عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان

«استخوان» بافت زنده ای است که از دو لایه داخلی و خارجی تشکیل شده است لایه داخلی ضخیم بوده و از شبکه های محکمی تشکیل شده که توده استخوانی را ایجاد می کند در بدن انسان استخوان ها بطور مرتب ساخته شده و از بین می روند

«استخوان» بافت زنده‌ای است که از دو لایه داخلی و خارجی تشکیل شده است. لایه داخلی ضخیم بوده و از شبکه‌های محکمی تشکیل شده که توده استخوانی را ایجاد می‌کند. در بدن انسان استخوان‌ها بطور مرتب ساخته شده و از بین می‌روند.

البته سرعت این روند در تمام عمر فرد یکسان نیست، بطوری‌که توده استخوانی در سنین تا سالگی به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد. حداکثر توده استخوانی در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل ارثی، تغذیه، فعالیت بدنی و شیوه زندگی در طول دوره رشد بستگی دارد.اگر میزان تخریب استخوان بیش از ساخته شدن آن باشد، فضاهای بین شبکه‌های داخلی استخوان بزرگ می‌شوند و اصطلاحا «پوکی استخوان» اتفاق می‌افتد.در این وضعیت، استخوان ضعیف شده و با کوچک‌ترین ضربه دچار شکستگی می‌شود. این پدیده در سنین سالمندی شایع بوده اما با اقدامات ساده‌ای می‌توان آن را به تاخیر انداخت یا شدت آن را کاهش داد.اهمیت پوکی استخوان در آن است که اغلب تا زمان شکستگی استخوانی علامتی ندارد. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب شایع‌ترین محل‌هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند. بسیاری از شکستگی‌های ستون فقرات تنها با درد شدید پشت همراه هستند و علامت دیگری ندارند. انحراف ستون مهره‌ها در اثر جوش خوردن خودبخودی آنها می‌تواند از علایم این بیماری باشد.

● عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان

- سن: با بالارفتن سن، تراکم استخوان در هر دو جنس به تدریج کاهش می‌یابد؛ بطوری که از حدود ۴۰سالگی نیم تا یک درصد در سال کاهش می‌یابد.

- جنس: پوکی استخوان در زنان به دلیل کم بودن توده استخوان و پدیده یائسگی شایع‌تر است؛ بطوری‌که زنان در هر سنی تا برابر مردان دچار شکستگی استخوان می‌شوند.

- یائسگی و کاهش هورمون‌های جنسی: هورمون‌های جنسی نقش مهمی در استحکام استخوان‌ها دارند. بنابراین هر عاملی از جمله یائسگی که باعث کم شدن این هورمون‌ها شود پوکی استخوان را تسریع می‌کند.

- سابقه فامیلی: در صورت سابقه شکستگی در بستگان نزدیک (پدر، مادر، خواهر و برادر) احتمال ابتلا به شکستگی تا ۲ برابر افزایش می‌یابد.

- نژاد و عوامل ارثی: نژاد آسیایی و افرادی که پوست و موی روشن دارند، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

- جثه بدنی: استخوان‌بندی ظریف و جثه کوچک‌تر موجب افزایش احتمال پوکی استخوان می‌شود.

- بیماری‌های همراه: برخی بیماری‌ها نظیر بیماری‌های مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع یک، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات هورمون‌های جنسی، اسهال مزمن و اختلالات سوءجذب، بی‌اشتهایی عصبی، پیوند اعضاء و برخی سرطان‌ها باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند.

- مصرف داروها: مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، داروهای ضدِ صرع و داروهایی که برای درمان بیماری‌های تیروئید مصرف می‌شوند؛ موجب بروز پوکی استخوان می‌شود. این دسته داروها حتما باید با تجویز پزشک و درصورت نیاز با مکمل‌های دارویی مانند کلسیم و ویتامین «د» مصرف شوند.

- ورزش و فعالیت بدنی: ورزش سبب افزایش رشد استخوانی بویژه در کودکی و دوران بلوغ می‌شود. ورزش مناسب و متناسب با سن به طور مستمر موجب افزایش تراکم استخوانی می‌شود.

- رژیم غذایی: کلسیم باعث قوی شدن استخوان‌ها می‌شود. ویتامینD نیز مانند کلیدی است که باعث ورود کلسیم به استخوان‌ها و استحکام آنها می‌شود. مصرف این دو ماده در رژیم غذایی به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند.

- مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون های جنسی می‌شود که به تسریع پوکی استخوان می‌انجامد. مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلول های سازنده استخوان موجب پوکی استخوان می‌شود.

● علائم پوکی استخوان

پوکی استخوان علامتی ندارد اما با مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:

- کاهش قد به میزان حدود سانتیمتر نسبت به دوران جوانی

- قوز درستون فقرات که به تازگی ایجاد شده باشد

- شکستگی دراثر ضربه خفیف یا زمین خوردن جزیی

پیشگیری از بروز پوکی استخوان

- برای پیشگیری از پوکی استخوان قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب به دریافت ویتامینD کمک می‌کند.

- از منابع کلسیم و ویتامین «د» به اندازه کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

- از مصرف دخانیات به هر شکل (سیگار و قلیان) خودداری کنید.

- ورزش مستمر و متناسب را در برنامه زندگی خود بگنجانید.