نابودی اکوسیستم ها و جوامع محلی به نام مهندسی آب و تولید برق آبی

ساخت چهار سد بزرگ بر روی رود سالوین کشور برمه که با هدف تولید انرژی برق آبی, مهندسی آب و کنترل سیلاب های محلی با ۴ میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی به انجام رسیده, موجی از خشونت, آوارگی, بدهی های خارجی و از بین رفتن منابع ماهی گیری را برای مردم بومی به همراه آورده است

ساخت چهار سد بزرگ بر روی رود سالوین کشور برمه که با هدف تولید انرژی برق آبی، مهندسی آب و کنترل سیلاب‌های محلی با ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی به انجام رسیده، موجی از خشونت، آوارگی، بدهی‌های خارجی و از بین رفتن منابع ماهی گیری را برای مردم بومی به همراه آورده است. ناکامی اکثر طرح‌های بزرگ سدسازی دنیای امروز در تأمین اهداف اولیه خود و هزینه‌های زیست‌محیطی و انسانی و طبیعی چنین اقداماتی، باعث شده که با چنین طرح‌هایی، آسیب‌های زیادی به حیات‌وحش، زندگی آبزیان و ماهی‌ها و همچنین خاک این مناطق وارد ‌گردد.

برای هزاران سال، رود سالوین به صورت آزادانه در خاک سه کشور چین و برمه و تایلند حرکت ‌نموده و اکوسیستم‌های طبیعی و جوامع انسانی را در مسیر ۲۸۰۰ کیلومتری خود، آبیاری کرده است. دولت نظامی حاکم بر برمه که به دنبال یک کودتا در آگوست سال ۱۹۸۸ میلادی به قدرت رسید، براساس سیاست‌های به اصطلاح توسعه ای خود تصمیم گرفت که برای تأمین انرژی و آب،‌ در مسیر این رود، چند سد احداث کند. اینک با اتمام چهار پروژه سدسازی چند میلیارد دلاری در دست اجرا که به تخریب گسترده این رود انجامیده، قرار است که از آب ذخیره شده، برای تولید برق استفاده گردد. گروه‌های حامی حقوق بشر بارها اعلام نموده اند که این پروژه‌های سدسازی می‌توانند دیگر بار اختلافات دیرپای موجود بین مردم و دولت برمه را زنده کنند. در ماه‌های اخیر، زد و خوردها و اعتراضات خونین مردمی در شهر یانگون پایتخت برمه، توجه جهانیان را به خود جلب نموده است. آنان معتقدند، این رود همواره در این کشورها به عنوان محور توسعه و آبادانی به شمار می‌رفته و زندگی بخش عظیمی از مردم برمه به صورت مستقیم به این رود وابسته است. از سوی دیگر، با حضور ابرشرکت‌های چندملیتی در این منطقه، فرآیند پاکسازی نژادی و بی‌خانمانی مردم محلی ـ در سایه ناآرامی‌ها و جنگ‌های داخلی ـ نیز تسریع شده است.

● تأمین بودجه قتل‌عام‌ها و کشتارها:

هم اینک چندین شرکت بزرگ سدسازی، با حضور در کشور برمه، علاوه بر همکاری در ساخت این سدها، حمایت از دولت نظامی حاکم را نیز در دستور کار خویش دارند. کارشناسان اعلام نموده‌اند که ساخت این چهار سد و تجهیزات جانبی، در مجموع به ۲۰ میلیارد دلار بودجه نیازمند است که این پروژه را باید بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری خارجی صورت گرفته کشور برمه به شمار آورد.

در این میان، دولت تایلند ضمن همکاری با دولتمردان برمه‌ای، ‌تصمیم گرفته تا سهم خود از آب این رود پرآب را تضمین نماید. البته دولت برمه با چند شرکت سدسازی چینی نیز همکاری‌هایی را آغاز نموده است.

به هرحال، از دیرباز دولت‌های تایلند و چین به عنوان شرکای تجاری دولت برمه به ویژه در حوزه انرژی به شمار می‌رفته‌اند و بارها از مقامات برمه‌ای خواسته‌اند که دست از اقدامات ظالمانه و وحشیانه خود بردارد. هرچند هم اینک اکثر مردم محلی، مقامات این دو کشور را نیز در آتش جنگ‌های خونین داخلی دخیل می‌دانند. امروزه، دولت برمه به دلیل وجود ناآرامی‌های متعدد، استقرار شرکت‌های صنعتی چندملیتی، قاچاق گسترده موادمخدر و در نهایت، ساخت این سدها، با چالش‌های حاکمیتی متعددی روبه‌روست. مردم محلی هم که از دیرباز به کشاورزی و ماهی گیری می‌پرداخته‌اند، حوزه این رود را به صحنه زد و خورد با دولت حاکم تبدیل نموده‌اند. هر چند وجود کار اجباری، آوارگی ساکنان مناطق بومی، شکنجه افراد ناراضی و حملات و یورش‌های نیروهای نظامی ارتش، زندگی ساکنان این مناطق را با چالش‌هایی مختلف روبرو کرده است.

● یک بحران زیست‌محیطی:

کارشناسان حوزه محیط زیست معتقدند که در کنار آثار وخیم انسانی،‌ باید فجایع زیست‌محیطی را نیز مورد توجه قرار دهیم. چرا که به وجود آمدن آثاری غیرقابل پیش گیری نظیر وقوع سیلاب‌ها، به وجود آمدن تغییرات شیمیایی در آب و خاک، جمع شدن پسماندها و از بین رفتن حیات‌وحش و ماهی‌ها، می‌تواند علامت‌های سؤال فراوانی را در اذهان به وجود آورد. از سوی دیگر، دولت تایلند تصمیم دارد همه ساله ۲/۲ میلیارد متر مکعب از آب این رود را جهت مصارف صنعتی و خانگی انتقال دهد. با بحران‌های به وجود آمده در زندگی کشاورزان و صیادان ماهی بومی چه می‌توان کرد؟ آیا به دست آوردن این نیروی برق، با این هزینه‌های هنگفت زیست‌محیطی و انسانی و طبیعی، پذیرفتنی است؟

● اینک دیگر انتخابی وجود ندارد:

به دنبال ساخت این چهار سد بزرگ و سدهای دیگر ساخته شده در محدوده کشورهای چین و تایلند، به وجود آمدن منافع تجاری برای عده‌ای محدود، تلاش برای به دست آوردن پرستیژ بین‌المللی و گسترش قدرت دولت محلی، غیرقابل چشم‌پوشی خواهد بود. آوارگی ۴۰ تا ۸۰ میلیون از ساکنان محلی در سراسر دنیا به دلیل ساخت سدهای احداث شده در ۵۰ سال اخیر، نشان از فاجعه‌ای عظیم در دنیای امروز دارد. چنین پروژه‌هایی که در مناطق مختلف جهان با عناوینی نظیر مهندسی آب، کنترل رودهای وحشی، طراحی مجدد مسیر سرچشمه‌های رودهای بزرگ و ایجاد زمین‌های کشاورزی در بیابان‌ها انجام می‌گیرند، از دیدگاه بسیاری از کارشناسان، هزینه‌هایی بیش از منافع خود دارند. مثلاً اکثر این سدها، بیش از آب جمع‌آوری شده خود، منابع آبی را هدر می‌دهند، کشورهای فقیر را با بحران بدهی‌ها روبه‌رو می‌نمایند و اغلب هم پس از مدتی پیش از پایان یافتن بدهی‌های به وجود آمده، بدون استفاده رها می‌شوند.

از دیگر سو، تجهیزات جانبی آنها بسیار گران قیمت و آلوده‌کننده محیط زیست هستند و به دلیل ایجاد پروژه‌های پمپاژ و منحرف کردن جریان آب، در اکثر موارد، ما جایگاه سرچشمه‌های رودها را به شدت تضعیف نموده‌ایم. در سراسر دنیای امروز، طرح‌های عظیم عمرانی در بخش آب که با دستکاری منابع آبی همراه بوده، با شکست و عدم دستیابی به اهداف اولیه روبه‌رو گردیده‌اند. در مقابل، استفاده از پروژه‌های کوچک و محلی پایدار، همواره به عنوان یک راه‌حل مناسب، نادیده گرفته شده‌اند. مهندسان و طراحان در کشورهای زیادی با ابداعات ارزان، ساده،‌ بومی و پایدار خود، به دستاوردهای ارزشمندی در این بخش دست یافته‌اند. آیا چنین طرح‌های به اصطلاح توسعه‌ای، باید به بهای چنین هزینه‌های گزافی انجام گردند؟ البته در سال‌های اخیر، کمیسیون جهانی سدسازی اعلام نمود که دولت‌های محلی باید در هنگام ساخت سدهای خود، به مسایل انسانی توجه کافی مبذول دارند. اقدامات یکجانبه‌گرایانه و خودخواهانه دولت برمه، مسلماً با هیچ یک از مقررات بین‌المللی همخوانی ندارد. چرا که عدم توجه به نظرات مردم بومی، پاکسازی نژادی و آوارگی‌های گسترده، بخشی از اتفاقات روی داده در این کشور است. یکی از مردم محلی در گفت وگو با من می‌گوید: «دولت برمه به ما قول داده بود که ساخت این سدها منافع گسترده‌ای را برای ما به ارمغان خواهد آورد، گردشگران و توریست‌های زیادی به این منطقه خواهند آمد و در نهایت، زندگی مردم محلی با منافع زیادی روبه‌رو خواهد شد... اما آنان به ما هیچ چیزی در مورد آثار ناگوار این پروژه‌ها نگفته بودند.»

از سوی دیگر، دولت برمه برای اجرای طرح‌های نفت و گاز، حفاری و معدن‌کاری خود نیز همواره از نیروهای نظامی استفاده نموده است. در سه دهه اخیر، چند ابرشرکت آمریکایی و غربی در کشور برمه حضور پیدا کرده اند که تداوم فعالیت‌های آنان در گروی سرکوب مردم محلی، قتل عام مردم بی‌دفاع و کار اجباری می‌باشد و بدین ترتیب، راه حضور شرکت‌های کره جنوبی، هندی و چینی هم در بخش نفت و گاز برمه هموار شده است. اینک می‌توان ساخت این سدها را در چارچوب تغییر رویکرد جهانی به سوی تأمین انرژی خود از روش‌های برق آبی به عنون جایگزینی پایدار برای انرژی‌های فسیلی دانست. دولت برمه هم در سال گذشته اعلام نمود که طرح‌هایی گسترده برای صادرات برق و تأمین کلی جریان برق مورد نیاز از روش‌های برق آبی دارد.

● تغییر جهت جریان:

در سال‌های اخیر، سازمان‌های حامی حقوق بشر از دولت تایلند خواسته‌اند که به سرمایه‌گذاری‌های خویش در خاک برمه پایان داده و در سیاست‌های خود در بخش انرژی بازنگری نمایند. چرا که حفظ حقوق مردمان بومی، باید مورد توجه جدی قرار گیرد. به علاوه، آنان گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر باد و انرژی خورشیدی را پیشنهاد می‌نمایند. از دیگر سو، مردم بومی به خوبی با ویژگی‌های محیط زیست منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنند،‌ آشنا هستند و به دلیل هزاران سال کشاورزی و ماهی گیری در این مناطق، به خوبی دریافته‌اند که کسب سودهای مالی هنگفت در یک دوره زمانی کوتاه، آسیب‌های جدی را به حیات وحش، زندگی آبزیان و ماهی‌ها و خاک زیستگاهشان به همراه خواهد داشت. آنان در طول تاریخ به صورتی پایدار و سودآور به زندگی ‌پرداخته‌اند و بسیاری از ناآرامی‌ها و نارضایتی‌های به وجود آمده، تنها برای دفاع از حفظ سرزمینی است که از پدران خود به یادگار به دست آورده‌اند. پس بیایید با حمایت از آنان، روح زندگی را دیگربار در منطقه کارین زنده کنیم.

منبع: www.thewip.net

نویسنده: میشل چن

مترجم:محسن داوری

ماهنامه سیاحت غرب،شماره۶۱