یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 5 May, 2024

مجله ویستا

بررسی نقش امنیت در توسعه گردشگری

از ضروریات زندگی امروز وجود امنیت در سطح جوامع می باشد. صاحبنظران امنیت را به دو بخش امنیت ملی و خارجی تقسیم می كنند كه امنیت داخلی را مربوط به عوامل داخلی می دانند و تهدید دولت های دیگر را در خارج از مرزهای جغرافیایی را در حوزه امنیت خارجی برمی شمرند.

امنیت و گردشگری دو مقوله وابسته به یكدیگر در ارتباط تنگاتنگ در مناسبات داخلی و خارجی هستند. امنیت و گردشگری در تعامل دوجانبه هم می توانند تأثیر افزایشی بر هم داشته باشند و هم تأثیر كاهشی. به این معنا كه افزایش (یا كاهش) امنیت، باعث رونق (یا ركود) گردشگری خواهد شد و بالعكس، بنابراین گردشگری ارتباط مستقیم با مقوله امنیت است. ایجاد امنیت، تسهیلات و ارائه امكانات رفاهی و خدماتی لازم به گردشگران از جمله وظایف اصلی دولت ها نسبت به جریان گردشگری می باشد.

در این مقاله رابطه گردشگری و امنیت كه جوامع و دولت ها نقش مستقیم و غیرمستقیم در این زمینه دارند مورد تحلیل قرار می گیرد.

● مقدمه

گردشگری بزرگترین و پررونقترین صنعت جهان است، انتظار می رود كه در قرن بیست و یكم نیز این صنعت پیشتاز بوده و سیر صعودی آن ادامه یابد. جهانگردی یك قدرت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بزرگ و البته پدیده ای بسیار سیاسی است و بنابر عقیدهٔ پك و لپی طبعیت جهانگردی در هر جامعه ای، متأثر از عوامل پیچیده و در هم بافته سیاسی و همچنین ویژگی های جغرافیایی است كه دیگران را مجذوب خود می كند. (هال، ۱۳۸۲، ص ۱۱)

بنابر عقیده كارشناسان، گردشگری دانشی است چند رشته ای كه اگر بدون انجام تجزیه و تحلیل های امنیتی و سیاسی دقیق توسعه و تكامل یابد قطعاً كامل نخواهد بود. (همان منبع، ص ۱۲)

یكی از مواردی كه می بایست در گردشگری قویاً مورد تأكید قرار گیرد امنیت می باشد، آسایش، راحتی و امنیت از مسائل بسیار مهمی است كه گردشگران را به نقاط مختلف دنیا جلب می كند. (ابرار اقتصادی، ۱۳۸۵)

پیشرفت و رفاه مردم به وسیله ترویج یك نظم جهانی در سایه امنیت كه ضمن آن بتوان به توسعه صلح آمیز و منظم دیگر كشورها كمك نموده و از تجربیات و تواناییهای آنها حداكثر منفعت را برد. (تاجیك، ۱۳۸۱، ص ۴۵)

در توسعه گردشگری عوامل متعددی تأثیرگذار هستند كه امنیت شاخصترین عامل گسترش گردشگری است، بازنگری در ارتباط ارگانیك صنعت توریسم و امنیت ملی یك ضرورت است. همگام با گسترش این صنعت در برههٔ كنونی ارتباط ارگانیك این صنعت با مؤلفه هایی چون امنیت داخلی و ملی، صنایع حمل و نقل، خدمات، رسانه های جامعه، آموزش و پرورش و غیره دارد، وارد فاز جدیدی شده است.

به اعتقاد كارشناسان میان گردشگری و ثبات و توسعه امنیت، رابطه تعریف شده وجود دارد چرا كه توسعه زیر ساختهای گردشگری، همكاری دستگاههای فرهنگی و تبلیغات مناسب و مشاركت گسترده دستگاههای امنیتی و اطلاعاتی همزمان با توسعهٔ گردشگری، توسعهٔ امنیت ملی را نیز به همراه خواهد داشت، نقش و تأثیر صنعت جهانگردی در توریسم امنیت ملی یك كشور چنان است كه اكثریت كشورهای توسعه یافته با وجود دارا بودن منابع كلان اقتصادی و درآمد، ترجیح می دهند بر روی صنعت توریسم متمركز شوند. حضور مستقیم بازدید كنندگان و گردشگران در یك كشور علاوه بر توسعه اقتصاد و تبادلات فرهنگی، آن كشور را بعنوان یك قطب امن گردشگری به جهانیان معرفی می كند تا آنجا كه امنیت در معنای گسترده یكی از مهمترین مسائلی است كه در میزان تقاضای گردشگران خارجی برای سفر به هر كشور دیگر تأثیرگذار است.

اكنون كارشناسان گردشگری بر این باورند كه رابطه امنیت ملی و گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد بطوریكه تعریف جدیدی از امنیت ملی در سایه حضور گردشگران خارجی و شناخت واقعیتهای داخلی و انتقال آنها به خارج یك ابزار ضروری و لازم است. به این ترتیب امنیت داخلی و ملی شاخصترین عامل گسترش گردشگری در هر كشوری است كه می خواهد خود را با مشخصات كشورهای پیشرو در امر توریسم تطبیق دهد. با سیاست تنش زدایی در روابط خارجی می توان زمینه مساعدی برای جلب گردشگران كمك كرد.

بنابراین ضرورت دارد كه جاذبه های گردشگری در خارج از مرزها به نحو مطلوب تبلیغ گردد و زمینه های لازم برای سهولت رفت و آمد گردشگران خارجی فراهم آید.

سازمانهای توسعه گردشگری و كارشناسان این شاخه معتقدند كه رشد و توسعه اقتصادی پدیده ای كاملاً امنیت محور بوده و یكی از بخش های اقتصادی كه به شدت آسیب می بیند صنعت گردشگری است.

توسعه صنعت گردشگری در هر كشور نشان از ثبات امنیت ملی در آن كشور است و نیز زمانی گردشگری در كشور رونق می یابد كه توجه دولت آن برای تأمین امنیت گردشگران بیشتر شده باشد.

مقاصد گردشگری در تمام نقاط مختلف یك كشور پراكنده است ، در صورتی كه امنیت در این مناطق تأمین شود، ضریب امنیت ملی آن كشور نیز افزایش می یابد و علاوه بر این ورود گردشگران خارجی به یك كشور نه تنها موجب تهدید امنیت ملی نمی شود بلكه به تحكیم آن نیز كمك می كند. (آرمین، ۱۳۸۴)

● جوامع و اندیشه های سیاسی میزبان

در اندیشه های سیاسی، جامعه ( در مقوله گردشگری جامعه میزبان) را اغلب در معنای خاصتری كه جامعهٔ مدنی نامیده می شود می شناسند.

جامعه مدنی در شكل اولیه خود به اجتماع سیاسی مربوط است، اجتماعی در چارچوب قانون و نشان دهندهٔ وفاداری به دولت می باشد. متفكران سیاسی اولیه همچنین جامعه منظم و بشردوست را پایه زندگی متمدن می دانستند و اعتقاد بر این است كه اینگونه جوامع توانایی تعامل فرهنگی به ویژه میزبانی دیگر قومیتها را به خوبی پذیرا هستند. (هیوود، ۱۳۸۳، ص ۶۶-۶۵)

آنها معتقدند كه در یك نظام سیاسی باز می توان تعادل اجتماعی را تأمین كرد و از فروافتادن به ناآرامی و خشونت جلوگیر كرد. (همان منبع، ص ۷۲)

اینجاست كه می توان شرایط میزبانی در این نظام سیاسی باز كه تعادل اجتماعی در آن برقرار شده و محاسبات اقتصادی انجام داد و در این نظام انسانهای عاقل باید به قوانین اجتماعی و به یكدیگر احترام بگذارند زیرا بدون احترام به یكدیگر امنیت اجتماعی از بین رفته و جامعه دستخوش ناامنی می شود. (همان منبع، ص ۱۰۰)

به عقیده كارشناسان سازمان جهانی گردشگری شرایط لازم برای رسیدن به توسعه پایدار سرمایه گذاری در گردشگری با اتکا بر اندیشه های سیاسی و امنیت جوامع در سطح ملی و منطقه ای می باشد و بدون آن نمی توان به توسعه پایدار اندیشید.

روش: در این مقاله تأثیر شاخصهای امنیتی در فرآیند گردشگری به روش اسنادی و كتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته است.

● بررسی واژه امنیت و مفهوم آن

واژه امنیت در فرهنگ عمید از مصدر درامان بودن به معنی ایمنی، آرامش و آسودگی معنی شده است. (عمید، ۱۳۷۲، ص ۲۳)

و در فرهنگ لغات انگلیسی آكسفورد، از دو منظر به ارائه تعاریفی دربارهٔ امنیت

می پردازد، نخست از منظر شرایط تأمین و تحفظ چهار تعریف زیر بدست می آید:

الف) شرایط محفوظ ماندن از خطر و یا در معرض خطر قرار نگرفتن.

ب) آزادی از تردید، اطمینان و در اعتماد بودن.

ج) آزادی از بیم، اضطراب یا حراست از آینده.

د) كیفیت تأمین استحكام، پیوستگی و ثبات.

دوم به اعتبار ابزار امنیت، شش تعریف دیگر پیشنهاد می كند:

الف) چیزی كه تأمین و تحفظ ایجاد نماید كه حمایت و محافظت را شامل می شود.

ب) ابزار تأمین و ثبات در مواضع خود.

ج) بستری برای تأمین بگونه ای كه امنیت در آن ضمانت شود.

د) دارایی متراكم شده و یا سرریز شده.

هـ) كسی كه خود را برای دیگری گرو می گذارد (یا به گرو گرفته می شود) به مثابه یك ضمانت

و) مدركی كه به وسیله یك تضمین كننده به مثابه تضمین برای حق پرداخت خود نگاه داشته می شود و بطور كلی امنیت در بعد معنی فقدان تهدیدات نسبت به ارزش ها، منافع، اهداف در جهت ذهنی، فقدان ترس از اینكه بنیانهای ملی (ارزش ها، منافع و اهداف) مورد هجوم (فیزیك و غیرفیزیكی) واقع بشوند را مورد سنجش قرار می دهد. (تاجیك، ۱۳۸۱، ص ۴۷-۴۶)

امنیت یكی از موضوعاتی است كه ذهن بشر را در اعصار مختلف به نوعی به خود مشغول داشته و موجبات نگرانی انسان را فراهم آورده، اما پیوندهای چند جانبه این مفهوم با مسائل حوزه اقتصاد، سیاست و فرهنگ اجتماعی، عملاً توجیه و تفسیر و درك و شناخت این واژه را دشوارتر ساخته، بطوریكه مرز و تعریف قابل قبول همگانی برای آن، كار چندان ساده ای نبوده و نیست. برای مثال، مفهوم امنیت شغلی در مقابل امنیت شخصی یا امنیت داخلی در برابر امنیت بین المللی، ظاهراً می تواند در یك ردیف و راستا قرار گیرد، حال آنكه چنین نیست و هر یك از آنها حوزهٔ خاصی از قلمرو و علوم انسانی را به خود اختصاص داده است. به عبارت دیگر علم اقتصاد از یك سو، روابط بین المللی از سوی دیگر و علوم سیاسی نیز در مقابل آنها صف آرایی كرده اند تا امكان درك صحیح از مفهوم امنیت را برای انسان مدرن مجهز به آخرین تكنولوژی فراهم آورد.

امروزه دستاوردهای دانش و تكنولوژی، بحران امنیت را چنان گسترش داده كه ضرورتاً ذهن بشر بیش از گذشته در جهت شناخت وضعیت حال و آینده مهیا شده است و از جمله برنامه توسعه ملل متحد(undp) محور توسعه را در سال ۱۹۹۴ بر انسان متكی ساخته و لزوم انتقال از «امنیت هسته ای» به «امنیت انسانی» را مورد توجه قرار داده است و صاحبنظران نیز انسان متفكر و مستعد برای نوآوری را بعنوان با ارزش ترین سرمایه جوامع انسانی شناسایی و معرفی می كند ، ضمن آنكه بر روابط بین آزادی، امنیت و توسعه، نظریات اندیشمندان چون لاك و جان استوارت میل را به خاطر می آورد كه باید محدوده معینی برای حداقل از آزادی شخصی وجود داشته باشد كه به هیچ قیمتی مورد تجاوز و تعرض دیگران قرار نگیرد و این محدوده معین همان حداقل امنیتی است كه انسان بر مبنا و بستر آن، زمینه ها و الزامات ارائه تفكرات خلاق خود را پایه گذاری می كند. (مهدیخانی، ۱۳۸۰، ص ۲۱۳)

● امنیت و تفاهم فرهنگی بین كشورها

در دورهٔ پس از جنگ سرد، فرهنگ و مذهب جایگزین ایدئولوژی شده اند و به صورت منابع عمده ای در آمده اند كه می توانند تنشها و تعارضهای بین المللی را كاهش دهند. این امر بارها به اثبات رسیده است كه اگر سایر جوامع را دست آویز قرار داده و آنها را به سوی جوامع انسانی به حساب نیاوریم نتیجه مطلوب به بار نخواهد آمد. می توان گفت: كه با این دیدگاه گردشگری با تكیه به فرهنگ موجب می شود كه افراد از مناطق مختلف دنیا در كنار یكدیگر قرار گیرند تا بتوانند چیزهای جدید را كشف كنند كه ویژگی منحصر بفرد آن موجب ارتباط و همبستگی بیشتر آنها می شود و وسیله یا ابزاری است بسیار مهم برای تفاهم و امنیت صلح بین المللی و جلوگیری از تعارضات و تنش ها. (چاك، ۱۳۸۲، ص ۴۴۷)

به بیان دیگر در تفاهم فرهنگی موضوعاتی مانند حقوق بشر، مسائل زیست محیطی، امنیت كه سابقاً در دوران جنگ سرد و قبل از آن در قالب بیانیه ها، قطعنامه ها، آموزه ها و اعلامیه ها و به صورت یك آرمان و آرزو و با صفت «جهانی» مطرح می شد، اینك شكل عینی تری به خود می گیرند.

واژهٔ جهانی شدن و گفتگوی تمدنها كه امروز از آن یاد می شود بسیاری از الگوهای رفتاری گذشته را زیر سؤال برده و بخشهای مختلف زندگی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی را با دیدگاه متفاوتی از گذشته مورد بررسی قرار می دهد.(قوام، ۱۳۸۲، ص ۱۷۸)

● امنیت در كشورهای جهان سوم

این نكته نیز آشكار است كه آسیب پذیریهای اجتماعی و اقتصادی در سراسر جهان سوم دارای ارتباط مستقیمی با امنیت است و در اكثریت موارد حتی از كشورهای پیشرفته این ارتباط مستقیم تر و با اهمیت تر است. تهدید در جهان سوم دارای پایه های اقتصادی و اجتماعی حداقل همسنگ با پایه های سیاسی و نظامی است، بنابراین از لحاظ مفهوم امنیت باید منعكس كننده تهدیدات ناشی از مسائل اقتصادی و اجتماعی باشد، خواه این امر به فرسایش مشروعیت صرفاً در داخل مربوط باشد یا نمودهای خارجی و تقسیم بندی های اجتماعی و شكل های اقتصادی آن باشد. (آزر، ۱۳۷۹، ص ۲۴۵)

● مواردی كه می توانند امنیت اجتماعی را تهدید كنند

عوامل بسیاری در تهدید امنیت اجتماعی مؤثر هستند ولی در كشورهای جهان سوم این عوامل از تعدد بسیاری برخوردار هستند كه به مواردی از آنها که در تمامی این كشور مشترك هستند به طور مختصربه آنها اشاره می شود:

▪ فقدان مشاركت نهادینه مردم و ایفای نقش مسؤلانه توسط آنها.

▪ فقدان سیستم جامع كنترل جمعیت با داده های آماری.

▪ روند رو به رشد سازمان یافتگی و پیچیدگی، كنترل ناپذیری و مهار گسیختگی جرایم مختلف.

▪ كاهش محدودیت های سنی، جنسی، جغرافیایی و ... در وقوع جرایم.

▪ معضل فزاینده عدم تناسب ظرفیتهای ترافیكی، حمل و نقل شهری و برون شهری.

▪ فقدان كنترل مؤثر مرزها و دو پدیده فراگیر قاچاق كالا و مواد مخدر.

▪ معضل حضور و فعالیت میلیونها مهاجر و پناهدنه از كشورهای همجوار.

▪ كاهش فزاینده امنیت اخلاقی در جامعه.

▪ معضل وجود میلیونها معتاد به مواد مخدر و روند رو به رشد آن.

▪ فقدان وجود نگرش راهبردی به گذراندن اوقات فراغت و غنی سازی آنها.

(فصلنامه امنیت اجتماعی، ۱۳۸۲، ص ۴۰-۳۹)

بایندر آتش پنجه

Abstract

The examination of security role tourism development

Nowadays the existence of security in one the necessaries in the all societies.

The security is divided into two parts as national security and external

Security by connoisseurs. National security is related to interior factors.

The menaces of other government in outside of geographical, borders

Are in range of external security.

Security and tourism is two related subject that have close connection with interior relation and eternal relation.

Security and tourism have reciprocal impression that can be have decreasing and increasing effect on each other it means that for example increase or decrease of security can be cause of prosperity or stagnation of tourism and viceversa.

So tourism and security have direct impression on each other. Security establishment and availing and gathering the convenience facilities and necessary services to the tourism are part of main duties of the governments for the tourism subject.

In this article we examine tourism and security relation and also direct

And indirect role of societies and governments in this subject.

فهرست منابع و مآخذ

۱- آرمین، ۱۳۸۴، توریسم و امنیت ملی، سایت اینترنتی مسافران

ww.mosaferat.ir/moin۲.us?ip=۰۰/۳۷

۲- آزر، ادواردی، این مون، چونگ، ۱۳۷۹، امنیت ملی در جهان سوم، پژوهشكدهٔ مطالعات راهبردی.

۳- ابرار اقتصادی، ۱۳۸۵، امكانات گردشگری.

۴- تاجیك، محمدرضا، ۱۳۸۱، مقدمه ای براستراتژی امنیت ملی، انتشارات علمی و فرهنگی.

۵- چاك، وای، گی، ۱۳۸۲، جهانگردی در چشم ازی جامع، ترجمه دكتر علی پارساتیان، دفتر پژوهشهای فرهنگی.

۶- رحیم پور، علی، ۱۳۸۴، جغرافیای اوقات فراغت، جزوهٔ درسی كارشناسی ارشد.

۷- رحیم پور، علی، ۱۳۸۴، توریسم مذهبی، جزوهٔ درسی كارشناسی ارشد.

۸- سازمان جهانگردی، ۱۳۸۴، برنامه ریزی ملی و منطقه ای جهانگردی، ترجمه دكتر محمود عبدالله زاده.