مشکلات فرهنگی بیش از عوامل مالی مانع ازدواج جوانان است

پس از شنیدن کلمه ازدواج از اولین موضوعاتی که به ذهن همه ما خطور می کند موانع ازدواج است

پس از شنیدن کلمه ازدواج از اولین موضوعاتی که به ذهن همه ما خطور می کند موانع ازدواج است. حداقل برای بسیاری از جوانان کشور که اکثریت جمعیت ما را تشکیل می دهند، ازدواج هم چون سنگ بزرگی است که سرراهشان قرار گرفته است یا باید خود را برای آزمودن آ ن آماده کنند و یا تغییر مسیر دهند و از خیر آن بگذرند. باتوجه به بافت فرهنگی، مذهبی و سنتی زندگی ایرانیان، ازدواج از دیرباز یک امر مقدس و بسیار مبارک بوده و آرزوی هر پدر و مادر ایرانی دیدن فرزندان خود در لباس عروسی و دامادی است، حال چه شده که این امر میمون و مبارک دغدغه خانواده ها، نهادها، سازمان ها، دانشگاه ها، دولتمردان، کارشناسان، مشاوران و محققان شده است؟ واقعیت این است که همه ما می توانیم با شنیدن خاطرات ازدواج نسل های گذشته پی به تفاوت زندگی گذشتگان با نسل امروز و در حقیقت گذار جامعه ایرانی از سنت به مدرنیسم ببریم.

آن چه امروز در جامعه ما به عنوان دغدغه ازدواج جوانان مطرح می شود حاصل جمع پدیده های متعدد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی طی دهه های گذشته در کشور است که با پیشرفت صنعتی، توسعه مدرنیسم و تحولات چشمگیر فرهنگی و اجتماعی زوال سنت ها و ظهور پدیده های نوین را به همراه آورده است. جامعه ایرانی در کشاکش پذیرفتن قواعد دنیای جدید و دلبسته به سنت ها و آیین گذشتگان، سخت در تلاش است تا هویت خود را از دست ندهد و سنت های خود را فرو نگذارد.

تلاش برای ارائه سلسله گزارش های جدید درباره موانع ازدواج در شرایط کنونی جامعه در واقع کاوشی در دل اجتماع، فرهنگ، سنت و باورها و آن چه این پدیده ها را تحت تاثیر گذاشته است، می باشد.

آن چه ما را به تهیه این گزارش واداشت اظهارات معاون فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها بود. حجت الاسلام داوود رنجبران در جشن ازدواج دانشجویی حدود ۴۷ هزار زوج جوان در روز عید سعید غدیر اظهار داشت: مشکلات فرهنگی بیش از عوامل مالی و اقتصادی مانع ازدواج جوانان است. وی در عین حال گفت: طبق بررسی های انجام شده دانشجویان عمدتا مسئله مالی را به عنوان مانع اصلی ازدواج بیان می کنند در حالی که این امر را نمی توان به عنوان مسئله اصلی برشمرد. رنجبران با اشاره به این که دانشگاه ها بهترین محل برای اجرای طرح ها و برنامه های فرهنگی مربوط به ازدواج است تاکید کرد باید رویکرد توجه به ازدواج آسان و پایدار در دستور کار قرار گیرد. در این باره به سراغ جواد آرین منش عضو کمیسیون فرهنگی مجلس و نماینده مردم مشهد رفتیم. وی به خراسان می گوید: ازدواج به زمینه ها، اقدامات و زیرساخت هایی احتیاج دارد که بخشی از آن مادی و بخشی غیرمادی است.

نادیده گرفتن مسائل فرهنگی در ازدواج به اندازه نادیده گرفتن امکانات مادی، مسکن و اشتغال و نیازهای اولیه زندگی خطاست. اما این که مسائل فرهنگی می تواند بخش مهمی از مشکل ازدواج جوانان را رفع کند، تردیدی وجود ندارد. چرا که ما از شیوه های آسان و الگوهایی که از آن ها نام می بریم و کمتر توجه می کنیم، غافل شده ایم. روز ازدواج حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه(س) روز ازدواج نام گذاری شده بدون این که بتوانیم از آن ها الگوبرداری کنیم. آن بزرگواران با حداقل ها تشکیل زندگی دادند و به جای پرداختن به مادیات به معنویات توجه کردند.

اگر به مسائلی که در خواستگاری ها مطرح می شود، توجه کنید اولین سوالی که از جوان پرسیده می شود امکانات مادی، خودرو و منزل است به عبارتی شاخص های مادی بر شاخص های فرهنگی و معنوی غلبه کرده است. در حالی که طبیعی است دانشجویی که قصد ازدواج دارد، امکانات مادی مناسبی در اختیار ندارد و باید تحت حمایت خانواده اش ازدواج کند.

● روی دیگر سکه

اما کارشناسان مسائل اجتماعی بر مسائل متعددی در بحث موانع ازدواج تاکید می کنند دکتر رحمت ا...صدیق سروستانی استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران درباره ازدواج جوانان به ایلنا می گوید: با شرایط کنونی کشور که زیرساخت های مناسب برای ازدواج جوانان فراهم نیست، زندگی مشترک زیر یک سقف برای جوانان اتفاق نمی افتد. به عبارتی ابتدا باید در جامعه اشتغال ایجاد شود و سپس برای اشتغال جوانان تبلیغ شود تا بعد از این که جوان کاری پیدا کرد، آن وقت مسئله ازدواج مطرح شود.

دکتر سروستانی در واقع مشکلات اقتصادی را بزرگ ترین مانع ازدواج جوانان می داند. همان گونه که دکتر مصطفی اقلیما رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در گفت وگو با خراسان تاکید می کند، فراهم کردن زمینه ازدواج در واقع در ایجاد زمینه اشتغال و ساخت مسکن ارزان خلاصه می شود. یعنی جوان باید بتواند درآمد کافی و سرپناهی داشته باشد تا اقدام به تشکیل زندگی مشترک کند.

اما دکتر اورعی جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشکل ازدواج جوانان را بزرگ تر از مسئله اقتصادی و مالی جوانان می داند. وی به خراسان می گوید: به نظر می رسد مانع اصلی ازدواج همه جوانان، مالی باشد. طی تحقیقی که صورت گرفته و نظرسنجی که از تعدادی از جوانان ۱۹ تا ۲۰ ساله انجام شده، مشخص شده که آن ها برای ازدواج مشکل مالی دارند اما وقتی از دانشجویان ارشد و دکترای یکی از دانشگاه های تهران پرسیده شد که اگر ۱۰ میلیون تومان پول داشتید چه می کردید، حتی یک نفر نگفت با این پول ازدواج می کردم. آن ها در پاسخ گفتند مشکل ما، مالی نیست بلکه پیدا نکردن زوج مناسب است. در واقع جوان امروزی حتی در صورت داشتن شرایط ازدواج و امکانات مالی کافی، به علت نداشتن شناخت کافی نسبت به روحیات فردی و شخصی خودش و شناخت ناکافی از جنس مخالف نمی تواند به کسی اعتماد کند و از ترس شکست در ازدواج، به آن فکر نمی کند و هیچ اقدامی انجام نمی دهد.

دکتر اورعی ادامه می دهد جوان امروز در واقع از خود شناختی ندارد، او مهارت های زندگی را یاد نگرفته، نمی داند چرا باید ازدواج کند و هدف از ازدواج چیست؟ بنابراین طبیعی است که حتی اگر توان مالی ازدواج داشته باشد از آن سرباز می زند.

● لزوم فرهنگ سازی

به هر حال کدام مانع اصلی در ازدواج جوانان باعث افزایش تعداد مجردها و آسیب های اجتماعی بعدی آن شده است؟ آیا صرف فراهم کردن زمینه اشتغال می تواند به تمایل ازدواج به جوانان بینجامد؟ یا فرهنگ سازی در این زمینه کارساز خواهد بود؟ نایب رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس هشتم در این باره به فرهنگ سازی معتقد است.

آرین منش می گوید ما فکر می کنیم با توجه به افزایش سن ازدواج می توان دوران عقد را طولانی کرد و تا زمانی که دختر و پسر استقلال مالی پیدا نکردند، در منزل پدر و مادری خود سکونت داشته باشند تا ضمن برقراری روابط عاطفی با خانواده ها نیازهای خود را نیز برطرف کنند و تا پایان گرفتن تحصیلات خود از حمایت آن ها برخوردار باشند. به هر حال ما ناگزیریم دست به فرهنگ سازی در این زمینه بزنیم و دولت نیز طبق قانونی که در مجلس هفتم به تصویب رسید، باید کمک کند. در قانون تسهیل ازدواج جوانان دولت موظف شده زمینه های ازدواج آسان را فراهم و امکاناتی را نظیر استفاده از خوابگاه های دانشجویی برای متاهلان، کمک هزینه، وام ازدواج، مسکن ارزان قیمت، تسهیل شرایط سربازی متاهلان و شرایط دیگری برای جوانان تامین کند تا آن ها راغب به ازدواج شوند. اما داوود رنجبران معاون فرهنگی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها معتقد است سخت گیری زیاد زوجین و تعیین مهریه بالا از جمله اصلی ترین موانع ازدواج جوانان است. وی تاکید می کند تلاش برای کاهش انتظارات طرفین، فراهم کردن تسهیلات، احداث خوابگاه های متاهلان و طراحی کارهای ویژه دانشجویی برای برطرف کردن بخشی از مشکلات اقتصادی از جمله اقداماتی است که می تواند مورد توجه قرار گیرد.

آرین منش در بحث ازدواج دانشجویی که برخی به آن انتقاد دارند می گوید: در این بحث باید هزینه-فایده کنیم. یعنی بسنجیم آیا ازدواج دانشجویی بهتر است یا این که جوانان را منتظر فراهم کردن زمینه های ازدواج نگه داریم. طبعا اگر منتظر تامین نیازها باشیم، سن ازدواج از ۲۵ - ۲۶ سال به ۳۰ سال خواهد رسید. به عقیده من این افزایش، آسیب های اجتماعی به مراتب بیشتری از مشکلات اقتصادی یک زوج جوان ایجاد می کند. نباید فراموش کنیم که با ازدواج به عنوان یک پدیده چندوجهی برخورد کنیم و به اشتغال، مسکن و کمک های دولت نیز توجه کنیم و دولت، مردم، خیران و دانشگاهیان، همه دست به دست هم دهیم تا زمینه ازدواج سالم، آسان و پایدار برای دانشجویان و جوانان مهیا شود.