شاخص های سلامت روان

سلامت روان چیزی جدا از تعریف کلی سلامت نیست چرا که روان با تمامیت انسان رابطه دارد و زمانی میسر می شود که فرد هیچ احساس ناخوشایند و نامطلوبی از زندگی نداشته باشد و دیگران از جمله پزشکان هم او را درحد طبیعی بدانند بنابراین احساس امنیت خاطر, شادمانی به موقع, اندوه به موقع, خواب و خوراک و انرژی به اندازه می تواند نشان دهنده سلامت روان باشد

روح من بیمار است، روح من چند روزی است که نشسته است کنار دیوار و لای درز آجرهای خانه مادربزرگ را خالی می کند، روح من این روزها مریض شده است و هیچ قرص و کپسولی نمی تواند دردش را دوا کند، روح من ...یک روح داریم و یک بدن، یک روان داریم و یک جسم هر دو یکی هستند، ولی گاهی دو تا می شوند. بی هم جایی نمی روند و با هم دردها را تحمل می کنند. اما در این میان اگر آن بدن یا آن جسم بیمار شود، بهتر و راحت تر می شود دردش را دوا کرد تا روان و روح! این دو چون با هیچ فشارسنج یا درجه یا گوشی نمی توانند لمس شوند، خیلی وقت ها بی دوا، درد باقی می مانند و ... اما درد شدن این ها بی دلیل نیست، از یک جایی و از یک نقطه ای همه چیز شروع شده است به هرحال بهانه ای وجود دارد که روح من این روزها بیمار است و جسم من را هم بیمار کرده است!

● سلامت روان چیست

سلامت روان چیزی جدا از تعریف کلی سلامت نیست چرا که روان با تمامیت انسان رابطه دارد و زمانی میسر می شود که فرد هیچ احساس ناخوشایند و نامطلوبی از زندگی نداشته باشد و دیگران از جمله پزشکان هم او را درحد طبیعی بدانند بنابراین احساس امنیت خاطر، شادمانی به موقع، اندوه به موقع، خواب و خوراک و انرژی به اندازه می تواند نشان دهنده سلامت روان باشد.

دکتر بانکی روان شناس ضمن بیان این مطلب به خراسان می گوید: بهداشت روان جدا از بهداشت جسمی و عمومی نیست زیرا بسیاری از شاخص هایی که نشان از سلامت روان دارند، جسمی هستند. به ندرت پیش می آید که فرد وضعیت جسمی غیرطبیعی داشته و سلامت جسم او مختل شده باشد اما از نظر روان هیچ مشکلی نداشته و کاملا در وضعیت مناسب و مطلوبی باشد. این مسئله در بیماران قلبی، مبتلایان به بیماری های مزمن ریوی و بسیاری مشکلات دیگر قابل مشاهده است.سازمان بهداشت جهانی در تعریف سلامت روان چنین می گوید: رفاه کامل جسمی و روانی و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری، خلاقیت و خودشکوفایی.کسی که از بیماری روانی رنج می برد و برای مثال به اسکیزوفرنی مبتلاست، ابتدا یک بخش جسمی یعنی مغز او دچار اختلال می شود و تغییراتی در آن رخ می دهد که موجب نبود تعادل عملکرد شده و تظاهرات روانی آن به صورت بیماری اسکیزوفرنیا بروز کرده است.

● سلامت روان و خانواده

یک شخص سالم کسی است که از لحاظ روانی شاد، از لحاظ جسمی فعال، از لحاظ سیاسی آگاه و از لحاظ فرهنگی دانسته و رسیده باشد.خانواده به عنوان کوچک ترین واحد اجتماعی که شامل یک زوج و فرزندان است و در یک خانه کنار همدیگر زندگی می کنند، نخستین پایگاه اجتماعی و بهترین آموزشگاه برای رشد، آموزش و پرورش، شکل گیری شخصیت و تکوین هویت کودکان در آینده است. در تمامی کشورها خانواده را همان اصل اجتماعی شدن کودکان می دانند. کودکان در محیط خانواده می توانند بسیاری از اعمال، کردار، آداب و معاشرات خود را از طریق فامیل فراگیرند.بسیاری از اشخاص، در مورد دانش خانواده و مراحل تشکیل خانواده، نحوه پیشبرد، چگونگی اجرای کارها، مسئولیت پذیری، تعلیم و تربیت، کردن و نکردن کارها را در چارچوب نظام اسلامی نمی دانند در صورتی که سلامت عاطفی و روانی را که ریشه های عمیق آن در دین و مذهب جا دارد، باید جزو کارها و وظایف خویش قرار دهند. زیرا اسلام در این قسمت توجه زیادی کرده است. سلامت روانی که جزو زندگی اجتماعی و فردی هر کودک در محیط خانواده می باشد، باید همواره رعایت شود، زیرا سالم بودن و صحت مند بودن از هر لحاظ زمینه ساز رشد اندیشه و شخصیت آنان در آینده است. سالم بودن به معنی داشتن صحت خوب جسمی و داشتن صحت خوب روانی است. به عبارت دیگر احساس کامل خوب بودن و توانایی مقابله با مشکلات روزمره زندگی؛ بدون ناراحتی یا پریشانی زیاد، سلامتی را نشان می دهد. در کشورمان مردم تعداد زیادی را که مشکلات روانی، دارند می شناسند. بسیاری مردم خود می دانند که دچار تکلیف اند ولی طرز برخورد با این مشکلات را نمی دانند.

● سلامت روان و مادران

باتوجه به نقش موثر مادران در خانواده ها سلامت روان مادران تاثیر زیادی بر رشد و نمو و تکامل فرزندانشان دارد. خانم دکتر حسن آبادی متخصص زنان در گفت و گو با ما می گوید: با ارزیابی سلامت روانی و اجتماعی زنان باردار می توان وضع رشد و نمو و تکامل نوزادان را پیش بینی کرد و در صورت نیاز به اقدامات حمایتی و درمانی خاص، این گونه مداخلات را از روزهای نخست زندگی برای کودکان به کار گرفت.بررسی اخیر محققان در کانادا درباره ٧٩١ مادر باردار و فرزندان آنان نشان می دهد: اختلالات روان مادران باردار و مشکلات اجتماعی آنان تاثیر بسیار زیان باری بر سلامت و نحوه رشد و نمو فرزندان آنان دارد.

بررسی ها نقش سلامت روان پدران را نیز بر سلامت کودکان به خوبی نشان داده است و آن چه که مسلم است این که سلامت مادران نیز در گرو خلق محیطی امن و آرام توسط پدران است.

● سلامت روان و سلامت

دکتر بانکی در ادامه، مشکل بهداشت روانی را یکی از بزرگ ترین مشکلات پیش روی خانواده های امروزی می داند و می گوید: باوجود تمام پیشرفت ها و تسهیلات، مشکلات بهداشت روانی به عنوان مشکلی برای خانواده ها، سازمان ها و جوامع روبه افزایش است. هر روز به تعداد افرادی که معتقدند معنویت درمان رنجوری و درماندگی روحی آن هاست و بر متخصصان که برای درمان بیماری های روانی و حفظ سلامت روانی بر باورها و رفتارهای مذهبی متمرکز می شوند، اضافه می شود. انسان امروز با آگاهی و بینش به این عقیده رسیده است که بدون معنویت تنها می ماند و در گرداب فناوری به فنا می رسد. انسان امروز فهمیده که با دور شدن از باور و اعتقاد، پوچی و درماندگی در انتظارش خواهد بود.

ویلیام جیمز معتقد است باور به وجود ارزش های بالاتر و یک قدرت برتر برای بهداشت روانی انسان ضروری است.نتایج پژوهش های جدید در رابطه با استفاده از دعا در زندگی روزمره و تاثیر آن بر سلامت روان حاکی از آن است که بین فراوانی استفاده از دعا با سلامت روانی رابطه معنی دار وجود دارد. یعنی افرادی که بیشتر به دعا می پردازند سلامت روانی بیشتری دارند. افسردگی و اضطراب شایع ترین اختلالات روان پزشکی است که با توجه به شیوع بالا و هزینه های بهداشتی توجه بسیاری از متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است. باتوجه به یافته های بررسی حاضر مبنی بر وجود رابطه معنی دار میان اضطراب و افسردگی و فراوانی استفاده از دعا و همچنین بررسی های قبلی به نظر می رسد در سیاست گذاری های بهداشت روانی به ویژه در پیش گیری از اضطراب و افسردگی توجه به این ارتباط دوسویه مخلوق- خالق حیاتی باشد.