علم جرم شناسی

پیشگیری از جرم همواره یکی از مهمترین اهداف قانونگذاران در هر کشوری است؛ چراکه همواره پیشگیری بهتر و کم هزینه تر از درمان است

پیشگیری از جرم همواره یکی از مهمترین اهداف قانونگذاران در هر کشوری است؛ چراکه همواره پیشگیری بهتر و کم هزینه تر از درمان است، لکن برای آنکه بتوان تدابیر مناسب برای پیشگیری از جرم اندیشید باید علت ارتکاب جرم از سوی افراد را مورد کنکاش قرار داد. در خصوص این امر که چه چیزهایی سبب می شود شخصی مرتکب جرم شود، نظریات گوناگونی وجود دارد، که می توان آنها را در سه رشته زیست شناسی، روان شناسی و جامعه شناسی تقسیم کرد و مورد مطالعه قرار داد.

به لحاظ زیست شناسی برخی از افرادی که مرتکب جرم می شوند، دچار اختلال روانی هستند و در موارد شدید، شاید کنترلی بر رفتارشان نداشته باشند. البته در بسیاری از موارد این عدم کنترل بر رفتار و اختلال روانی که منجر به ارتکاب جرم میشود، به سبب مصرف مواد مخدر و به ویژه مواد مخدر صنعتی همچون مواد محرک و توهم زا و یا مصرف الکل ایجاد می شود. لکن بررسی روانشناسانه و جامعه شناسانه نیز بخش عمده ای از راه کارهای پیشگیری از وقوع جرم را تشکیل می دهد. یکی از نظریات مطرح در قالب مباحث جامعه شناسانه و روانشناسانه، نظریه نیازهای اساسی است که بیان گر آن است که چرا برخی انسانها به اعمالی مجرمانه اقدام می نمایند و انگیزه مجرمین را مورد تدقیق و مطالعه قرار می دهد. از جمله (مازلو)، در کتاب انگیزش و شخصیت می گوید:۰۳۹; اگر نیازهای اساسی انسان برطرف نشود به سمت ارتکاب جرم میرود.۰۳۹; وی پس از بیان این نظر نیازهای اساسی را به صورت طولی به نیازهای جسمانی، عاطفی، نیاز به احترام و... تقسیم کرده است! اما به این نظر نقدهایی وارد است، از جمله اینکه شاهد هستیم، با وجود برطرف شدن این نیازها در حد متوسط و حتی بعضا بالا، بازهم برخی افراد مرتکب جرم میشوند؛ مثلا شخص با وجود آنکه در سطح بالای شغلی و اجتماعی قرار دارد، دست به اختلاس می زند، که دلیل آن زیاده خواهی و عدم پایبندی برخی افراد به اصول اخلاقی است. نقد دیگری که به نظریه مازلو وارد است، آنکه، وی نیازهای مختلف را چنانکه بیان شد، در طول هم قرار داده است و این بدان معناست که مثلا تنها پس از رفع نیازهای جسمانی، نیاز به احترام در شخص شکل می گیرد، در حالی که چنین نیست و این نیازها در عرض هم و به صورت همزمان وجود دارند.

در این میان دانشمندان روانشناسی، شخصیت را در تحلیل رفتارهای مجرم کانون توجه قرار می دهند و آنرا یک سری معیارهای ثابت رفتاری همچون اخلاق، علایق، فرهنگ، اهداف و... تعریف می کنند و معتقدند شخصیت فرد در زمان طفولیت و در خانواده و پس از آن در جمع دوستان شکل میگیرد.

با نگاهی منصفانه می توان گفت همه ی این نظرات تا حدودی درست هستند و علم بررسی این علل را جرم شناسی می نامند که با استفاده از این داده ها که به کمک علوم گوناگون جمع آوری می شود، به استدلال و تصمیم گیری می پردازد که برای کاهش ارتکاب جرم در جامعه چه اقداماتی لازم است.

نویسنده: خدایار سعیدوزیری - روزنامه آفرینش