پوکی استخوان بیماری خاموش!

معمولاً از ۳۰ سالگی شروع می‌شود اما بعد از ۵۰ سالگی تشدید می‌یابد) نژادهای غیرسرخ‌ پوست و سفید آسیایی، وجود ساختارهای استخوانی کوچک‌تر، سابقه خانوادگی مثبت، اختلال و کمبود …

معمولاً از ۳۰ سالگی شروع می‌شود اما بعد از ۵۰ سالگی تشدید می‌یابد) نژادهای غیرسرخ‌ پوست و سفید آسیایی، وجود ساختارهای استخوانی کوچک‌تر، سابقه خانوادگی مثبت، اختلال و کمبود در هورمون‌های جنسی به خصوص کمبود استروژن در زن‌ها و نیز مردها، بی‌اشتهایی عصبی، دریافت کلسیم و....

بیماری (Osteoprosis) استئوپوروز یا همان پوکی استخوان، بیماری‌ای است که بعد از پنجاه سالگی افراد میانسال را تهدید می‌کند. بیماری‌ای که در خانم‌ها شیوع بیشتری نشان می‌دهد. پوکی استخوان در واقع به این معناست که روند ساخته شدن بافت استخوانی به تدریج کم می‌شود. بدین ترتیب بافت استخوانی موجود در بدن تجدید نمی‌شود و به مرور زمان تحلیل می‌رود، به همین علت تراکم درونی استخوان کاهش می‌یابد. عناصر تشکیل دهنده استخوان از نظر کیفیت تغییر نمی‌کند، ولی از نظر کمیت کاهش می‌یابد.

بیماری یا عارضه پوکی استخوان به علت این که در مراحل اولیه و حتی در مراحل نهایی به صورت بیماری ساکت و نهفته‌ای است آن را قاتل ساکت می‌نامند. به عبارت دیگر وقتی شخص به مبتلا بودن به این بیماری آگاهی پیدا می‌کند که استخوان‌ها پوک شده، امکان شکستن آن‌ها حتی در حرکت‌های ساده و طبیعی مانند عطسه کردن و جا به جا شدن در رختخواب وجود داشته و غیرقابل انکار است. بیماری استئوپوروز در تمام مراحل بروز و پیشرفت بی‌درد بوده و به همین دلیل در نهایت شخص را غافلگیر می‌کند که اکثراً همراه است با زمین‌گیر شدن و در بسیاری موارد به علت شکستگی مهم و صدمات زیاد مانند پاره شدن اعصاب ستون فقرات با خونریزی مغزی به علت شکستگی جمجمه، سر، مرگ و میر زودرس را سبب می‌شود. خوشبختانه با انجام اقداماتی خاص می‌توان شانس بروز این بیماری را تا حد قابل ملاحظه‌ای کاهش داد و از بروز شکستگی‌های استخوانی که در بسیاری از موارد سبب ناتوانی فرد می‌شود، جلوگیری کرد. اگر فردی نیز مبتلا به استئوپوروز باشد داروهای جدیدی وجود دارد که می‌توانند روند پیشرفت این بیماری را کاهش دهند یا متوقف سازند.

فاکتورهای خطر اصلی شامل موارد زیر می‌شوند:

سن (معمولاً از ۳۰ سالگی شروع می‌شود اما بعد از ۵۰ سالگی تشدید می‌یابد) نژادهای غیرسرخ‌پوست و سفید آسیایی، وجود ساختارهای استخوانی کوچک‌تر، سابقه خانوادگی مثبت، اختلال و کمبود در هورمون‌های جنسی به خصوص کمبود استروژن در زن‌ها و نیز مردها، بی‌اشتهایی عصبی، دریافت کلسیم و ویتامین d اندک در رژیم غذایی، بی‌تحرکی، تجویز بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی، هپارین، داروهای ضد تشنج خاص نظیر فنی توئین و همچنین وجود بیماری‌های خاص می‌توانند بر روی استخوان تأثیر گذارند، نظیر بیماری‌های هورمونی (پرکاری تیروئید، کم کاری غده پاراتیروئید، بیماری کوشینگ) و بیماری‌های التهاب مفصلی.

تشخیص پوکی استخوان چگونه است؟

یک روش تشخیصی ساده، در اندازه‌گیری دانسیته و تراکم استخوان در قسمت‌های مختلف بدن نظیر ستون مهره‌ها و لگن است که می‌تواند به تشخیص پوکی استخوان کمک کند. از روش‌های عکسبرداری خاصی می‌توان جهت تشخیص استفاده نمود.

پیشگیری:

تغییر روش زندگی، بهترین وسیله پیشگیری از بروز پوکی استخوان می‌باشد. اصولاً استخوان‌های بدن پس از ۳۰ سالگی و در صورت عدم توجه به رژیم غذایی، بی‌توجهی به مصرف مقدار لازم و کافی کلسیم و ویتامین D و همچنین نداشتن فعالیت‌های جسمی و نوشیدن نوشابه‌های کافئین‌دار به تدریج املاح خود را از دست می‌دهد و زمینه بیماری پوکی استخوان را فراهم می‌کند. روغن ماهی، زرده تخم‌مرغ، مارگارین، شیر و غنی‌ترین منبع روغن کبد ماهی از منابع اصلی ویتامین D می‌باشند. طریقه اصلی نشر ویتامین D قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌باشد.

سبزیجات برگ سبز مثل (کلم، چغندر، شلغم، خردل، بادام، ساردین، لوبیای سبز و غنی‌ترین منبع شیر و لبنیات از مهم‌ترین منابع کلسیم می‌باشند.)

خانم‌ها هم اگر در دوره یائسگی و بعد از آن متوجه رژیم غذایی خود نباشند به علت از کار افتادن تخمدان‌ها و توقف ترشح هورمون استروژن بیشتر در خطر بروز این بیماری خطرناک قرار دارند.

بانوانی که دچار پوکی استخوان هستند به توصیه‌های زیر توجه فرمایند:

۱) روزانه ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارند (یک تا ۵/۱ گرم)

۲) اگر سیگاری هستید آن را ترک کنید.

۳) در صورت وجود بیماری زمینه‌ای خاص که سبب بروز پوکی استخوان می‌شود آن را درمان کنید.

۴) از مصرف داروهایی که سبب خواب‌آلودگی و گیجی شما می‌شوند، خودداری کنید.

۵) از زمین خوردن پیشگیری کنید و کفش‌های محکم بپوشید که دارای پاشنه کوتاه و کف عاج دار باشند.

۶) در کنار دوش و دستشویی دستگیره نصب کرده و از آن‌ها استفاده کنید.

۷) بیشتر ورزش کنید. انجام ورزش‌های تحمیل وزن به طور مرتب و منظم سرعت تشکیل استخوان را افزایش می‌دهد. انجام ورزش‌های آیروبیک (aerobic) مثل راهپیمایی سه روز در هفته هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه توصیه می‌شود.

همچنین انجام این ورزش‌ها، به حفظ تعادل بیمار کمک می‌کنند و احتمال به زمین خوردن و شکستگی استخوان را کاهش می‌دهند.