سفر به اسرار آرامگاه فرعون

تقریبا نمی توان کسی را پیدا کرد که تاکنون در مورد مومیایی های مصر باستان, اهرام و فراعنه چیزی نشنیده باشد داستان فراعنه در روایات و آیات مذهبی بارها روایت شده, منحصر به فرد بودن و مطالعات زیاد علمی انجام شده روی آن برای بیشتر مردم دنیا شناخته شده است

تقریبا نمی‌توان کسی را پیدا کرد که تاکنون در مورد مومیایی‌های مصر باستان، اهرام و فراعنه چیزی نشنیده باشد. داستان فراعنه در روایات و آیات مذهبی بارها روایت شده، منحصر به فرد بودن و مطالعات زیاد علمی انجام شده روی آن برای بیشتر مردم دنیا شناخته شده است.

از سوی دیگر جذابیت موضوع و دلهره‌آور بودن سروکار داشتن با مقابر و اجساد مومیایی متعلق به چند هزار سال پیش موضوع را دستمایه ساخت فیلم‌های سینمایی متعددی کرده است. همگان اهرام مصر را به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان و همچنین یکی از پربازدیدترین مراکز گردشگری در سطح دنیا می‌شناسند. در حقیقت اهرام مصر قرار بود مقبره فراعنه مصر باشد. در مصر باستان عقیده عمومی بر این بود که در صورت حفظ جسد پس از مرگ، روح فرد مرده امکان زندگی مجدد را دارد و از این رو تمامی تلاش مردم در طول زندگی خود، صرف ساختن مقبره‌ای درخور توجه و همچنین پرداخت هزینه مومیایی کردن اجسادشان بود. همچنین مصریان اعتقاد داشتند که اگر در کنار جسد مومیایی شده، ابزار و وسایل و پول و طلا و جواهر قرار داده شود، فرد متوفی پس از بازگشت به زندگی از آنها استفاده می‌کند، به همین دلیل در کنار هر جسد مومیایی و با توجه به توان مالی فرد فوت شده، تجهیزات و وسایلی قرار می‌دادند. در این میان فراعنه مصر با توجه به ثروت و قدرت زیاد خود، در واقع یک کلکسیون کامل از وسایل گرانقیمت را با خود به آرامگاه می‌بردند. اصلی‌ترین وظیفه اهرام‌ نیز محافظت از همین ثروت افسانه‌ای و همچنین جسد مومیایی شده فرعون بود و به همین دلیل ساخت این بناها با پیچیدگی‌ها و پنهانکاری‌های بسیاری همراه است تا کسی پس از مرگ فرعون امکان دسترسی و دستبرد به این ثروت را نداشته باشد. تقریبا در تمامی هرم ها، ده‌ها راه انحرافی و تله‌های مختلف برای جلوگیری از ورود دزدان تعبیه شده است و همچنین هیچ یک از آنها در ورودی نداشتند. این وسوسه ثروت افسانه موجود در داخل هرم‌ها باعث شد تا طی هزاران سال پس از ساخته شدن اهرام، دزدان مقابر تلاش کنند تا به گنجینه‌های موجود در قبر پادشاهان دسترسی پیدا کنند. متاسفانه در طول این سال‌های متمادی، دزدان مقابر توانستند به گنجینه‌های فراعنه دسترسی پیدا کرده و زمانی که باستان شناسان به داخل این هرم‌های شگفت‌انگیز رسیدند، تنها با دیواره‌های خالی و اتاق‌های غارت شده روبه‌رو شدند و تا سال‌ها هیچ کس نمی‌دانست داخل هرم یک فرعون به چه شکل است تا این‌که با کشف مقبره فرعونی با نام توت عنخ آمون، برای نخستین بار انسان امروزی توانست به اسرار داخلی مقابر فراعنه دسترسی پیدا کند.

توت عنخ آمون یکی از فراعنه سلسله هجدهم مصر بود که در سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۲۳ پیش از میلاد زندگی می‌کرد و هنگام مرگ بسیار جوان و در سن نوزده سالگی بود. این آرامگاه در سال ۱۹۲۲ میلادی توسط باستان شناسی به نام هوارد کارتر کشف شد. تاریخ مصر بسیار پیچیده و سرشار از موارد عجیب است، ولی خوشبختانه با پخش سریال یوسف پیامبر (ع)‌ حداقل برای مردم ایران بخشی از تاریخ این سرزمین شناخته شده است و شاید جالب باشد که اشاره کنیم با آزمایش‌های دی ان ای انجام شده در سال ۲۰۱۰ روی مومیایی این فرعون، مشخص شد که توت عنخ آمون فرزند فرعون توت عنخ آتون است.

آرامگاه توت عنخ آمون در نزدیکی مجسمه وی و دره پادشاهان قرار دارد و وضع مقبره نشان می‌دهد که احتمالا مرگ وی ناگهانی و پیش از تکمیل ساختمان آرامگاه اتفاق افتاده است. تابوت وی و نقاب طلایی ۱۷ کیلویی قرار گرفته روی صورت جسد را می‌توان اصلی‌ترین دیدنی این آرامگاه دانست. امروزه مومیایی این فرعون را همچنان در محل اصلی مقبره‌اش نگهداری می‌کنند. تا سال‌ها پس از کشف این مقبره، افراد عادی و گردشگران اجازه ورود به آن را نداشتند و تنها می‌توانستند به دیدن آثار باقی مانده در موزه‌ها و گزارش‌ها و تصاویر موجود قناعت کنند، ولی در سال ۲۰۰۷ با آماده شدن شرایط امنیتی، درهای این آرامگاه روی گردشگران باز شده و بسرعت به یکی از پربازدیدترین آثار موجود در سراسر دنیا تبدیل شد؛ البته ذکر این نکته نیز ضروری است که باستان شناسان ابتدا مومیایی این فرعون را از تابوت و باندهای اطراف جسد جدا کرده و پس از بررسی و مطالعات لازم و همچنین فراهم کردن شرایط مناسب برای نگهداری طولانی مدت، مجددا آن را به حالت اول در آرامگاه قرار دادند. شاید بتوان مهم‌ترین دلیل باقی ماندن این آرامگاه را در دو موضوع دانست: اول این که اصولا توت عنخ آمون، فرعون کم اهمیتی بود و جند سال پس از مرگ وی به کلی از یادها رفت و دلیل دوم این که برخلاف بیشتر فراعنه، مقبره وی به صورت آشکار روی زمین نبود، بلکه آرامگاه این فرعون جوان عبارت بود از اتاق‌هایی در زیر زمین که روی آن با قلوه سنگ پوشیده شده بود.

اگر چه این فرعون جوانمرگ در طول زندگی خود نسبت به سایر پادشاهان مصر قدرت بسیار کمی داشته و پس از مرگش نیز فراموش شد، ولی امروزه او را به عنوان مشهورترین فرعون مصر می‌شناسند، زیرا آرامگاهش تنها نمونه دست نخورده‌ای است که وضع زندگی و فرهنگ مردم مصر باستان است.

وجود حجم زیاد و شگفت‌انگیز وسایل قیمتی و تزئینی در این آرامگاه این سوال را در ذهن هر گردشگری ایجاد می‌کند که وقتی این مقدار تشریفات برای یک فرعون جوان و کم اهمیت قرار داده شده، وضع آرامگاه فراعنه بزرگ مصر چگونه بوده است.

امروزه آثار به دست آمده از مقبره توت عنخ آمون را می‌توان یک موزه متحرک دانست، زیرا اگرچه بخش بزرگی از این آثار در محل مقبره و موزه قاهره نگهداری می‌شود، ولی بخش زیادی از این آثار نیز به صورت نمایشگاه گنجینه‌های توت عنخ آمون، طی دهه‌های گذشته بارها در موزه‌های مختلف سراسر جهان برای مدت زمانی محدود به نمایش گذاشته شده است که آخرین آنها در سال ۲۰۱۱ و در کشور استرالیا بوده که این آثار پس از نمایش در استرالیا مجددا به موزه قاهره منتقل شد. دیدن جاذبه مومیایی یکی از فراعنه مصر به همراه جواهرات و سایر لوازم گرانقیمت باستانی سبب شده تا سالانه هزاران نفر از مجموعه مقبره فراعنه که اسراری چند هزار ساله را برای گردشگران روایت می‌کند، بازدید کنند.

احسان محمد حسینی