همه چیز درباره تجارت الكترونیك

زمانی كه میان صفحات اینترنت به جست وجو می پردازیم, بی تردید با انبوهی از تبلیغات و بَنرهای اینترنتی روبه رو خواهیم شد كه بخش عظیمی از صفحات وب را به خود اختصاص داده اند اینها به همراه سفارش كالا و خدمات, خریدهای آنلاین و انجام امور تجاری, بدون استفاده از مدارك و اسناد كاغذیِ معمول, تنها بخشی از آن چیزی است كه ما آن را «تجارت الكترونیك» می نامیم

زمانی كه میان صفحات اینترنت به جست‏وجو می‏پردازیم، بی‏تردید با انبوهی از تبلیغات و بَنرهای اینترنتی روبه‏رو خواهیم شد كه بخش عظیمی از صفحات وب را به خود اختصاص داده‏اند. اینها به همراه سفارش كالا و خدمات، خریدهای آنلاین و انجام امور تجاری، بدون استفاده از مدارك و اسناد كاغذیِ معمول، تنها بخشی از آن چیزی است كه ما آن را «تجارت الكترونیك» می‏نامیم. مبادله الكترونیك داده‏ها در دهه ۱۹۶۰م.، سرآغاز انجام مبادلات از یك رایانه به رایانه‏ای دیگر گردید و به این ترتیب، تجارت الكترونیك، اولین بار در Berlin Airlift آغاز شد. از آن پس، تعاریف مختلفی از تجارت الكترونیك كه هر یك بیانگر كاركردهای متفاوت این فن‏آوری است، ارائه شده است. در یك تعریف اجمالی و در عین حال جامع كه كمیسیون اروپایی در سال ۱۹۹۷م. از تجارت الكترونیك ارائه نموده، تجارت الكترونیك این گونه معرفی شده است: «تجارت الكترونیك، مبتنی بر پردازش و انتقال الكترونیكی داده‏ها، شامل متن، صدا و تصویر می‏باشد. تجارت الكترونیك، فعالیت‏های گوناگونی از قبیل مبادله الكترونیكی كالاها و خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتال، انتقال الكترونیكی وجوه، مبادله الكترونیكی سهام، بارنامه الكترونیكی، طرح‏های تجاری، طراحی و مهندسی مشترك، منبع‏یابی، خریدهای دولتی، بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را در بر می‏گیرد». یكی از مهم‏ترین ویژگی‏های تجارت الكترونیك، حذف فرآیندهای غیرضروری در امور تجاری، كاهش هزینه مبادلات و كاغذبازی و دسترسی سریع‏تر مشتریان به بازارهای جهانی است. از سوی دیگر، این امر سبب عرضه محصولات متنوعی - با توجه به نظرات و سلایق مشتریان - شده، منجر به رقابت شدیدی میان عرضه‏كنندگان می‏شود. یك مثال ساده از تجارت الكترونیك، خرید كالا از یك فروشگاه مجازی (اینترنتی) است. به این ترتیب كه خریدار با جست‏وجویی ساده در اینترنت، فروشگاه مجازی را می‏یابد و كالای مورد نظر را با توجه به فهرستی كه در اختیارش قرار می‏گیرد، از نظر رنگ، جنس، قیمت و سایر ویژگی‏های موجود، انتخاب و سرانجام پس از مدت زمان قید شده، كالای خود را دریافت می‏كند. صورت حساب نیز به به روش‏های مختلف پرداخت می‏شود؛ مثلاً به صورت نقدی پس از تحویل جنس، واریز وجه به حساب بانكی فروشنده (Postal Money Orders)، پرداخت از طریق پول الكترونیكی (Electronical Money) و یا از طریق كارت‏های اعتباری مانند Visa و MasterCard. با این حال، همه چیز به این سادگی هم نیست. تجارت الكترونیك برای دستیابی به اهداف مورد نظر خود، پیچیدگی‏های فراوان و پیش‏نیازهای سخت‏افزاری و نرم‏افزاری بسیاری دارد. ابزارهای مالی و پرداخت الكترونیكی، بخش بسیار مهمی از نیازهای تجارت الكترونیك به شمار می‏آیند. در حال حاضر، كارت‏های اعتباری، كارت‏های هوشمند، ژتون و كوپن الكترونیك، چك الكترونیك، پول دیجیتال و... از ابزارهای لازم برای پرداخت صورت حساب خرید كالا و خدمات می‏باشند.

از سوی دیگر، فن‏آوری‏های پشتیبانی كننده تجارت الكترونیك، یعنی فن‏آوری‏های مخابراتی و ارتباطی، همچون شبكه اینترنت، شبكه‏های پست، تلگراف و تلفن، شبكه‏های ارزش افزوده و خدمات داده‏ای (VADS = Value Added Networks) نیز بسیار حائز اهمیت هستند. در كنار سخت‏افزار و نرم‏افزار، پایگاه‏های داده‏ای و ارتباطی - كه زیرساخت اصلی تجارت الكترونیك را تشكیل می‏دهند - ارائه خدمات به صورت جست‏وجوی همكاران تجاری، مذاكره و توافق با آنها، سازماندهی محیط بازار الكترونیك، تبلیغات و... نیز سهم عمده‏ای در كسب موفقیت در دنیای الكترونیك بر عهده دارند. از نظر نوع مبادلات تجاری، تجارت الكترونیك را می‏توان به گروه‏های زیر تقسیم نمود:

۱. متداول‏ترین نوع تجارت الكترونیك، تجارت بین بنگاه و مشتری (B۲C) است كه امور مسافرت، فروش كتاب، ارسال گل، هدیه، كارت پستال، مواد عذایی، جواهرات، كالاهای ورزشی، سخت‏افزار، موسیقی و... را شامل می‏شود.

۲. مزایده و مناقصه كالاها و... از طریق اینترنت كه در گروه تجارت بین مشتری و مشتری (C۲C) قرار می‏گیرد.

۳. تجارت بین بنگاه و بنگاهی دیگر؛ مانند تعامل بین تولید كنندگان خودرو و قطعه‏سازان (B۲B).

۴. «B۲A» (Business to Administration) كه شامل انواع مبادلات تجاری بین شركت‏ها و سازمان‏های دولتی، پرداخت عوارض، مالیات‏ها و... می‏باشد.

۵. «C۲A» (Customer to Administration) كه تعاملات تجاری بین مشتری و سازمان‏های دولتی را شامل می‏شود.

برخی از مزایای استفاده از تجارت الكترونیك را می‏توان در فهرست زیر خلاصه نمود:

۱. افزایش رقابت در بازارهای جهانی.

۲. خرید و فروش كالا در حداقل زمان ممكن.

۳. ایجاد اشتغال و انتقال فن‏آوری‏های جدید.

۴. حذف واسطه‏های بازار.

۵. افزایش سرمایه‏گذاری.

۶. تبلیغات گسترده به صورت پیام‏های تبلیغاتی، نمایش كالا و... در سطح بین‏الملل.

۷. كاهش ترافیك و حذف ترددهای بی‏مورد (بهره‏وری در منابع انرژی و حفظ محیط زیست).

۸. افزایش سطح تولید.

۹. كنترل سریع‏تر و دقیق موجودی‏های گمركی، انجام مناقصه‏های بین المللی و امور بانكی.

۱۰. انتقال سریع‏تر نظرات و انتقادات مشتریان به فروشندگان كالا و خدمات (عرضه محصول با توجه به علایق و نیازهای مشتری) و... . با وجود ویژگی‏های منحصر به فرد و مزایای چشم‏گیر تجارت الكترونیك، این صنعت بدون وجود سیستم بانكی روان و دقیق، امنیت اطلاعات، قوانین گمركی و مالیاتی شفاف، كد تجاری محصول، توسعه مهندسی نرم‏افزار و میكروالكترونیك، احراز هویت خریدار و مشتری، استفاده از كارت‏های اعتباری، حفظ اطلاعات محرمانه افراد، عدم همكاری دانشگاه‏ها و مراكز تحقیقاتی، نبود خطوط ارتباطی پرسرعت و شبكه‏های بی‏سیم و عدم پذیرش اسناد و مدارك توسط قوه قضاییه، نمی‏توانید به اهداف گسترده خود دست یابد. از طرف دیگر، ایجاد اطمینان به این نوع تجارت و فرهنگ‏سازی در میان افراد جامعه از مهم‏ترین مسائل تجارت الكترونیك می‏باشد. ظهور شركت‏های تجاری، چون پنتاگونا، تجارت الماس، پریم بانك، ای بی ال و گلد كوئست، با ساختاری هرمی و بی‏نهایت - در ایران و سایر كشورهای دنیا - سبب شده است كه بسیاری از مردم، تجارت الكترونیك را مترادف با قمار الكترونیكی، كلاه‏برداری اینترنتی و... بدانند. وعده‏های فریبنده‏ای چون درآمد روزانه ۷۲۰۰ دلار به عنوان پورسانت، عایدی روزانه هزار دلار تا پایان عمر، تجارت الماس و... كافی است تا هر بازدیدكننده‏ای را به ثبت‏نام در سایت و خرید كالاهای پیشنهادی ترغیب و تشویق نماید. این در حالی است كه بسیاری از این شركت‏ها در ازای میلیون‏ها دلاری كه از فروش ماهانه عایدشان می‏شود، مبلغی كمتر از یك میلیون و نیم درآمد خود را تحت شرایطی خاص كه به ندرت محقق می‏گردد، به عنوان پورسانت به خریداران خود كه باید نقش ویزیتور را هم ایفا كنند، می‏پردازند. با این حال، به دلیل عدم آگاهی مردم نسبت به معنی واقعی تجارت الكترونیكی و نیز پایین بودن سطح درآمد و اقتصاد كشور، همواره افراد بسیاری كه متأسفانه اكثر آنها از دانشجویان دانشگاه‏ها و مراكز عالی هستند، به این امر می‏پردازند و در كشاكش این مبادلات، دو برابر رقمی كه به عنوان محصول شركت مورد نظر به كشور وارد می‏شود، به صورت ارز از كشور خارج می‏گردد كه این خود ضربه‏ای بزرگ بر پیكره اقتصاد ملی خواهد بود. تجارت الكترونیك، واقعیتی فراتر از كلاه‏برداری‏ها و شرطبندی‏های اینترنتی دارد. تجارت الكترونیكی با قابلیت‏هایی فوق‏العاده، توانسته است تا كنون جایگاه خاصی در سراسر دنیا بیابد.

تجارت الكترونیك، پیش از آن كه یك حرفه و یا صنعت باشد، یك فن‏آوری است و فن‏آوری، نیازمند آموزش صحیح شیوه‏ها و ابزارهای امروزی و همگام با دنیای گسترده تكنولوژی است. در هر صورت، لازمه موفقیت در هر بازی، آموختن قوانین آن بازی است.

مرجع: مجله پرسمان