نقدی بر نمایش نامه های «درد بودن»,«سرود سرنوشت» و «سرزمین سفلی»

نمایش نامه های «درد بودن»,«سرود سرنوشت» و «سرزمین سفلی» ٣ نمایشی است که کمال الدین غراب از ٣ منظر به بررسی موضوع «جهان آفرینش و سرنوشت انسان» پرداخته است او در نمایش «درد بودن» به بررسی خلقت انسان از منظر دینی می پردازد و هبوط انسان به زمین و انتظار خداوند از او بررسی می شود و در تبیین این اثر از اندیشه های دکتر علی شریعتی کمک گرفته شده است

نمایش نامه های «درد بودن»،«سرود سرنوشت» و «سرزمین سفلی» ٣ نمایشی است که کمال الدین غراب از ٣ منظر به بررسی موضوع «جهان آفرینش و سرنوشت انسان» پرداخته است.او در نمایش «درد بودن» به بررسی خلقت انسان از منظر دینی می پردازد و هبوط انسان به زمین و انتظار خداوند از او بررسی می شود و در تبیین این اثر از اندیشه های دکتر علی شریعتی کمک گرفته شده است.«سرود سرنوشت» نگاهی فیلسوف مآبانه به تکامل حیات و تولد انسان بر روی زمین دارد در این نمایش مراحل رشد و بالندگی انسان، مسئولیتش در برابر حیات و انتظار حیات از او از دیگر موضوع های مورد بررسی است و به این منظور از اندیشه های مولوی، که به درستی نماینده جامع بینش فلسفی- عرفانی است، کمک گرفته شده اما «سرزمین سفلی» به عنوان بخش پایانی این «تریلوژی»، نگاهی انسان شناسانه به این موضوع دارد. در این نمایش انسان با واقعیات زندگی اش مطرح می شود که همچون عرصه هایی برای آزمودن او و واداشتن به بهترین انتخاب زندگی اش جلوه گر می شود.«عشق» (آرزو، تعلق)،«ناپایداری همه چیز» (فساد) و «رنج» به عنوان نتیجه ناشی از برخورد این دو اصل زندگی انسان بر روی زمین، ٣ ضلع مثلثی را تشکیل می دهند که وی را احاطه کرده اند.

این جا سرزمین سفلی است، همان «اسفل السافلینی» که خدا انسان را به آن بازگردانده است، اما او در آرزوی «احسن تقویمی» که برای آن آفریده شده است، دست و پا می زند. در کجا آن را بجوید؟ چگونه به آن برسد؟ این چه سرنوشتی است که گرفتار آن شده است؟... اجرای این نمایش که از هفته قبل در فرهنگ سرای جهاد دانشگاهی آغاز شده است تا دوم آبان ادامه دارد. به این مناسبت جلسه بررسی این اثر در این فرهنگ سرا با حضور مصطفی زاده، منتقد و عضو هیئت نظارت تئاتر و عوامل این نمایش برگزار شد که مشروح آن را ملاحظه می کنید.

● پاسخ به سوالات اساسی

▪ مصطفی زاده(منتقد): این نمایش در ٣ بخش نویسندگی،کارگردانی و بازیگری قابل بررسی است. نویسنده در ارائه متن موفق بوده است و این امر مرهون شناخت وی از متون دینی و مذهبی است از این رو می تواند به مفاهیم دینی و سوالات ذهنی انسان پاسخ دهد، ٣ سوال اصلی که در برابر همه اندیشمندان مطرح می شود، مسئله «خلقت»، «فلسفه زیستن و زندگی» و «معاد» که نویسنده در طرح ٢ سوال در این موارد موفق بوده است.وی درباره نحوه اجرا گفت: اما خواستن همیشه توانستن نیست، نمایش نامه ای برای اجرا آماده شده است اما در بازیگری خواسته ها محقق نمی شود و البته این به معنای ضعف بازیگران نیست. بلکه انتخاب قالب رئال برای این نمایش مناسب نبوده است برای عرضه نمایش های فلسفی و اجرای آثار فکری، قالب های متعددی داریم اما برای سرزمین سفلی قالب رئال انتخاب شد که البته در مواردی اجرا از این قالب خارج می شد و این امر برای انتقال پیام نمایش و ارتباط با مخاطب بود و نمی توان آن را ضعف نمایش شمرد و این امر مخاطب شناسی را ضروری می سازد.کمبود امکانات،تن بلند صدای بازیگران نسبت به وضعیت سالن هم از دیگر نکات ریزی بود که قابل اصلاح است.اما دکور نمایش فضای گرایش به اصل کودکی ایجاد کرده بود که پس از سال ها با چنین فضایی روبه رو شدیم و این امتیازی برای این نمایش است که قبل از آغاز اجرا، فضایی در ذهن مخاطب ایجاد می کند و این برای من نیز جالب بود.

● جای خالی ادبیات دراماتیک

▪ غراب (نویسنده و کارگردان):ادبیات دراماتیک به عنوان رشته ای مستقل در ادبیات فارسی مورد توجه نیست در نتیجه در سطوح مختلف تحصیلی از ابتدایی تا عالی با گرایشی به نام ادبیات دراماتیک برخورد نمی کنیم و تا این جایگاه برای این گونه ادبی در نظر گرفته نشود، نویسندگان بزرگی در این زمینه پرورش نخواهند یافت.غراب افزود: محور ادبیات ما بر شعر استوار شده است و بر این اساس بسیاری از فیلسوفان ما برای بیان مفاهیم خاص خود به شعر روی آورده اند در حالی که ادبیات دراماتیک در اروپا، جایگاه شعر را در زبان فارسی دارد و یک فیلسوف قبل از آن که مقولات فلسفی خود را به زبان فلسفی ارائه کند به نمایش نامه نویسی روی می آورد.

● تفاوت با آثار دیگر

▪ قربانی (دستیار کارگردان): در این نمایش به نسبت ٢ نمایش «درد بودن» و «سرود سرنوشت» بازیگران در گونه های متفاوت تری به ایفای نقش پرداختند، گرچه این ٢ نمایش نیز کارهای خوبی بود اما «سرزمین سفلی»، نمایش جذاب تری است و گذشته از متن،نوع بازی عوامل نیز در جذب مخاطب موثر است.سروش طاهری(بازیگر): مشکل نمایش از متن شروع می شود، برای اجرای نمایش ٧-٨ ماه تمرین کردیم و گذشته از این، مورد نمایش فاقد عنصر کشمکش است، شخصیت ها زود متحول می شوند،گره گشایی ها، گره افکنی ها و... زود انجام می شود و بدون طی مراحل منطقی است چرا که در نمایش نامه وارد ادبیات دراماتیک نمی شویم.اما محتوای نمایش بسیار غنی است زیرا مفاهیم فلسفی توسط نویسنده ای مسلط ارائه شده است و او از معدود کسانی است که در عرصه نمایش می تواند در این زمینه فعالیت کند.عباس جانفدا (بازیگر): شاید بتوان این نمایش را یک درام گزارشی نامید که در این صورت، بسیاری از موارد مطرح شده قابل حل است. تحول سریع شخصیت ها، مشخص نبودن وظیفه برخی و... در مسیر درام رخ نمی دهد که این موارد موانعی برای باور مخاطب محسوب می شود و از سوی دیگر پرداختن به این موارد زمان نمایش را بسیار طولانی می کرد که این مشکل مهمی است.با تمام این موارد، ایفای نقش برای من در این نمایش بسیار ارزنده بود، به ویژه حالات روحانی، معنوی و تحولات درونی که هنگام تمرین و اجرا برای من و اعضای گروه ایجاد شد که البته مخاطب آن ها را مشاهده نمی کند و لحظات نابی که برای من تکرار می شد، خیلی ارزشمند بود.شایان ذکر است، نمایش «سرزمین سفلی» به نویسندگی و کارگردانی کمال الدین غراب از هفته گذشته در فرهنگ سرای جهاد دانشگاهی به روی صحنه می رود که تا پنج شنبه ادامه دارد. در این نمایش بازیگرانی چون سروش طاهری، احسان ابراهیمی، کریم جشنی، شهره مکری،الهه پژوهی،سعید توکلی،سعید صمدی، علی باقرلی، عباس جانفدا و امیر خرم به ایفای نقش می پردازند و صالح اشتری و عماد وثوقی (نوازندگان دف)،مهناز قربانی (دستیار کارگردان)،کیوان صباغ (انتخاب موسیقی)، حسین ا... وردی (دکور) و... در اجرای نمایش همکاری دارند.

● دعوت از نمایش های مفهومی

مدیر فرهنگ سرای جهاد دانشگاهی با بیان این که علاوه بر تداوم فعالیت های جاری در راستای توسعه فعالیت های فرهنگی هنری، هنرهای تجسمی، موسیقی و نمایشی و به ویژه تئاتر، مورد توجه قرار گرفته است و اجرای نمایش های کمال الدین غراب نیز، در این راستا در این فرهنگ سرا اجرا می شود، گفت: به دنبال استقبال مخاطبان ما که بیشتر فرهیختگان هستند، سعی کردیم آثار اندیشه ای، فلسفه محور و نمایش مفهومی، مورد توجه باشد که بر این اساس نمایش «سرزمین سفلی» اکنون در حال اجراست.عطاریان تصریح کرد: از این رو در راستای موفقیت بیشتر در این عرصه، از علاقه مندان به فعالیت برای اجرای آثار آنان در این فرهنگ سرا، دعوت می کنیم.