش شیر و خورشید در تمامی پرچم‌های ایران بوده است. شیر و خورشید یک نماد ملی بود و با تغییر پادشاهان این نشان ملی دگرگون نمی‌شد. تا زمان نادرشاه افشار پرچم ها در بیشتر موارد نوک‌تیز است و از همه رنگ‌ها استفاده شده است. نادرشاه پس از آن که اتحاد ایران را باز آورد و لشگریانش در تمام مرزهای ایران به تاختن پرداختند، تا آن زمان که پرچم یک‌رنگ بود (سبز، سرخ یا سیاه) دارای سه رنگ سبز و سفید و سرخ باهم شد.

درفش شاهی نادر سرخ و زرد و دارای نقش شیر بود. پرچم در زمان نادر چهارگوش است. به همین دلیل باید گفت که پرچم مستطیل و سه رنگ نادر مادر پرچم سه رنگ ایران است که نقش شیر و خورشید بر آن نشسته ولی هنوز شیر شمشیری در دست ندارد. آغامحمدخان قاجار با تمام کینه‌ای که از افشاری‌ها به دل داشت از سه رنگ تنها سبز را از پرچم برداشت و سرخ را رها نمود، ولی در میان آن دایره سفیدی را نگاه داشت و هنوز شیر و خورشید را که از پیشینیان به ارث رسیده بود، از میان نبرد.

چون آغامحمدخان قاجار فردی مذهبی بود و برخی از پرچم‌های صفویه نشان شیر و خورشید و برخی شمشیر دوشاخه حضرت علی(ع) را نقش کرده بود را در هم آمیخت و شمشیر به دست شیر داد. شمشیر نماد نیرومندی و نشان مردانگی و توانمندی و داوری بود.

● کار ماندگار امیرکبیر

امیرکبیر لباس سربازان را یکنواخت کرده و تنها از پارچه بافت ایران استفاده کرد. وی دستور داد تا دکمه‌های لباس سربازان نشان شیر و خورشید داشته باشد. این نشان در روی دکمه لباس ارتشیان ایران تا بهمن ۱۳۵۷ باقی ماند که یادگار اقدامی از امیرکبیر بود که نمونه‌هایی از آن در کاخ موزه سعدآباد نگهداری می‌شود. امیرکبیر با نگرش مثبت دستور داد درفش ایران دارای سه رنگ سبز، سفید و سرخ شده و مثل زمان نادری یکپارچه گردد. همچنین نقش تاج را که در زمان محمدشاه قاجار بالای نشان شیر و خورشید قرار گرفته بود برداشت ولی در شمشیر و شکل پرچم (مستطیل) تغییری به وجود نیاورد. در دوران مشروطیت نیز براساس اصل پنجم متمم قانون اساسی شکل پرچم امیرکبیری تصویب شد. با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در بهمن ماه ۱۳۵۷ در راستای زدودن مظاهر شاهنشاهی، در مورد پرچم هم تصمیم‌هایی گرفته شد. از پرچم ایران نشان شیر و خورشید و شمشیر برداشته شد و به جای آن نشانی گذارده شد که امروز آرم جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. این آرم به شکل گل لاله و شهدای انقلاب است که علاوه بر یادآوری این گل، تداعی‌کننده کلمه الله و همچنین در تکرار آن می‌توان به لفظ لااله‌الاالله هم رسید. در حاشیه‌های سبز و قرمز پرچم ۲۲ بار کلمه الله‌اکبر به رنگ سفید نقش بسته تا یادآور روز ۲۲ بهمن و پیروزی انقلاب اسلامی در این روز باشد.