وبلاگ نویس, مخاطبی که شورش کرده است

مفهوم فضا امروزه مفهومی بس پر کاربرد است وقتی از فضا به عنوان مفهومی انسانی استفاده می کنیم به امکانی نظر داریم که خلاقیت ها, تعاملات و گفتگو در آن شکوفا می شود و گسترش می یابد

مفهوم فضا امروزه مفهومی بس پر کاربرد است. وقتی از فضا به عنوان مفهومی انسانی استفاده می کنیم به امکانی نظر داریم که خلاقیت ها، تعاملات و گفتگو در آن شکوفا می شود و گسترش می یابد. انسان برای بروز انسانیت نیاز به فضا هایی دارد تا در آنجا عقلانیت اش را به کار اندازد. سخن بگوید و سخن بشنود. احساساتش را بروز دهد و با احساسات دیگران همدلی کند. یاد بگیرد و یاد بدهد و در این فرایند بر وجه انسانی خود بیفزاید. اهمیت فضا با این مفهوم وقتی بیشتر احساس می شود که مخاطرات زیستن در این عصر مکانیکی را لمس کرده باشیم. فضاهایی که آدمیان فارغ از قیدو بندهای رسمی و اداری و بدون ترس و واهمه از درونیات شان بگویند و ابراز نظر کنند. گفتگو، شاید معنایی آرمانی و دست نیافتنی داشته باشد ولی می توان در تعاملات انسانی طیفی را معین کرد که تمایل دارد به سمت هر چه بیشتر گفتگویی شدن برود. گفت و گوی حقیقی در شرایطی شکل می گیرد که قدرت هر چه کمتر نمایان باشد. فضایی چون کلاس درس هرچقدر هم پویا و مشارکت برانگیز باشد ولی نحوه چیدمان صندلی ها و قدرتی که استاد بر سایرین دارد فضا را از گفتگو دور می کند. گفت و گو در شرایطی شکل می گیرد که همگان در موقعیتی برابر قرار داشته باشند. فضای مجازی یکی از مستعد ترین فضاها برای گفتگویی شدن است.

در فضای مجازی محدودیت زمانی و مکانی به حد اقل می رسد و گفتگو با هزینه کمتری اتفاق می افتد. اینترنت را نمی توان رسانه ای هم عرض سایر رسانه ها تلقی کرد. هرگونه برنامه ریزی برای انحصار در فضای مجازی محکوم به شکست است. گرچه نمی توان منکر غولهایی چون گوگل و یاهو شد ولی فضای مجازی عرصه ای است که امکان رقابت در آن برای همگان فراهم است. کاربر فضای مجازی مخاطبی منفعل نیست بلکه فعالانه در این عرصه حضور دارد و هر لحظه می تواند انتخاب کند که چه پیامی را دریافت کند و چه پیامی را ارسال کند و وبلاگ نویسی شاید فعالانه ترین شکل حضور در این عرصه باشد. امروز شاید کمتر پیش بیاید که در اینترنت چیزی را جستجو کنیم و دست خالی بمانیم. وبلاگ های فارسی نیز محتوایی غنی را در این فضا فراهم کرده اند. برخی وبلاگ ها امروزه از سایت های خبری بازدید بیشتری دارند. وبلاگ های موفق همواره در فضایی تعاملی و گفتگویی رشد کرده اند. وبلاگ ها انحصار رسانه ای را شکسته اند تا جایی که سرویس های خبری و سایت های بزرگ نمی توانند بی تفاوت از کنار آنها عبور کنند. کوچکترین اتفاقات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی از چشم وبلاگ ها دور نمی ماند. شاید مهم ترین بخش هر وبلاگ را بتوان بخش نظرات وبلاگ دانست.

گرچه امروزه با گسترش فیدخوانی (خوراک خوان) مطالب با سرعت بیشتری دست به دست می شوند ولی هنوز بخش نظرات (کامنت ها) ارتباط میان وبلاگ ها را برقرار می کند اما از آن مهم تر واکنش هایی است که در بخش نظرات رخ می دهد. همدلی ها، مخالفت ها و گفتگوها در آنجا شکل می گیرند و در وبلاگ ها گسترش می یابند. البته نمی توان از شبکه های موسوم به "وب ۲ " نیز غافل بود که این گفتگو و تعامل را به حدا اعلای خود رسانده اند اما به نظر نمی رسد که وبلاگ و وبلاگ نویسی در سیری نزولی باشد بلکه بر عکس روز به روز بر رونق وبلاگ ها افزوده می شود. وبلاگستان را می توان دما سنجی تلقی کرد که تب های اجتماعی را به خوبی نمایان می کند. امروزه اعتراضات و انتقادات و افشاگری ها و مطالبات در عرصه مجازی اتفاق می افتد. سنتی ترین نهادها نیز امروزه نیاز به حضور در عرصه مجازی را درک کرده اند. مراجع تقلید و اساتید مسن دانشگاهی نیز امروز در این فضا حضور دارند. اطلاعات و اخبار با سرعتی سرسام آور مبادله می شود. غالب روزنامه های کاغذی نیز امروزه به صورتی اینترنتی منتشر می شوند. کثرت قشر جوانی که از تکنولوژی های روز دنیا بهره می برند امروز با اینترنت بیگانه نیستند و خدمات فنی در راستای توسعه خطوط اینترنت هر روز در حال گسترش است. با این اوصاف غفلت از این عرصه را نمی توان غفلتی از سر نا آگاهی دانست.

پدیده ای چون اینترنت در حال کنار زدن سایر رسانه هاست و همان طور که ذکر شد کاربران این فضا حضوری بازاندیشانه و فعال دارند و این فعالیت در مقوله وبلاگ و وبلاگ نویسی به اوج خود می رسد. وبلاگ در عرصه ای کاملآ بین متنی شکل می گیرد. وبلاگ نویس پیام می گیرد باز اندیشی می کند و پیام می دهد. دیگر نمی توان مخاطب این فضا را مخاطبی منفعل در نظر گرفت که منتظر شروع سریال تلویزیونی است. گسترش وبلاگ نویسی در جهان و ایران را می توان مقاومتی آگاهانه و یا ناآگاهانه در نظر گرفت که در برابر انحصار رسانه ها شکل گرفته است. باید پذیرفت که دیگر مفهومی به نام مخاطب منفعل در حال کمرنگ شدن است. امروز همگان تولید کننده اند و همگان مخاطب. وبلاگ نویس مخاطبی است که شورش کرده است.

محمد الیاس قنبری