افغانستان, از ورود ایساف تا حضور ناتو

پیمان های سیاسی زیادی درجهان وجود دارند که شاید اسامی آنها گاه به گاه شنیده می شود ولی عملا فعالیت چندانی ندارند و کشورهای عضو مسیر سیاست خود را بدون توجه به معاهده ای که در آن عضوهستند دنبال می کنند

پیمان های سیاسی زیادی درجهان وجود دارند که شاید اسامی آنها گاه به گاه شنیده می شود ولی عملا فعالیت چندانی ندارند و کشورهای عضو مسیر سیاست خود را بدون توجه به معاهده ای که در آن عضوهستند دنبال می کنند. پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) از جمله قوی ترین پیمان هاست که با گذشت ۵۷ سال از زمان تأسیس خود کاملا در صحنه های نظامی و سیاسی حاضر است اما به نظر می رسد در این برهه زمانی این سازمان با مشکلات عدیده ای در افغانستان مواجه است و حتی به خاطر این مشکلات در افغانستان با آمریکا اختلافات زیادی پیدا کرده است. به گزارش ایسنا ، ۱۱ اوت سالروز انتقال فرماندهی نیروهای کمک به امنیت افغانستان (ایساف) به پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است. در این گزارش به بررسی چگونگی تشکیل ناتو و فعالیت های این سازمان در افغانستان پرداخته شده است.

● تشکیل ناتو

ائتلاف ها و سازمان های منطقه ای و بین المللی تحت شرایط خاصی و درواقع در پاسخ به یک نیاز تشکیل می شوند. معمولاً با بر طرف شدن آن شرایط خاص، فلسفه وجودی ائتلاف و سازمان های مذکور نیز منتفی می شود و آنها از بین می روند. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال ۱۹۴۹ در پاسخ به تهدیدات ابر قدرت شرق (شوروی سابق) به وجود آمد. با فروپاشی شوروی در اواخر دهه ۱۹۸۰ انتظار می رفت که ناتو نیز مانند سازمان رقیب خود (پیمان ورشو) به تاریخ سپرده شود. اما این سازمان با تعریف جدید اهداف سازمان روز به روز قدرتمند تر شد.

امروزه ناتو به یک بازیگر مهم در تعاملات بین المللی تبدیل شده است و فقدان نیروی نظامی سازمان ملل زمینه را برای ایفای نقش پررنگ ناتو فراهم کرده است. جنگ ۷۸ روزه ناتو علیه صربستان در سال ۱۹۹۹ نخستین مصداق در این رابطه است. فرماندهی ناتو نیز از نظر جغرافیایی و سیاسی به سه فرماندهی نظامی و یک گروه طرح ریزی ناحیه ای تقسیم شده است. حدود و اختیارات هر یک از فرماندهی ها با توجه به عوامل مختلف از جمله جنگ و صلح تفاوت دارد. نیروهای نظامی ناتو را می توان به سه دسته تقسیم کرد.

۱) نیروهایی که تحت فرماندهی مستقیم ناتو قرار دارند.

۲) نیروهایی که دولت های عضو پذیرفته اند در صورت وقوع جنگ یا بسیج عمومی در اختیار سازمان قرار دهند.

۳) نیروهایی که تحت فرماندهی ملی کشورهای عضو قرار دارند.

تشکیل اولیه ناتو که فلسفه وجودی آن ایجاد کمربند امنیتی به دور دموکراسی های غربی و محاصره ابرقدرت شرق و اقمارش بود که بعد ها در پیمان ورشو گرد آمدند، در پیمان بروکسل گذاشته شد. بلژیک ، هلند ، لوکزامبورگ، فرانسه و انگلیس ۱۷ مارس ۱۹۴۸ این پیمان را که بعد ها اتحادیه اروپای غربی نام گرفت، تشکیل دادند. به تدریج زمینه ورود آمریکا به این پیمان فراهم شد. در آن مقطع که جنگ سرد آغاز شد، اروپا نمی توانست بدون آمریکا با شوروی مقابله کند. در چهار آوریل ۱۹۴۹ با پیوستن کشورهای آمریکا، کانادا، پرتغال، ایتالیا،نروژ، دانمارک و ایسلند به پنج کشور پیمان بروکسل، پیمان آتلانتیک شمالی در واشنگتن امضا شد. با پیوستن ترکیه و یونان در سال ،۱۹۵۲ تعداد این اعضا افزایش یافت. آلمان نیز در سال ۱۹۵۵ به این پیمان پیوست و این نقطه عطفی در تاریخ ناتو محسوب می شود. اعضای ناتو عبارتند از: اسپانیا، استونی، اسلواکی، اسلونی، انگلیس، ایتالیا، ایسلند، آلمان، آمریکا، بلژیک، بلغارستان ، پرتغال، ترکیه، جمهوری چک، دانمارک ، رومانی، فرانسه، کانادا، لتونی، لوکزامبورگ ، لهستان ، لیتوانی، مجارستان، نروژ، هلند و یونان.

● ایساف چیست ؟

ایساف (ISAF) از جمله واژه های جدیدی است که از چند سال قبل وارد ادبیات سیاست بین الملل شده است. این واژه که از دوران بحران افغانستان ظهور کرده، در زبان فارسی به نیروی بین المللی کمک به امنیت ترجمه شده است. ایساف طبق قطعنامه شماره ۱۳۸۶ ، ۱۴۱۳ و ۱۴۴۴ شورای امنیت سازمان ملل و طبق فصل هفتم منشور ملل متحد و مفاد موافقتنامه ۶ دسامبر ۲۰۰۱ به منظور کمک به حفظ امنیت برای کمک به دولت انتقالی افغانستان و اجرای برنامه ها و فعالیت های سازمان ملل در آن کشور تشکیل شد. جزئیات مسئولیت و حیطه اختیارات ایساف موارد ذیل اعلام شده است:

۱) ایجاد ساختارهای امنیتی مطمئن در افغانستان.

۲) شناسایی نیازهای بازسازی افغانستان.

۳) آموزش و تشکیل نیروهای امنیتی آینده افغانستان.

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) از ۱۱ اوت سال ۲۰۰۳ فرماندهی و هدایت نیروهای ایساف را بر عهده گرفت. اگر چه ایساف طبق قطعنامه سازمان ملل تشکیل شده است اما این نیرو ، نیروی سازمان ملل نیست بلکه ائتلافی از نیروهای ۳۶ کشور علاقمند است که با مجوز شورای امنیت و حمایت ناتو به افغانستان نیرو و تجهیزات ارسال می کند. در حال حاضر نیروهای ایساف در افغانستان حدود ۸۰۰۰ نفر است که از سوی ۳۶ کشور کمک کننده نیرو به ایساف تغذیه می شوند. تغییر فرماندهی ایساف موجب شد تا از ایساف اول، دوم، سوم و . .. سخن به میان آید. طبق درخواست شورای امنیت سازمان ملل اولین بار کشور انگلیس فرماندهی ایساف را از زمان تشکیل در دسامبر ۲۰۰۱ تا ژوین ۲۰۰۲ بر عهده داشت که به ایساف اول معروف شد. سپس ترکیه از ژوین ۲۰۰۲ تا فوریه ۲۰۰۳ فرماندهی ایساف را بر عهده گرفت. از فوریه ۲۰۰۳ تا اوت ۲۰۰۳ آلمان و هلند به طور مشترک ایساف سوم را رهبری کردند و از اوت ۲۰۰۳ نیز فرماندهی ایساف به ناتو واگذار شد. تاکنون تأمین امنیت ۱۳ استان در مناطق شمالی و غربی افغانستان بر عهده نیروهای ایساف قرار داشت اما از ۹ مرداد ۱۳۸۵ نیروهای تحت فرماندهی ایساف در چارچوب برنامه جدید مسئولیت برقراری امنیت در شش استان جنوبی افغانستان شامل دی کندی ، هلمند، قندهار، ، نیمروز، اورازگان و زابل را بر عهده گرفتند.

● عملکرد ناتو در افغانستان

کاخ سفید تلاش می کند تا با هر وسیله ای ناتو را تقویت کند تا به نوعی با چین و روسیه به مقابله بپردازد. نومحافظه کاران آمریکا از همان ابتدای هزاره سوم سعی کردند در طرح های میان مدت و بلندمدت خود از انرژی و ظرفیت های ناتو نهایت استفاده را ببرند. کشتار مردم و غیر نظامیان بی گناه توسط نیروهای ناتو از پیامدهای اسفناک حضور این نیروها در افغانستان بوده است. کاخ سفید در راستای تقویت جریان های هم پیمان خود در نظام بین المللی ناتو را به معادلات نظامی و امنیتی افغانستان وارد نموده است. این مساله دردسرهای زیادی را برای مردم افغانستان بوجود آورده است. ادامه حضور ناتو در افغانستان اوضاع این کشور را ناامن تر می کند. پس از وقوع حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ با همکاری سیا و موساد، حمله جمهوری خواهان افراطی به خاک افغانستان آغاز شد. این حمله سبب سقوط طالبان و اشغال کابل توسط نیروهای آمریکایی و انگلیسی شد. از ابتدای اشغال عراق تلاش جورج بوش رئیس جمهور آمریکا و دیک چنی معاون اول وی جهت وارد ساختن ناتو به معادلات افغانستان آغاز شد. ناتو در طول سالیان اخیر پیام آور وحشت و کشتار در جهان بوده است. ناتو حکم مکمل سیاست های واشنگتن در نقاط مختلف جهان را دارد. از این رو دید ملت های آگاه دنیا نسبت به حضور اعضای ناتو در کشورهایی مانند افغانستان کاملا منفی است. کاندولیزارایس، وزیر خارجه و رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا نیز تلاش می کنند تا سازمان ناتو را از سردرگمی بی سابقه ای که در بحران افغانستان به آن دچار شده خارج کنند. ناتو که با ماموریت حل بحران افغانستان نیروهای خود را به این کشور گسیل کرد اکنون خود با بحران دودستگی و اختلاف دست به گریبان شده است. چهل کشور عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در حال حاضر بیش از چهل و سه هزار سرباز در افغانستان دارند. این نیروها قرار بود علاوه بر وظیفه تأمین امنیت و مهار شورش های طالبان زمینه بازسازی این کشور جنگ زده را فراهم کنند. مشکلات ناتو از زمانی بروز کرد که شماری از اعضای این سازمان که اداره جبهه های حساس جنوب شرقی و شرق افغانستان را در دست دارند تصمیم به ترک صحنه جنگ گرفتند. دولت آلمان به درخواست آمریکا برای اعزام نیروی بیشتر به افغانستان جواب رد داد و کانادا نیز نیروهایش را از آن کشور فرا خواند. این اتفاق زمانی رخ داد که فرماندهان نظامی ناتو با اوج گرفتن شورش ها و حملات انتحاری طالبان خواهان دست کم ۷۵۰۰ نفر نیروی بیشتر بودند. پس از این بود که جلسات اضطراری ناتو در پایتخت های اروپایی به محل تقابل آمریکا و متحدان آن در افغانستان تبدیل شد. حامد کرزای، رئیس جمهور افغانستان بارها از عملکرد نیروهای ناتو و کشتار غیر نظامیان در افغانستان توسط این نیروها انتقاد کرده است و خواستار پایان این حملات شد. ناتو سعی دارد به عناوین مختلف خود را به عنوان سازمان تأثیرگذار در افغانستان معرفی کند اما در این مسیر ناکام مانده است. هم اکنون از دید بسیاری از شهروندان افغان، ناتو در کنار آمریکا حکم یکی از اصلی ترین اشغالگران افغانستان را دارد. یکی از دیپلمات های اروپایی در مصاحبه ای اعلام کرده است که ناتو در افغانستان شکست خورده و نتوانسته ثبات را در این کشور برقرار کند. به اعتقاد این دیپلمات شکست در افغانستان بسیار بدتر از شکست در عراق است. وزرای خارجه و دفاع آمریکا بارها بر این موضوع تأکید کرده اند که ماموریت در افغانستان نیازمند نیروهای بیشتر است. یکی از فرماندهان ناتو در افغانستان نیز در مصاحبه ای اعلام کرده است که به خاطر عدم اعزام نیروهای بیشتر به این کشور و اعمال محدودیت بر استقرار آنان در مناطق آشوب زده افغانستان با خطرات جدی مواجه است. آمریکا و هم پیمانانش در ناتو به شدت در افغانستان تحت فشار قرار گرفته اند و مشخص نیست که با وجود افزایش امید ها به ارتش افغانستان و عملکرد سازنده ارتش این کشورچرا آمریکا به ادامه حضور نیروهای ناتو در افغانستان اصرار می ورزد. قطعا ادامه حضور نیروهای ناتو در افغانستان با هدف تأمین ثبات و امنیت در این کشور انجام نمی شود. بلکه آمریکا پشت پرده ادامه استقرار نیروهای ناتو به دنبال اهداف جاه طلبانه خود در خاورمیانه است. اختلاف و دودستگی ها در ستاد مرکزی فرماندهی ناتو بلافاصله بازتاب خودش را در صحنه سیاسی و نظامی افغانستان آشکار ساخته است. طالبان آهنگ حملات خویش را شدت بخشیده است و بی ثباتی باز هم در افغانستان وجود دارد. ناامید ها به دولت حامد کرزای نیز بر تنش ها در افغانستان افزوده است. باید این سؤال را پرسید که چرا دولت کابل، افغانستان ناامن را معطل تصمیم گیری ناتو گذاشته است. اختلافات و دودستگی ها در ناتو ریشه ای تر از آن است که با برگزاری چند اجلاس و مذاکره حل و فصل شود.