آزمون هایی برای بررسی ایمنی خودرو

تصادفات جاده ای سالانه بیش از یک میلیون نفر را در سراسر جهان به کام مرگ می فرستد بر اثر این تصادف ها سالانه بیش از ۳۰ میلیون نفر نیز مصدوم یا دچار نقص عضو می شوند در حالی که فراتر از نیمی از تلفات جاده ای دنیا را افراد جوان بین ۱۵ تا ۴۴ سال تشکیل می دهند و سوانح رانندگی اولین علت مرگ و نقص عضو در این گروه سنی محسوب می شود گروهی که در ابتدای دوره بازدهی خود قرار دارند

تصادفات جاده‌ای سالانه بیش از یک میلیون نفر را در سراسر جهان به کام مرگ می‌فرستد. بر اثر این تصادف ها سالانه بیش از ۳۰ میلیون نفر نیز مصدوم یا دچار نقص عضو می‌شوند؛ در حالی که فراتر از نیمی از تلفات جاده‌ای دنیا را افراد جوان بین ۱۵ تا ۴۴ سال تشکیل می‌دهند و سوانح رانندگی اولین علت مرگ و نقص عضو در این گروه سنی محسوب می‌شود؛ گروهی که در ابتدای دوره بازدهی خود قرار دارند.

همه اینها خریدار را با این سوال بزرگ مواجه می کند که ایمنی خودرویی که قصد خریدش را دارد چقدر است.علاقه مندان بی شمار دنیای خودروها همه ساله در انتظار معرفی ساخته های جدید خودروسازان بزرگ و مشهور در گردهمایی های بزرگ خودرویی هستند، اما بسیاری از این علاقه مندان، زمانی که خودروهای وعده داده شده به آنها حتی چند سال بعد از معرفی راهی خیابان ها نمی شوند، مایوس می گردند.

دلیل عمده این خلف وعده به یک اصل مهم برمی گردد. آن دلیل هم این که خودروسازی برای این که بتواند خودرویی را به بازار عرضه کند باید از پس چند آزمون ایمنی برآید تا ایمنی ساخته جدید وی برای مردم و دولت ها تضمین شود.

بعید است خودروسازی که ساخته جدیدش در آزمون های ایمنی، پنج ستاره ممکن را دریافت کرده است در آگهی های تبلیغاتی خود با افتخار از این دستاورد یاد نکند؛ چراکه برای بخش بزرگی از خریداران، تضمین این که خانواده آنها در خودروی جدید در امنیت به سر می برد، نکته بسیار مهمی در انتخاب خودروست.

با نصب ایربگ ها و الزامی شدن آزمون های تصادف، تعداد تلفات سوانح رانندگی در بسیاری از کشورها کاهش چشمگیری پیدا کرد.

رتبه بندی های بین المللی NCAPیا برنامه ارزیابی خودرو های جدید، یک مبنای کارآمد برای مقایسه ایمنی خودروها فراهم آورده است.

در ایالات متحده دو نهاد، تست های تصادف برای تعیین رتبه خودروها از نظر ایمنی انجام می دهند؛ NHTSA یا اداره ملی ایمنی جاده ای این کشور که یک مرکز دولتی است و دستور الزامی شدن نصب بسیاری از ویژگی های ایمنی خودروها مثل کمربند ایمنی در ساخته های خودروسازان توسط این سازمان صادر شده است.

دیگر موسسه فعال در این حوزه IIHS یا موسسه بیمه ایمنی جاده ای است که توسط شرکت های بیمه این کشور حمایت می شود.

NHTSA از سیستم اعطای ستاره که بیشتر در تبلیغات خودروسازان دیده می شود، استفاده می کند. به عنوان مثال، رتبه بندی آزمون تصادف از جلو در این سازمان از یک ستاره که بدترین وضع است (امکان جراحت جدی ۴۶ درصد به بالا)، تا پنج ستاره (امکان بروز جراحت جدی کمتر از ۱۰ در صد در تصادف) تعیین شده است اما موسسه IIHS خیلی ساده تر خودروها را در هر بخش به صورت ضعیف، لب مرزی، قابل قبول و خوب در حوزه ایمنی طبقه بندی می کند.

در اروپا، آزمون های تصادف روی خودروهای پرفروش توسط موسسهEuroNCAP که کنسرسیومی متشکل از دولت و خودروسازان و تحت نظارت یک نهاد بالادستی به نام FIA است، انجام می شود.

استرالیا هم با اعمال آزمون هایEuroNCAP در این کشور موسسه ANCAP را به منظور تست خودروهای جدید ایجاد کرده است. در کشور ژاپن نیز سازمان ملی ایمنی و تلفات خودروی این کشور حامی مالی آزمون هایNCAP روی خودروهای تولیدی این کشور است.

اساس و نحوه انجام آزمون های مختلف این موسسات بر خودروها تقریبا یکی است؛ از این رو در ادامه به بررسی یکی از آزمون های متداول و فراگیر تست تصادف خودروها یعنی آزمون Euro​NCAP می پردازیم.

Euro NCAP همانند دیگر موسسات تست خودروی هر ساله مدل های خودرو پرطرفدار و پرفروش خودروسازان و مدل های جدیدی که بتازگی وارد بازار شده اند ​تست می کند.

این موسسه برای ارزیابی یک مدل خودرو به چهار دستگاه از آن نیاز دارد. اگر این مدل در بازار موجود باشد، آن را از نمایندگی های سازنده تهیه می کند (همان کاری که خریداران معمولی انجام می دهند.) البته این مهم است که اطلاعات ایمنی خودروهای جدید در سریع ترین زمان ممکن در طول چرخه عمر آن مدل خودرو در اختیار خریداران قرار گیرد تا بتوانند انتخاب مناسب تری داشته باشند، به همین دلیل ممکن است Euro NCAP خودروهایی را مورد آزمون قرار دهد که هنوز به نمایندگی های فروش سازنده نرسیده اند.

در این صورت خودروهایی را به صورت تصادفی از خط مونتاژ خودروساز انتخاب می کند. با این کار جلوی هرگونه تقلبی گرفته می شود و خودروساز نمی تواند چهار دستگاه خودروی ویژه برای آزمون راهی مرکز آزمایش ایمنی خودرو کند.

● رتبه بندی ها

از سال ۱۳۸۸،Euro NCAP تنها یک رتبه کل با حداکثر پنج ستاره برای هر خودرو اعلام می کند. این باعث شده خریداران خیلی آسوده تر بتوانند درباره ایمنی مدل های مختلف خودرو مقایسه انجام دهند.

این رتبه بندی با تغییراتی که سال ۱۳۸۸ بر آن اعمال شد از امتیازات به دست آمده در چهار بخش محافظت از بزرگسالان، کودکان، عابران پیاده و سیستم های کمکی ایمنی خودرو به دست می آید.

آمارها حاکی از آن است که فقط در جاده های اروپا سالانه بیش از هزار کودک در تصادفات جاده ای کشته می شوند.

برای ارزیابی محافظتی که خودروی مورد آزمایش از کودک به عمل می آورد این موسسه در آزمون های تصادف از جلو و پهلو از آدمک های مخصوص تست در حد و اندازه های کودکان در صندلی های مخصوص کودک استفاده می کند.

علاوه بر اینها باید به این نکته نیز اشاره کرد که عابران پیاده، راکبان دوچرخه و موتورسواران یکی از آسیب پذیرترین کاربران خیابان ها و جاده ها هستند.

در دهه اخیر و با پیشرفته تر شدن سیستم های ایمنی خودروها، آمار تلفات سرنشینان خودرو در سوانح رانندگی کاهش چشمگیری داشته است؛ در حالی که چنین روندی را برای عابران شاهد نیستیم.

Euro NCAP با اضافه کردن امتیاز ایمنی عابران پیاده در رتبه بندی کلی خود، درواقع مشوق اصلی خودروسازان برای بهسازی های آتی عملکرد خودروها در این حوزه است.

این موسسه برای تخمین ریسک بالقوه جراحت در تصادف خودرو با یک فرد عابر بزرگسال یا کودک آزمون هایی را در بخش جلویی خودرو مثل درپوش موتور و شیشه جلوی خودرو و سپر انجام می دهد.

وجود چنین آزمایش هایی است که به معرفی تکنولوژی های ایمنی بدیعی در خودرو در این حوزه مثل ایربگ های مخصوص عابر پیاده منجر شده است.​

یکی دیگر از موارد موثر در ارزیابی ایمنی خودروها، میزان بهره مندی آنها از سیستم های کمکی راننده برای کاهش خطاهای احتمالی راننده است که نقش مهمی در پیشگیری از تصادف بازی می کند.

تاثیر سیستم هایی مثل هشدار باز بودن کمربند ایمنی، کنترل الکترونیکی پایداری یا ESC و سیستم های محدودکننده سرعت بر نجات جان سرنشینان خودرو اثبات شده است و موسسه Euro NCAP به ارزیابی عملکرد این سیستم ها نیز در خودروهای مختلف می پردازد.

● ایمنی در خودروها

خودروهای مدرن امروزی همراه با مجموعه ای از امکانات ایمنی برای محافظت از سرنشینان و عابران پیاده در هنگام تصادف به دست خریداران می رسند. علاوه بر اینها سیستم هایی نیز برای جلوگیری از بروز تصادف در خودروها روی آنها نصب می شود. این دو ویژگی متفاوت ایمنی در خودروها را ایمنی فعال و غیرفعال می نامند.

ایمنی فعال به سیستم ها و تجهیزاتی اطلاق می شود که به راننده کمک می کنند تا خودرو تحت کنترل باشد و به این وسیله از تصادف جلوگیری شود.

بزرگ ترین علت تصادفات، خطای انسانی است و این سیستم ها سعی در خنثی ساختن یا دست کم، کاستن آن دارند. برای مثال ترمزهای ABS مانع از قفل شدن چرخ ها شده و فرمان پذیری خودرو در حین ترمزگرفتن را ممکن می سازند.

سیستم های TSC یا کنترل کشش از لغزش چرخ ها در زمان شتابگیری جلوگیری به عمل آورده و ESC یا سیستم کنترل پایداری نیز خودرو را تحت کنترل نگه می دارد، اما ایمنی غیرفعال به سیستم هایی اطلاق می شود که از راننده و سرنشینان هنگام بروز تصادف محافظت می کنند.

ایربگ ها، کمربند های ایمنی، شیشه های جلو چند لایه و پشتی سر صندلی ها جزو امکانات ایمنی غیرفعال خودروها به حساب می آیند.

● انواع تست های تصادف

▪ محافظت از کودکان

در آزمون های برخورد از جلو و جانب، آدمک هایی با ابعاد بچه های ۱.۵ تا ۳ سال در صندلی عقب خودرو و در صندلی های کودک سفارش شده توسط خود خودروساز جا داده می شوند.

حرکات سر، گردن و شانه ها معیارهای اصلی سنجش ایمنی کودک در این آزمون هاست. علاوه بر این مجموعه ای از صندلی های مخصوص کودک روی صندلی نصب می شود تا توانایی خودرو در امکان نصب آنها مورد آزمون قرار گیرد.

▪ برخورد از جلو

آزمون برخورد از جلو در سرعت ۶۴ کیلومتر بر ساعت و با برخورد خودرو به مانعی که همانند خودرو قابلیت تغییر شکل و جمع شدن دارد، انجام می شود سپس با مشاهده و مطالعه وضع آدمک ها و رنگ آنها می توان میزان حفاظت خودرو از سرنشینان را ارزیابی کرد.

این تست در حقیقت شبیه سازی تصادف خودرو به خودرو است که هریک از خودروها با سرعتی حدود ۵۵ کیلومتر بر ساعت در حرکت هستند. اختلاف موجود بین سرعت ها نیز ناشی از انرژی جذب شده توسط سطح قابل انعطاف موجود در تست است.

▪ برخورد از پهلو

این نوع تصادف با کوباندن یک مانع متحرک به در راننده خودرو در سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت شبیه سازی می شود.

در این آزمایش، چگونگی تغییر شکل قسمت جانبی خودرو از داخل مساله مهمی است. الزام به انجام این تست، موجب رواج استفاده از کیسه های هوای جانبی در خودروها شده است.

▪ برخورد از پهلو به تیر

تقریبا یک چهارم تصادفات به مرگ نوعی برخورد از پهلو منجر می شود. خیلی از این سوانح زمانی اتفاق می افتد که دو خودرو از پهلو به هم برخورد کرده یا خودرو از پهلو به یک مانع ثابت مثل یک درخت یا تیر برخورد می کند.

تست برخورد به تیر از پهلو برای تشویق خودروسازان به نصب تجهیزات بیشتر محافظت از سر سرنشینان در خودرو انجام می شود. در این حالت خودرو مورد آزمایش روی یک سطح متحرک با سرعت ۲۹ کیلومتر بر ساعت از پهلو به یک تیر سخت برخورد می کند.

▪ آسیب های وارده بر گردن

آسیب های وارده بر گردن بر اثر انحراف ناگهانی ستون فقرات در تصادفات یکی از یادگاری های دردناک برخوردهای نه چندان شدید است.

با این که مکانیزم اصلی بروز این مشکل کاملا روشن نیست، اما طرح صندلی و پشتی سر می تواند در میزان و ریسک این آسیب تاثیرگذار باشد.

امتیاز این بخش با بررسی ویژگی های هندسی صندلی های خودرو، اندازه و شکل پشتی های سر و نزدیکی آنها به سرنشین در سانحه محاسبه می شود.

▪ محافظت از عابر

مجموعه ای از تست ها برای شبیه سازی برخورد خودرو با عابران بزرگسال و کودک در سرعت ۴۰ کیلومتر بر ساعت انجام می شود.

مکان برخورد، پس از آن ارزیابی شده و میزان محافظت خودرو از عابر در سه رتبه ضعیف، لب مرز و نسبتا خوب تعیین می شود.

امیر نادرپور